SZKOŁA GŁÓWNA SŁUŻBY POŻARNICZEJ
PRZEDMIOT: Energetyczne zagrożenie pożarowe.
TEMAT: Zjawisko elektryczności statycznej, zagrożenie wybuchowe i pożarowe związane z nią i sposoby ochrony przed elektrycznością statyczną.
ELEKTRYCZNOŚĆ STATYCZNA
1) Zagrożenie pożarowe i wybuchowe.
Ładunki elektryczne, dodatnie lub ujemne mogą gromadzić się na powierzchni ciała stałego, cieczy, a także na cząsteczkach zawiesiny lub pyłu na skutek różnych przyczyn. Elektryzacją nazywa się proces powstania i gromadzenia ładunków elektrycznych. Naelektryzowaniu mogą podlegać zarówno materiały przewodzące, jak i dielektryki. Mechanizm elektryzacji jest bardzo złożony, ponadto istnieje szereg różnych teorii opisujących to zjawisko.
Proces elektryzacji zachodzi w obszarze istniejących lub dopiero tworzących się powierzchni granicznych materiałów. Na granicy styku dwóch ciał powstaje podwójna warstwa ładunków elektrycznych. Warstwę tą po obu stronach powierzchni styku tworzy nadmiar ładunków jednakowej wielkości, ale o przeciwnych znakach. Warstwa podwójna może tworzyć się na powierzchni styku ciał stałych lub ciała stałego i cieczy.
Analogiczna warstwa podwójna tworzy się przy mechanicznych procesach przemieszczania materiałów wzdłuż ich wspólnych powierzchni granicznych ( np. przy tarciu materiałów stałych lub przy przepływie cieczy przez rury ) albo przy przesuwaniu względem siebie ( np. przy nawijaniu folii na walec ).
Także zawiesiny i pyły mają zdolność ładowania. Cząstki pyłu elektryzują się na skutek tarcia o siebie lub o powietrze. Tworzą się wówczas chmury ładunków przestrzennych. Czyste gazy elektryzują się tylko wtedy, gdy podczas rozprężania przez skraplanie lub sublimacje powstają kropelki cieczy ( zawiesina ) lub śnieg. Natomiast czyste gazy techniczne zawierają, szczególnie przy procesach przepływu pyłów, cząstki rdzy oraz inne cząstki stałe i w czasie operacji z nimi następuje elektryzacja właśnie tych cząstek.
Wreszcie ładunki mogą gromadzić się na izolowanych od ziemi przedmiotach przewodzących lub osobach przebywających w pobliżu naelektryzowanych materiałów. Zjawisko to nosi nazwę indukcji elektrostatycznej.
Wartość zgromadzonego ładunku zależy od bardzo wielu zmieniających się czynników. Między innymi od właściwości obu materiałów ( im bardziej różnią się od siebie stałe dielektryczne materiałów, tym silniejsza będzie elektryzacja ), rodzaju powierzchni i jakości styku, od czasu jego trwania, od geometrycznego układu materiałów. W przypadku tarcia materiałów o siebie, największy wpływ na wartość ładunku ma energia zużyta przy tarciu, ponadto tarcie powoduje zwiększenie powierzchni styku. Metody pomiaru zgromadzonego ładunku nie są obecnie zbyt doskonałe i w warunkach przemysłowych są bardzo pracochłonne.
Z tych względów w literaturze podawane są zazwyczaj wartości napięć elektrostatycznych, to jest napięć względem ziemi, do jakich ładują się materiały w toku różnych procesów technologicznych. Wytworzone przy naładowaniu napięcie U zależy od zgromadzonego ładunku Q i pojemności elektrycznej układu C.
Przykłady powstania napięć elektrostatycznych i ich wartości:
rozbijanie szklanych kul 5 V
śnieg podczas zamieci 65 V
przepływ chemicznie czystego benzenu przez przewody szklane 800 V
chód człowieka w obuwiu na gumowych podeszwach 1000 V
mielenie cukru w młynie walcowym 1700 V
przepływ benzyny przez tkaninę bawełnianą 2600 V
jazda po betonie samochodem na gumowych oponach 3000 V
przepływ chemicznie czystego benzenu przez stalowe rury 3600 V
wyciąganie wełnianej odzieży z benzyny 5000 V
wirowanie pyłu węglowego zmieszanego ze szmerglem 5400 V
opróżnianie butli ciśnieniowej z azotem zwilżonego acetonem 9000 V
napełnianie metalowej butli mieszaniną benzyny z benzenem 10000 V
rozpylanie farb 10000 V
chód człowieka po wełnianym dywanie 14000 V
tarcie celuloidu 40000 V
ruch gumowej taśmy przenośnika z pszenicą ( 4 m/s ) 45000 V
ruch skórzanego pasa napędowego ( 15 m/s ) 80000 V
filtrowanie mieszaniny benzyny z asfaltem przez jedwabną tkaninę 335000 V
Ładunek zgromadzony na materiałach może praktycznie nie zmieniać się w czasie lub stosunkowo szybko może zostać odprowadzony do ziemi albo ulega zobojętnieniu. Prędkość z jaką przebiega rozładowanie zależy w niewielkim stopniu od geometrii układu, a przede wszystkim od przewodności właściwej materiału ( konduktywności ). Za przewodzące uważa się ciała stałe, ciecze lub gazy, których rezystancja skrośna ( rezystywność właściwa objętościowa )r r nie przekracza wartości 10 6 • cm, za rezystywność powierzchniowa ( dla ciał stałych ) ?s nie przekracza 10 7 :
r = 106 x cm
s = 107
Ciała ( materiały ) spełniające powyższe warunki nie są w stanie trwale naelektryzować się, tj. zachować ładunek elektryczny zwłaszcza jeżeli stykają się uziemionym przewodnikiem.
Nie przewodzącymi nazywa się ciała o rezystywności skrośnej przekraczającej wartość 106 x cm oraz o rezystywności powierzchniowej ( ciała stałe ) powyżej 107 .
r > 106 x cm
s > 107
Zakłada się, że ciała takie są zdolne do utrzymania ładunku elektrostatycznego nawet w zetknięciu z uziemionym przewodnikiem, a praktycznie naelektryzowaniu trwałemu ulegają:
ciała stałe o rezystywności skrośnej r > 109 x cm,
ciała o rezystywności skrośnej r > 1010 x cm .
Materiały o rezystywności skrośnej zawartej w przedziale :
106 x cm < r < 1010 x cm
wykazują niewielką zdolność do elektryzacji i wytworzony na nich ładunek elektrostatyczny w większości przypadków nie wywołuje poważniejszych zakłóceń w przebiegu procesów technologicznych. Materiały taki potocznie określa się jako “półprzewodzące”.
Jak widać znajomość rezystywności skrośnej r jest konieczna dla stwierdzenia, czy obrabiany w danym procesie materiał będzie się elektryzował i ewentualnie, czy zjawisko to będzie stwarzało jakieś zagrożenie.
Sam fakt naelektryzowania się materiału nie stwarza jeszcze zagrożenia, ponadto muszą istnieć sprzyjające warunki do elektryzacji. Powstawanie ładunków elektrostatycznych towarzyszy najczęściej różnorodnym procesom dynamicznym. Występujące wtedy tarcie wpływa w sposób decydujący na wzrost wytworzonego ładunku. Najczęściej występujące przykłady powstawania ładunków elektrostatycznych w procesach technologicznych, to:
rozdrabnianie, mielenie, przesiewanie, dozowanie, mieszanie, przesypywanie, pneumotransport substancji stałych w postaci rozdrobnionej,
przepływ, przelewanie, napełnianie i opróżnianie pojemników, rozbryzgiwanie cieczy, a także lakierowanie sprężonym powietrzem,
procesy walcowania, powlekania, kalandrowania, drukowania, przewijania, wytłaczania wyrobów z gumy, tworzyw sztucznych, papieru itp. na maszynach typu walcowego,
przepływ gazów, opróżnianie zbiorników zawierających sprężone gazy, suszarnie owiewowe,
chodzenie człowieka w nie przewodzącym obuwiu po podłogach lub dywanach z tworzyw sztucznych, tarcie odzieży wykonanej z włókien syntetycznych o ciało lub przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka, np. winidurowe poręcze, lakierowane siedzenia krzeseł, blaty stołów z wykładziną nie przewodzącą.
We wszystkich wymienionych sytuacjach ładunki powstają na wszystkich stykających się ze sobą materiałach. Ponadto przez indukcję mogą ulec naelektryzowaniu części maszyn i urządzeń nie stykających się bezpośrednio z naelektryzowanym materiałem, a także przebywający w pobliżu pracownicy.
Przyczyną zagrożenia pożarowego, a zwłaszcza wybuchowego może stać się wyładowanie zgromadzonego ładunku w postaci iskry elektrycznej w powietrzu. Typowym przypadkiem wyładowania elektrostatycznego jest przeskok iskry przy rozdzielaniu dwóch naładowanych warstw materiału. Dwie równoległe do siebie, naładowane warstwy, przedzielone powietrzem tworzą układ kondensatora płaskiego.
Pojemność kondensatora płaskiego jest odwrotnie proporcjonalna do odległości między płytami, zatem przy oddaleniu warstw maleje. Ponieważ dla materiałów nie przewodzących ładunek prawie nie zmienia się w czasie, musi wzrosnąć napięcie między warstwami, zgodnie z zależnością, że pojemność układu jest to stosunek zgromadzonego ładunku do napięcia.
Analogiczne przeskoki iskier występują przy rozpryskiwaniu naładowanych kropel cieczy, rozprężaniu gazu itp. .
Pomiar energii iskry w procesie produkcyjnym, w którym występuje zjawisko elektryczności statycznej jest praktycznie niemożliwy. W układach modelowych otrzymuje się wyniki rzędu dziesiętnych części mJ, w układach rzeczywistych energia ta jest mniejsza i zależy od wielkości zgromadzonego ładunku, długości drogi przeskoku, wielkości naładowanej powierzchni i środowiska, w którym przeskok iskry nastąpił. Wiadomo jednak, że jest to energia stosunkowo duża, znacznie większa od energii iskier mechanicznych i zdolna do wywołania zapłonu mieszaniny wybuchowej. Zatem wyładowania iskrowe ładunków elektrostatycznych stwarzają przede wszystkim zagrożenie wybuchem, jeżeli przeskok iskry nastąpił w atmosferze mieszaniny wybuchowej.
Energia wyładowania iskrowego z odizolowanych od ziemi obiektów przewodzących jest porównywalna z całkowitą energią naładowania elektrostatycznego takiego obiektu, natomiast energia wyładowania z powierzchni obiektu o właściwościach dielektrycznych, na skutek znikomej przewodności elektrycznej materiału, stanowi tylko pewną część jego energii naładowania. Dielektryk, pomimo przeskoku iskry, nie rozładuje się całkowicie, a tylko w ograniczonej przestrzeni.
Wartość energii wyładowania charakteryzuje zdolność zapłonową wyładowania iskrowego. Praktycznie można przyjąć, że elektryczność statyczna nie stanowi wcale lub stanowi bardzo małe zagrożenie pożarowe. Energia iskier jest zbyt mała, aby spowodować zapalenie materiałów palnych chyba , że są one w postaci bardzo podatnej na zapalenie, np. rozdrobnione i suche.
Natomiast spowodowanie wybuchu przez iskry elektrostatyczne jest bardzo prawdopodobne pod warunkiem, że w przestrzeni znajduje się mieszanina wybuchowa, tzn. o stężeniu powyżej dolnej i poniżej górnej granicy wybuchowości oraz energia iskry jest większa od minimalnej energii zapłonu danej mieszaniny wybuchowej.
Za dopuszczalną, maksymalną , bezpieczną energię naładowania elektrostatycznego dla pomieszczeń lub instalacji zagrożonych pożarem lub wybuchem uważa się taką, całkowitą energię naładowania, która nie przekracza 0,1 wartości minimalnej energii zapłonu mediów palnych lub wybuchowych, bądź mieszanin wybuchowych.
Podsumowując zatem – stosowanie ochrony przed elektrycznością statyczną jest konieczne, jeżeli w procesie produkcyjnym stosowane są materiały nie przewodzące ( r > 109 x cm ), operacje technologiczne majΉ charakter dynamiczne ( tarcie ! ) i jednocześnie w przestrzeni mogą się tworzyć mieszaniny wybuchowe.
2) Środki ochrony przed elektrycznością statyczną.
Obecnie znane i stosowane metody ochrony przed elektrycznością statyczną, można podzielić na trzy grupy wg przyjętej zasady ochrony. Środki grupy pierwszej realizują zasadę nie dopuszczania do powstania i gromadzenia się ładunku. Środki ochrony grupy drugiej polegają na bezpiecznym odprowadzaniu powstałego ładunku, tzn. nie dopuszczają do wyładowania iskrowego. Natomiast środki ochrony trzeciej grupy usuwają zagrożenie wybuchem powstałe w skutek występowania elektryczności statycznej, czyli w zasadzie chronią przed wybuchem, a nie przed przeskokiem iskier statycznych.
W zależności od rodzaju procesu technologicznego, stosowanych materiałów i warunków lokalowych należy wybrać najskuteczniejszy i najbardziej ekonomiczny środek ochrony.
Środki ochrony grupy pierwszej są oczywiście najskuteczniejsze ponieważ likwidują lub radykalnie ograniczają samo zjawisko elektryzacji. Niestety nie zawsze można je stosować, względnie ich stosowanie jest zbyt kłopotliwe. Do środków tej grupy należą następujące metody:
zwiększanie przewodności materiałów,
preparowanie powierzchni materiałów,
wytwarzanie ładunków przeciwnego znaku,
przestrzeganie bezpiecznego reżimu technologicznego i zaleceń w stosunku do personelu.
Zwiększenie przewodności materiałów jest najskuteczniejszym środkiem ponieważ zapobiega tworzenia się ładunków i utrzymywaniu ich na materiałach. Przewodność materiału należy zwiększyć w taki sposób, aby jego rezystywność skrośna nie przekraczała wartości 106 • cm, a rezystywność powierzchniowa wartości 107 . Jeżeli jest to z jakichkolwiek względów niemożliwe, dopuszcza się w wyjątkowych przypadkach, przy jednoczesnym użyciu innych środków ochrony, obniżenie rezystywności skrośnej do 109 • cm ( ciała stałe ) oraz 1010 · cm (ciecze) lub obniżenie rezystywności powierzchniowej ciał stałych do 109 .
Przewodność elektryczną stosowanych surowców lub gotowego produktu można zwiększyć przez dodanie do nich w postaci domieszki preparatów antyelektrostatycznych lub innych przewodzących substancji w ilości na ogół od 0,5 do 2 % masy. Skuteczność takiej domieszki powinna być każdorazowo kontrolowana przez pomiar rezystywności. Stosowanie domieszek jest oczywiście dopuszczalne wtedy i tylko wtedy, jeżeli nie powoduje pogorszenia jakości materiałów oraz nie wywołuje zakłóceń w przebiegu procesu technologicznego. Niestety do wielu materiałów nie udało się znaleźć domieszek, które nie pogarszałyby ich jakości, niemniej wydaje się, że w tym kierunku głównie będą się rozwiały badania nad środkami ochrony przed elektryzacją.
Przykładowo zwiększa się przewodność gumy przez dodanie grafitu lub sadzy otrzymując tzw. gumę “ półprzewodzącą “, istnieją dodatki antyelektrostatyczne do benzyny lotniczej ( dwa patenty amerykański ) itp. Nie udało się jak dotąd uzyskać domieszek do tworzyw sztucznych, które nie pogarszałyby ich podstawowych właściwości.
W większości przypadków wystarczająco skuteczne jest obniżenie rezystywności powierzchniowej do wartości 107 ( wyjątkowo do 109 ), bez zmiany rezystywności skrośnej.
Odpowiednie zmniejszenie rezystywności powierzchniowej można uzyskać przez powleczenie powierzchni materiału substancją przewodzącą. W zależności od położenia stosuje się powlekanie powierzchni np. higroskopijnymi solami elektrolitycznymi, niektórymi związkami powierzchniowo czynnymi tzw. “ antystatykami ”, pewnymi gatunkami sadzy, grafitem, emaliami lub farbami przewodzącymi, pyłami metali, tlenkami metali, gliceryna itp. .Do tej grupy środków należą także różnego rodzaju płyny do płukania tkanin lub włókien ( np. popularny płyn “K” ).
Ponadto stosuje się powlekanie psów przekładni pasowych ( gumowych i skórzanych ) specjalnymi pastami antyelektrostatycznymi, natomiast pasy włókniste można nawilżać. Stosowanie past jest zresztą niewygodne i wymaga okresowego powtarzania, stąd jest niezbyt godne polecania.
Tworzenie ładunków o przeciwnym znaku stosowane jest szczególnie do zmniejszania elektryzacji materiałów włókienniczych. Jeżeli jakiekolwiek ciało z materiału nie przewodzącego, np. włókno ładuje się w wyniku tarcia, załóżmy – ujemnie, to należy niezwłocznie spowodować tarcie z takim materiałem, który wytwarza na nim ładunki dodatnie. Dlatego prowadnice włókien, przez które prowadzone jest każde włókno zleca się wykonywać na przemian ze szkła i stali. Jednak praktyka wykazała, że pozytywne wyniki można uzyskać tylko przy dostatecznie długo trwającym i ścisłym styku materiałów. Na tej zasadzie skonstruowano urządzenie o nazwie “ Static “ opisane w niemieckim patencie. W urządzeniu tym naładowane włókno przeprowadza się przez płytę z materiału dielektrycznego, mającą ładunek przeciwnego znaku, wskutek czego ładunek zostaje zobojętniony.
Przestrzeganie bezpiecznego reżimu technologicznego i zaleceń w stosunku do personelu ma na celu ograniczenie do minimum wartości tworzącego się ładunku. Zaleca się więc unikać stosowania materiałów nie przewodzących na części maszyn i urządzeń, wykładziny podłogowe, ścienne, uchwyty, poręcze, meble itp. . Personel w zagrożonych wydziałach nie powinien używać odzieży z włókien syntetycznych.
Należy stosować wykładziny podłogowe z tworzyw przewodzących ( r = 106 • cm ) lub ułożyć w podłodze metalową siatkę. Personel powinien być ubrany w odzież bawełnianą lub lnianą i obuwie na spodzie przewodzącym (miękka skóra lub guma przewodząca ).
W transporcie cieczy i gazów palnych ograniczenie elektryzacji uzyskuje się przez ograniczenie prędkości przepływu, unikanie przeszkód i zwężeń, stosowanie możliwie gładkich powierzchni wewnętrznych rurociągów i naczyń, co zmniejsza tarcie. Wszystkie naczynia i rurociągi muszą być wykonane z materiału przewodzącego, natomiast w operowaniu z tymi cieczami należy unikać rozbryzgiwania, rozpylania i gwałtownych ruchów.
Bezpieczne odprowadzenie lub zneutralizowanie już powstałego ładunku można uzyskać następującymi metodami:
uziemienie,
odprowadzenie przez wyładowanie niezupełne,
nawilżanie powietrza,
jonizacji powietrza.
Uziemienie jest najpowszechniejszym i stosunkowo najłatwiejszym do wykonania środkiem ochrony. Powoduje on wyrównanie potencjałów wszystkich części urządzeń produkcyjnych, co uniemożliwia przeskok iskry i jednocześnie odprowadzenie powstałego ładunku do ziemi.
Należy uziemiać wszystkie przewodzące ( r = 106 • cm ), ruchome i nieruchome części maszyn oraz urządzeń produkcyjnych. Uziemienie łączy się z uziomem otokowym ( odgromowym ) budynku i można do tego celu wykorzystać uziemienia ochronne urządzeń elektrycznych. Dla celów ochrony przed elektrycznością statyczną wystarczy, aby całkowita rezystancja sieci uziemiającej nie przekraczała 100 . Należy uziemiać także te urządzenia, na które ładunki mogą powstawać przez indukcję.
Uziemienie mimo, że proste i stosunkowo proste do wykonania nie zawsze jest skuteczne. Wpływa na to wiele przyczyn. Nie można skutecznie uziemiać materiałów nie przewodzących, ładunek z nich zostanie odprowadzony tylko z niewielkiej powierzchni w pobliżu miejsca podłączenia uziemienia. Również trudno jest uziemić części ruchome maszyn i urządzeń zwłaszcza, że często smar w łożyskach izoluje od siebie poszczególne elementy maszyn. Inne metody uziemienia są niewygodne w stosowaniu, np. zalecane bransolety uziemione na rękach pracowników lub uziemione klamki u drzwi itp. .
Do uziemień należy zaliczyć również paski antystatyczne i łańcuszki służące do odprowadzania ładunków z wszelkiego rodzaju pojazdów. Oczywiście taki pasek musi mieć odpowiednio małą rezystancję ( do 100 ), zawsze stykać się z podłożem i musi być przyłączony do przewodzącej części pojazdu.
Do niedawna jeszcze stosowano w celu uziemienia ruchomych materiałów nie przewodzących tzw. zbieracze ładunków. Stykały się one z materiałem, który przesuwał się po nim. Obecnie nie zaleca się stosowania tych urządzeń, ponieważ odprowadzenie ładunku z materiału nie przewodzącego jest bardzo mało skuteczne, a tarcie samego zbieracza o materiał zwiększa elektryzację.
W lotnictwie stosuje się tzw. wyładowywacze do odprowadzenia ładunku w czasie lotu. Jest to najczęściej cienki drut o długości 1,5 m. lub iglaste ostrza umieszczone na krawędzi skrzydeł lub łopatkach śmigła. Pola elektryczne o dużej wartości, jakie tworzy się na ostrzach powoduje odprowadzenie ładunku w postaci świetlnych wyładowań niezupełnych. Urządzenie jest skuteczne, jeżeli usuwa ładunki z taką samą prędkością, z jaką one powstają.
Nawilżenie powietrza powoduje zwiększenie jego wytrzymałości elektrycznej, ponieważ ładunek rozprasza się na kroplach wilgoci, nie tworzy większych skupisk i natężenie pola elektrycznego nie osiąga wartości zdolnych wywołać wyładowanie iskrowe.
W niektórych przypadkach bardzo prostym sposobem usunięcia ładunku z naelektryzowanego przedmiotu jest spłukanie go wodą. Ogólnie zaleca się utrzymywanie w pomieszczeniach produkcyjnych możliwie największej z technicznego i technologicznego punktu widzenia, wilgotności względnej powietrza. Wilgotność względna w przestrzeni powyżej 70 % całkowicie zapobiega wyładowaniom iskrowym. Metoda ta jest nie skuteczna, jeżeli elektryzujący się materiał jest hydrofobowy lub jego temperatura jest większa od temperatury otoczenia. Ponadto w wielu przypadkach nawilżania powietrza nie można stosować ze względu na charakter procesu technologicznego.
Jonizacja powietrza polega na wytworzeniu w wymaganym miejscu odpowiednio dużej liczby jonów dodatnich i ujemnych. Jony mające znak przeciwny znakowi ładunku materiału naelektryzowanego zobojętniają ten ładunek. Ponadto zjonizowane powietrze jest przewodzące, a więc powoduje rozproszenie ładunku i zmniejszenie natężenie pola, podobnie jak nawilżanie.
Najczęściej stosuje się jonizatory indukcyjne ( ostrzowe i strunowe ), wysokonapięciowe ( na napięcie stałe i przemienne wysokiej częstotliwości ) i radioizotopowe . Neutralizatory jonizacyjne mogΉ mieć zastosowanie w przemyśle jednak błędem byłoby sądzić, że stanowią one środek uniwersalny. Przede wszystkim należy pamiętać, że każdy neutralizator jest zdolny do usuwania ładunków tylko w polu swego działania, a więc w ograniczonej przestrzeni. Odległość części roboczej neutralizatora od naładowanego przedmiotu zależy od rodzaju neutralizatora i wynosi od kilku do kilkunastu cm . Ponadto należy posiadać spore doświadczenie i rozeznanie teoretyczne, aby skutecznie zabezpieczyć proces technologiczny tą metodą, zaleca się więc konsultację z wyspecjalizowanym ośrodkiem.
Środki ochrony grupy trzeciej są stosowane w przypadkach, gdy nie można skutecznie usunąć zagrożenia elektryzacją, chronią zatem przed wybuchem spowodowanym iskrą elektryczną. Zaleca się je zwykle stosować łącznie z innymi środkami ochrony omówionymi wyżej. Do środków tej grupy należy przede wszystkim wentylacja. Sprawna i prawidłowo wykonana oraz dostatecznie wydajna wentylacja usuwa z pomieszczeń mieszaninę wybuchową, dzięki czemu wyładowania iskrowe nie stanowią zagrożenia ( mogą być tylko nieprzyjemne dla personelu ). Intensywna, sprawna wentylacja zawsze radykalnie obniża zagrożenie wybuchem, zatem należy ją stosować wszędzie, gdzie mogą się tworzyć mieszaniny wybuchowe gazów, par lub pyłów z powietrzem, niezależnie od występowania elektryczności statycznej. W przypadku procesu, w którym występuje zagrożenie wybuchem i jednocześnie elektryczność statyczna, należy stosować intensywną wentylację jednocześnie z innym, odpowiedni środkiem ochrony.
Wreszcie jeżeli zastosowane środki ochrony okazały się za mało skuteczne, a proces technologiczny przebiega wewnątrz szczelnej aparatury, można go prowadzić w atmosferze gazu obojętnego ( np. azotu ). Oczywiście tę metodę stosuje się przy bardzo dużym zagrożeniu wybuchem.
Na zakończenie warto wspomnieć, że środki ochrony przed elektrycznością statyczną należy stosować wtedy , kiedy ona rzeczywiście występuje, a szczególnie w przypadkach zakwalifikowanych jako zagrożone pożarem lub wybuchem. Jeżeli zaś jakieś środki ochrony zastosowano to należy dbać, aby były one stosowane prawidłowo i konserwowane. Bowiem najlepsza metoda ochrony okaże się nieskuteczna, jeżeli będzie niesprawna lub w ogóle nie używana.