Prawo Pracy

Kodeks Pracy –Podstawowe zasady

1. Podstawowe zasady prawa pracy

a. Prawo do pracy ( Każdy ma prawo pracować , nikt nie może nas do tego zmusić,

mamy prawo wyboru rodzaju ),

b. Podporządkowanie pracownika pracodawcy ( chyli obowiązek wykonywania jego poleceń ,

chyba , że są to polecenia sprzeczne z prawem – to nie )

ważne : zasada ta obowiązuje tylko przy umowie o pracę . Przy umowach zlecenia czy

umowach o dzieło nie ma podporządkowania , ponieważ są to umowy prawa cywilnego ,

a nie umowy prawa pracy .W prawie cywilnym strony umowy są sobie równe.

c. prawo do wynagrodzenia jako prawo niezbywalne .Inaczej mówiąc nie można się go zrzec.

Inaczej mówiąc pracodawca nie może się tłumaczyć np. że zgodziliśmy się pracować

grzecznościowo , bez wynagrodzenia . Tylko na zasadach określonych w Kodeksie pracy

i z zachowaniem pewnej kwoty wolnej od potrąceń możemy potrącać należności z

wynagrodzenia.

Potrącenia z wynagrodzenia : na podstawie tytułu wykonawczego tj. prawomocnego

wyroku – tylko alimenty , inne orzeczenia np. grzywna , mandat ,zaliczki pieniężne ,

kary pieniężne – tylko w wymienionej tu kolejności.

ważne: zasada ta obowiązuje tylko przy umowie o pracę .W przypadku sporu

w sądzie to pracodawca musi udowodnić że nam je dał , a nie my że je otrzymaliśmy

(inaczej –ciężar dowodu jest przerzucony na pracodawcę ).

d. zapewnienie bhp przez pracodawcę ,

e. równouprawnienie – równe traktowanie pracowników , bez względu na wiek , płeć,

wyznanie , światopogląd , rodzaj umowy czy czas jej trwania ,

f. poszanowanie godności pracownika tj. przestrzeganie standardów – jeżeli chcemy mu

zwrócić uwagę -to w cztery oczy , jeżeli trzeba omówić uchybienie na naradzie,

odprawie to mówimy o problemie a nie osobie , jeżeli chcemy ukarać to zgodnie z

Kodeksem pracy-przepisy o odpowiedzialności porządkowej.

g. prawo do godziwego wynagrodzenia ( czyli odpowiednio do rodzaju , zakresu pracy

i odpowiedzialności )

h. prawo do wypoczynku – przepisy o czasie pracy , godzinach nadliczbowych ,

urlopach wypoczynkowych .

Ważne: zasady prawa pracy mimo iż tak ogólne są na tyle ważne , że jeżeli są łamane

przez pracodawcę , to powołując się na każdą z nich możemy skierować sprawę

do Sądu pracy . Pamiętajmy – do dochodzenia roszczeń pracowniczych jest Sąd Pracy

nie inspektor pracy (Państwowa Inspekcja Pracy ). Inspekcja pracy może stwierdzić

nieprawidłowość i np. ukarać pracodawcę grzywną czy skierować sprawę do Sądu

Grodzkiego lub prokuratury. Nie spowoduje jednak wypłaty np. zaległego

wynagrodzenia. Do tego są Sądy Pracy. Roszczenia pracownicze przedawniają się z

upływem lat 3. Oznacza to , że po trzech latach nie można skutecznie dochodzić swoich

spraw przed sądem.

2. Stosunek Pracy - Umowa o Pracę

Stosunek Pracy to zgodne oświadczenie woli pracownika i pracodawcy dotyczące świadczenia pracy ( tzw. dogadanie się i porozumienie w zakresie najważniejszych elementów , jak wypłata wynagrodzenia ,godziny pracy, miejsce wykonywania pracy )

3. Formy Stosunku Pracy ( Umowy )

a. Umowa o Pracę

b. Powołanie na stanowisko } Gdy przepis jest

c. Mianowanie } tego wymaga

d. Wybór

e. Spółdzielcza umowa o pracę

ważne:

Umowa o dzieło i umowa zlecenia są umowami prawa cywilnego nie prawa pracy .

Różnice między zleceniem a umowa o dzieło : zlecenie to wykonywanie powtarzających się czynności , a dzieło to tworzenie czegoś niepowtarzalnego , swojego np. przez siebie stworzony plan ochrony obiektu.

4. Umowa o Pracę

Rodzaje umów o pracę :

-na okres próbny - do 3 miesięcy ( pracodawca nas sprawdza )

-na czas określony - ( Wypowiedzenie 2 tygodniowe) lub na czas wykonywania określonej pracy

-na czas nieokreślony - (Wypowiedzenie zależy od stażu pracy tzn.

do 6 miesięcy – wypowiedzenie 2 tygodnie, od 6 m-cy do 3 lat –wypowiedzenie 1 miesięczne , 3 lat i powyżej- wypowiedzenie 3 miesięczne. )

-na zastępstwo - np. w przypadku urlopu , zwolnienia lekarskiego itp.

5. Rozwiązywanie Umowy o Pracę

1. Wypowiedzenie (przez pracownika lub pracodawcę)

-pracownik nie ma ograniczeń

-pracodawca - musi podać przyczynę faktyczną i konkretną

-nie można jak jesteśmy nieobecni –np. choroba, urlop – ( inaczej usprawiedliwiona nieobecność w pracy - nie można jak brakuje do emerytury 2 lata )

-w okresie wypowiedzenia przysługują nam 3 dni PŁATNE na poszukiwanie pracy (przy 3 miesięcznym wypowiedzeniu ) lub 2 dni ( przy krótszym wypowiedzeniu )-są to tylko dni na poszukiwanie pracy, można je wykorzystać tylko w naturze tzn. jeżeli nie skorzystamy z tych dni wolnych , nie przysługuje nam w zamian ekwiwalent pieniężny przy zwolnieniu z pracy. Terminy

wypowiedzeń uzależnione od stażu pracy u ostatniego pracodawcy – omówiono powyżej.

2. Porozumienie stron – inaczej „dogadanie się” pracownika i pracodawcy

3. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia :

- z winy pracownika – art. 52 kodeksu pracy ( ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków przez pracownika , zawiniona utrata uprawnień czy popełnienie w czasie trwania umowy przestępstwa które uniemożliwia dalsze zatrudnienie np. porzucenie pracy, popełnienie przestępstwa, zawiniona utrata uprawnień - utrata licencji, naganne zachowanie ,

-bez winy pracownika (lekarz stwierdzi że praca szkodzi naszemu zdrowiu , a pracodawca nie przeniesie nas do innej pracy)

4. Umowy „okresowe” rozwiązują się z upływem czasu na który umowa została zawarta lub ukończenia pracy .

5. Wygaśniecie umowy np. śmierć pracownika

6. Regulamin Pracy

Określa porządek pracy - zmiany, czas pracy, termin wypłaty wynagrodzeń, porę nocną

(pora nocna jest ruchoma - między 21 a 7- musi być 8 godzin,

termin wypłaty wynagrodzenia ( po przepracowaniu miesiąca, nie rzadziej niż 1 raz w miesiącu badania pracowników:

a. wstępne ( dopuszczenie do pracy )

b. okresowe ( lekarz decyduje )

Regulamin jest obowiązkowy gdy zakład zatrudnia co najmniej 20 pracowników. Gdy w zakładzie nie ma regulaminu to powinien być inny dokument określający porządek i sprawy pracownicze- prawa i obowiązki pracownika.

7. Odpowiedzialność Porządkowa ( Dyscyplina )

Kiedy i za co pracownika możemy ukarać gdy nie chcemy go zwolnić.

Rodzaje kar porządkowych :

- Upomnienie

- Nagana

- Kara pieniężna

( za naruszenia : zasad przeciwpożarowych , BHP, regulaminu pracy, nieusprawiedliwiona nieobecność , alkohol – tj. spożywanie alkoholu w pracy lub przyjście do pracy w stanie nietrzeźwym , )

za 1 razowe uchybienie - kara pieniężna 1 dniowe wynagrodzenie , za więcej uchybień - kara 1/10 wynagrodzenia miesięcznego

( decyzja o karze - nie później niż 3 miesiące od popełnienia i 1 miesiąc od zgłoszenia przełożonemu ).

O ukaraniu pracownika należy go zawiadomić , który może wnieść sprzeciw do pracodawcy , a gdy został on odrzucony ,pracownik może wystąpić do sądu o uchylenie zastosowanej kary.

8. Dochodzenie Roszczeń Przez Pracownika

Prawo do przywrócenia do pracy

Prawo do odszkodowania za okres wypowiedzenia

Prawo do wypłacenia należności za pracę

Przy dochodzeniu roszczeń przed sądem pracy pracownik nie ponosi opłat , roszczenie pracownicze korzystają z pierwszeństwa – termin pierwszej rozprawy powinien być wyznaczony do 3 miesięcy , sądy pracy maja obowiązek ułatwić mu dochodzenie roszczenia (sekretariat -pełna informacja).

9. Odpowiedzialność Materialna

- za mienie zakładu - zakładowe lub powierzone

powierzone ( podpisane- które dostaje się na stałe ) obowiązuje pełne rozliczenie- pełna odpowiedzialność ,

- za wszystko pozostałe ( odpowiedzialność zależy od naszej winy )

Wina umyślna - odpowiadamy do pełnej wysokości wyrządzonej szkody

Wina nieumyślna - odpowiedzialność ograniczona do 3 pensji (tj. do pełnej wysokości szkody , nie więcej niż do 3-krotnego wynagrodzenia ).

Odpowiedzialność Cywilna Pracownika Ochrony

1. Odpowiedzialność Odszkodowawcza

Jest to obowiązek naprawienia wyrządzonej komuś szkody ( np. zniszczenie ubrania )

Szkoda może mieć postać :

- materialną – np. zniszczona kurtka , samochód , zdrowie

- niematerialną – np. krzywda moralna ,obrażenie kogoś ,uszczerbek na zdrowiu

2. Formy naprawienia szkody

- zapłata określonej sumy pieniężnej ( nie poprzez zapłatę grzywny , bo grzywna to kara , musi to być kwota na rzecz poszkodowanego )

- przywrócenie do stanu poprzedniego ( oddanie rzeczy ,naprawa - przeproszenie ( bezpośrednie lub przez media )

- zapłata na cele społeczne - jeżeli poszkodowany tak chce

3. Elementy Odpowiedzialności

- 1. Czyn pracownika ochrony ( coś zrobić- działanie lub nie zrobić- zaniechanie )

- 2. Szkoda ( materialna, niematerialna )

- 3. Wina pracownika ochrony { jak nie ma winy nie ma odpowiedzialności ) umyślne działanie – odpowiedzialność do pełnej wysokości szkody nieumyślne - ograniczona odpowiedzialność ( do pełnej wysokości szkody nie więcej niż do 3-krotnego wynagrodzenia)

- 4. Związek przyczynowy – czyli związek między czynem a szkodą ważne : muszą występować wszystkie te 4 elementy łącznie

Zasady odpowiedzialności :

1. Zasada ryzyka

• Odpowiedzialność pracodawcy opiera się na zasadzie ryzyka ( zakład odpowiada za pracownika, ale może póżniej żądać zwrotu ). Opiera się na zasadzie :prowadzisz firmę , zakład –ryzykujesz. Twój pracownik wyrządził szkodę musisz ja pokryć. Nie możesz się uwolnić od odpowiedzialności mówiąc że masz ludzi przeszkolonych , licencjonowanych , nie ponosisz żadnej winy. Wina nie jest elementem odpowiedzialności pracodawcy. Jeszcze raz prowadzisz firmę , zakład ryzykujesz. Jeżeli poszkodowany chce wyrównania szkody od Ciebie-pracodawcy musisz ja pokryć. Możesz potem żądać zwrotu od winnego pracownika (pracowników) – tzw. roszczenie regresowe .

2. Zasada winy

• Odpowiedzialność na zasadzie winy to odpowiedzialność osoby (pracownika który wyrządził szkodę . Wysokość tej odpowiedzialności zależy od stopnia winy (umyślna –pełna , nieumyślna-ograniczona do 3 pensji.

Szczególna formą odpowiedzialności na zasadzie winy jest odpowiedzialność solidarna. Występuje wówczas , gdy działamy i wyrządzimy szkodę wspólnie ( patrol 2-3 osobowy).

• Solidarnie - wszyscy z grupy odpowiadają do pełnej wysokości szkody . Chodzi o to aby poszkodowany miał ułatwione dochodzenie szkody. Np. jeżeli szkoda wynosi 500 złotych to X , Y odpowiadają do 500zł ( nie po 500zł) i poszkodowany jest zadowolony , a Wy-sprawcy szkody rozliczcie się między sobą (dobrowolnie lub przed sądem).

POWODZTWO ADCHEZYJNE

Występuje wówczas gdy w procesie karnym dochodzimy równolegle roszczeń odszkodowawczych . Decyzja o tym czy możemy zależy od sędziego , który do I rozprawy w sądzie może nam przyjąć je lub odrzucić np. gdy sprawa jest skomplikowana. Wówczas musimy czekać aż sprawa karna się skończy i dopiero dochodzić odszkodowania w procesie cywilnym .

3. Rodzaje odpowiedzialności :

• ODPOWIEDZIALNOSC KONTRAKTOWA - Wynika z umowy np. łączącej nas z pracodawcą np. .interwencja , użycie środków przymusu

• ODPOWIEDZIALNOŚĆ DELIKTOWA – Wynika popełnionego przez nas czynu zabronionego (przestępstwa czy wykroczenia np. kradzież portfela.

DOCHODZENIE ROSZCZEŃ - Dochodzimy do 3 lat wstecz, można przedłużyć ten okres do 10 lat jeżeli szukamy sprawcy.

Pytania testowe :

Obowiązek wykonywania poleceń wynikający z podporządkowania pracownika to jedna z podstawowych zasad obowiązujących przy wykonywaniu pracy na podstawie :

a/ umowy zlecenia i umowy o pracę

b/ umowy o pracę na czas nieokreślony , na czas wykonywania określonej pracy , okres próbny i umowy na zastępstwo

c/ tylko umowy o pracę

1. Z przepisów dotyczących odpowiedzialności materialnej pracownika wynika iż pracodawca może :

a/ wstrzymać wydanie świadectwa pracy dla pracownika , który nie rozliczył się z otrzymanej zaliczki

b/ nie podpisać karty obiegowej przed zwolnieniem , wydając niezwłocznie świadectwo pracy , potrącając z ostatniego wynagrodzenia nie rozliczoną zaliczkę pieniężną bez zgody pracownika

c/ wystąpić na drogę sądową przeciwko pracownikowi który nie rozliczył się z pobranej zaliczki pieniężnej i wydać mu niezwłocznie świadectwo pracy

2. Umowę o pracę na czas nieokreślony można rozwiązać w formie :

a/ wypowiedzenia umowy o pracę , rozwiązania umowy bez wypowiedzenia , porzucenia pracy i zakończenia wykonywania określonej pracy ,

b/ rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika , wypowiedzenia umowy przez pracownika i pracodawcę , porozumienia stron , wypowiedzenia warunków pracy i płacy,

c/ art. 52 kodeksu pracy , wypowiedzenia umowy przez pracownika lub pracodawcę , porozumienia stron

3. Regulamin pracy jest obowiązkowy :

a/ w zakładzie pracy zatrudniającym co najmniej 5 pracowników ,

b/ jeżeli zakład zatrudnia co najmniej 20 pracowników ,

c/ nie jest obowiązkowy jeżeli w zakładzie jest inny dokument określający prawa i obowiązki pracowników

4. Pracownik może skutecznie dochodzić przed sądem pracy :

a/ wszystkich roszczeń , jeżeli inspektor pracy nie załatwił jego sprawy,

b/ wszystkich roszczeń wynikających ze stosunku pracy lub umowy zlecenia na zasadach określonych w kodeksie pracy

c/ wszystkich roszczeń wynikających kodeksu pracy i na zasadach kodeksowych jeżeli nie minął termin przedawnienia

6.Rozróżniamy następujące rodzaje umów o pracę :

a/ na czas określony , nieokreślony , próbny , wstępny i czas wykonywania określonej pracy,

b/ na czas nieokreślony , na zastępstwo , próbny , zlecenie , na czas określony

c/ na zastępstwo , czas określony , nieokreślony , na czas wykonywania określonej pracy , próbny

7.Odpowiedzialność porządkowa pracownika to :

a/ możliwość wymierzenia mu kary upomnienia i nagany nie później niż 2 tygodnie od dowiedzenia się przez przełożonego o naruszeniu , do 1 roku wstecz od jego popełnienia

b/ instrument służący do kształtowania właściwego wykonywania obowiązków przez pracownika prze wymierzenie upomnienia , nagany lub kary pieniężnej , jeżeli się na to zgadza

c/ możliwość ukarania pracownika po przeprowadzeniu postępowania nie póżniej niż 2 tygodnie od dowiedzenia się i 3 miesiące od popełnienia przewinienia

8. Odpowiedzialność materialna za wyrządzona szkodę polega na :

a/ zapłacie określonej sumy pieniężnej na poczet grzywny lub przeproszenie poszkodowanego ,

b/ przeproszenie , zapłatę na cel społeczny lub naprawę zniszczonej rzeczy w formie przywrócenia do stanu poprzedniego

c/ zapłatę na cel społeczny , przeproszenie lub zapłatę na rzecz poszkodowanego pierwotnej wartości zniszczonej rzeczy Opracowala: podinsp. Mgr Bożena Bizoń