Jak zwiększyć
potencjał
komunikacyjny gminy?
Sprawozdanie z zadania A.2.9 zrealizowanego przez „Partners” Polska
w ramach programu Partnerstwo dla Samorządu Terytorialnego
finansowanego ze środków USAID
kontrakt 99-FPC-038
produkt A.3.9
Warszawa, grudzień 1999
Spis treści
Opis zadania 3
Punkt wyjścia — stosunek mieszkańców Dukli do planowanej zmiany 6
Kształt kampanii informacyjnej 7
Sposoby realizacji kampanii przez pracowników Urzędu Miasta i Gminy w Dukli 10
Podsumowanie 12
Lista załączników 14
Udzielić
technicznej pomocy Urzędowi Miasta i Gminy w zaplanowaniu i
realizacji
informacyjnej kampanii społecznej wspomagającej
wprowadzanie nowego gminnego
systemu gospodarki odpadami
(wprowadzenie segregacji i odpłatności za wywóz
i utylizację
odpadów stałych na terenie gminy).
Kwestia wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami stałymi w Dukli (czyli uruchomienie nowego wysypiska, rozpoczęcie segregacji odpadów przez mieszkańców i wprowadzenie odpłatności za usługi w tej dziedzinie) był obecny w rozmowach z pracownikami Urzędu Miasta i Gminy od początku naszej obecności w Dukli czyli od czerwca 1999 roku. Program ten jest ważny dla gminy, ponieważ całkowity koszt samego wysypiska odpadów wynosi około 8 milionów złotych, co w skali innych przedsięwzięć gminy jest ogromnym wydatkiem, wiążącym się dodatkowo z zobowiązaniami wobec Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska.
Być może właśnie ze względu na trudność i złożoność programu a zarazem jego nowatorstwo, prace przygotowawcze toczyły się w dość niespiesznym tempie, koncentrowały się na kwestiach inwestycyjno-technicznych (przetargi na pojemniki, worki, wywóz itp.) i dość długo były odkładane „na później”. Zgodnie z uchwałą Rady Gminy Dukla cały program segregacji odpadów powinien ruszyć 1 stycznia 2000 roku, czyli tego dnia wszyscy mieszkańcy Dukli powinny wiedzieć, na czym polega oczekiwana zmiana zachowań, jeśli chodzi o gospodarkę odpadami, mieć podpisane umowy o wywóz śmieci, czyli zaakceptować nowe obciążenia finansowe na rzecz gminy, i otrzymać odpowiednie worki i pojemniki na odpady. Brak podpisanych umów oznacza, że Urząd będzie musiał sfinansować cały program samodzielnie i jednocześnie narazi się na cofnięcie przyznanych na uruchomienie wysypiska dotacji z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska.
Niestety, w ślad za uchwałą Rady nie poszły żadne systematyczne działania planistyczne, a przynajmniej pracownicy Urzędu, z którymi rozmawialiśmy, nic o tym nie wiedzieli. Co więcej, jeszcze we wrześniu niektórzy z nich zwierzali się nam ze swego niepokoju co do losów programu — „worki i pojemniki na pewno będą, ale czy ludzie będą wiedzieli, że mają segregować i płacić?”. W listopadzie, kiedy rozpoczęliśmy pracę nad tym programem, mieszkańcy wiedzieli o planowanych zmianach być może z „Dukielskiego Przeglądu Samorządowego”, gdzie wydrukowano uchwałę Rady Gminy w tej sprawie, być może od swoich dzieci, które być może usłyszały o programie podczas wrześniowego dnia „Sprzątania Świata” ale w większości — z plotek.
Zadanie, które pozostało do wykonania, było więc bardzo trudne i wymagające dla pracowników Urzędu: w ciągu niespełna 2 miesięcy musieli przygotować i zrealizować trudną kampanię społeczną mającą przynieść wymierne rezultaty. Przede wszystkim miało nim być 4500 umów, które powinny być podpisane przed 31 grudnia oraz decyzja jak największej liczby mieszkańców, aby segregować odpady zamiast (co jest możliwe) oddawać je nie segregowane.
Sprawozdając przebieg prac nad planowaniem i w części nad realizacją kampanii na rzecz nowego systemu gospodarki odpadami nie znamy jej ostatecznych rezultatów: to, jak się ona udała, okaże się dopiero w styczniu 2000 roku.
W naszych działaniach nad stworzeniem skutecznej strategii informacyjnej wokół nowego programu gospodarki odpadami stałymi w Dukli współpracowaliśmy z następującymi osobami w UMiG:
Zastępca burmistrza Dukli Ignacy Lorenc
Pracownicy Wydziału Gospodarczego UMiG: Barbara Żwirecka (odpowiedzialna za program), Maria Chłap (odpowiedzialna za inwestycje gminne, w tym za składowisko odpadów) i Mirosław Matyka (odpowiedzialny za ochronę środowiska)
Specjalista ds. komunikacji społecznej i promocji Krystyna Boczar-Różewicz
Nasze zadanie w Dukli polegało więc na pomocy przy:
Zbadaniu stosunku mieszkańców gminy do segregowania odpadów.
Opracowaniu strategii informacyjnej dotyczącej programu segregacji.
Opracowaniu materiałów promocyjno-informacyjnych dotyczących zasad nowej gospodarki odpadami stałymi.
Prace konsultantów „Partners” Polska, Ilony Iłowieckiej i Macieja Tańskiego, nad programem segregacji odpadów przebiegały od 30 października do 5 grudnia 1999 r. (oddanie raportu z przeprowadzonych prac). W tym czasie Duklę odwiedziliśmy dwukrotnie— 4 i 30 listopada.
Na pierwszym spotkaniu w UMiG 4 listopada (z wszystkimi wyżej wymienionymi osobami) okazało się, że nie istnieje żaden plan działań, strategia czy koncepcja, jak doprowadzić do rzetelnego poinformowania mieszkańców o zasadach nowej gospodarki odpadami stałymi, a zwłaszcza jak sprawić, by do końca grudnia dać szansę 4500 gospodarstw domowych w gminie na podpisanie umowy o wywóz śmieci z zarządcą składowiska. Więcej, okazało się, że nie jest jeszcze wyznaczony ów zarządca. Uświadamiając zebranym skalę i konieczne tempo przedsięwzięcia (np.: zaprojektowanie, wydrukowanie, rozdanie i ponowne zebranie 9000 egzemplarzy umów z załącznikami, 4500 listów od burmistrza, ponad 4500 kolorowych ulotek itp., itd. — wszystko w ciągu około 38 dni roboczych) udało nam się osiągnąć wysoki stopień mobilizacji i zaangażowania w zadanie.
Podczas tej wizyty opracowaliśmy prosty kwestionariusz badający stan wiedzy mieszkańców na temat segregacji i planowanej odpłatności za wywóz śmieci oraz dokonaliśmy precyzyjnego podziału zadań, uzgodniliśmy harmonogram ich wykonania, zasady współpracy i sposób wzajemnego informowania się osób zaangażowanych w projekt. Ponadto omówiliśmy założenia strategii informacyjnej, kryteria sukcesu całej akcji (bardzo ambitne — co najmniej 2250 umów podpisanych i zwróconych zarządcy składowiska do końca grudnia), możliwe sposoby docierania do mieszkańców (dzieci, sołtysi, zebrania wiejskie, pracownicy UMiG i spółki gminnej „Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa”, Direct Mail), niektóre prawne aspekty umowy o wywóz odpadów i podzieliliśmy się naszą wiedzą o podobnych akcjach w innych miejscach w Polsce.
Oprócz tego, na osobnym spotkaniu z Krystyną Boczar-Różewicz, przekazaliśmy nasze uwagi do budżetu jej komórki na przyszły rok i omówiliśmy przygotowania do konferencji prasowej towarzyszącej otwarciu nowego składowiska odpadów.
Po powrocie nawiązaliśmy kontakty z instytucjami mającymi doświadczenie w akcjach edukacyjnych o segregacji odpadów (np. Zarząd Oczyszczania Miasta w Warszawie, ośrodek edukacyjno-szkoleniowy Celowego Związku Gmin CZG–12 w Słubicach, Europejskie Centrum Ekologiczne Ligi Ochrony Przyrody, Departament Gospodarki Odpadami w Ministerstwie Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych). Od niektórych uzyskaliśmy materiały poglądowe, które przekazaliśmy niezwłocznie do Dukli; m. in. ponad 20 plakatów, kilkadziesiąt różnych ulotek i gadżetów „segregacyjnych”, 5 kaset wideo z filmami edukacyjnymi dla dorosłych i młodzieży szkolnej. Przede wszystkim jednak pracowaliśmy nad projektem kampanii informacyjnej, dysponując już opracowanymi przez panią Barbarę Żwirecką wynikami miniankiety przeprowadzonej wśród rodziców ósmoklasistów. Za pośrednictwem poczty elektronicznej konsultowaliśmy projekt ulotki „śmieciowo-segregacyjnej” opracowanej przez Wydział Gospodarki UMiG.
30 listopada 1999 roku ponownie spotkaliśmy się w Dukli w tym samym składzie co poprzednio. Omówiliśmy wyniki miniankiety, zapoznaliśmy się z wnioskami ze spotkania z 15 sołtysami, które odbyło się 23 listopada (zgodzili się zdobywać podpisy pod umowami za 2,50 zł od umowy), dokonaliśmy ostatecznej redakcji listu od burmistrza (będzie towarzyszył umowom i ulotce w I fazie akcji informacyjnej), przekazaliśmy nasze uwagi co do projektu umowy i ustaliliśmy podział obowiązków oraz harmonogram dalszych działań. Pewne kontrowersje wynikły wokół kwestii organizowania przez UMiG zebrań wiejskich, na których wyjaśniano by zasady nowej gospodarki odpadami. Nie wszyscy pracownicy Urzędu byli przekonani o celowości ich udziału w takich spotkaniach. Ostatecznie jednak, odwołując się do wyników miniankiety oraz niedawnych doświadczeń z zebraniami „śmieciowymi” innych pracowników, zgodzono się zaplanować do końca roku serię zebrań wiejskich z udziałem pracowników UMiG lub spółki „Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa”.
Podobnie jak poprzednim razem tak i teraz po naszym powrocie do Warszawy przesłaliśmy wszystkim zainteresowanym listę poczynionych uzgodnień i harmonogram działań na najbliższą przyszłość.
Naszym najważniejszym zadaniem na pierwszym etapie prac było przekonanie pracowników UMiG o konieczności zbadania opinii i stosunku do nowego systemu gospodarki odpadami wśród mieszkańców gminy. Kluczem do sukcesu projektu realizowanego w tak krótkim czasie było bowiem, naszym zdaniem, takie sformułowanie celów kampanii informacyjnej, które stanowiłyby odpowiedź na najważniejsze potrzeby i wątpliwości jej adresatów. Początkowo, zdaniem pracowników UMiG, największym problemem miał być opór mieszkańców przed planowaną odpłatnością za wywóz śmieci i ogólna niechęć do segregowania.
Aby sprawdzić, czy tak jest w istocie, zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie miniankiety (vide: załącznik) wśród rodziców dzieci klas ósmych ze wszystkich szkół znajdujących się na terenie gminy. Pracownicy Wydziału Gospodarczego UMiG przekazali dyrektorom szkół ponad 300 egzemplarzy zaprojektowanego przez nas kwestionariusza. Urząd otrzymał z powrotem 154 odpowiedzi, które pokazały, że:
Program segregacji odpadów wywołuje duże zainteresowanie wśród mieszkańców gminy, a zwłaszcza wśród mieszkańców wsi, którzy oddali aż 80% przekazanych im kwestionariuszy.
Duklanie wiedzą, co to jest segregacja (dzielenie śmieci na różne grupy) i mają do niej stosunek ogólnie pozytywny.
Mieszkańcy wsi zdecydowanie postulowali akcję informacyjną: chcieli wiedzieć po co się segreguje odpady, jak to się robi, czemu to służy. Oni też zgłaszali najwięcej pomysłów mających usprawnić wprowadzanie segregacji odpadów w Dukli.
Obawy wywołuje nie sam program segregacji, ale wątpliwości, czy pojemniki będą regularnie opróżniane
Kwestionariusz, którego wyniki zostały także opublikowane w listopadowym numerze „Dukielskiego Przeglądu Samorządowego” (vide: załącznik), pokazał nam, w jakim kierunku powinny zmierzać prace Urzędu. Ustaliliśmy, że mieszkańcy powinni:
Zostać dokładnie poinformowani, na czym polega segregowanie odpadów, jak to robić i jakie są z tego korzyści dla gminy.
Mieć pewność, że cała akcja przebiega planowo.
Wiedzieć o kosztach inwestycji i sposobie ustalenia odpłatności, którą mają ponosić z tytułu segregacji odpadów.
Poza bezpośrednią korzyścią, jaką było zebranie potrzebnych informacji, praca nad kwestionariuszem bardzo zaangażowała w program jego wykonawców — pracowników UMiG. Była pierwszym wyraźnym sukcesem.
Przystępując do prac nad kształtem strategii informacyjnej założyliśmy, że musi to być kampania niskobudżetowa, dająca się szybko zrealizować siłami własnymi kilku pracowników UMiG i ewentualnie pozyskanych współpracowników (ale też bez większego doświadczenia), posługująca się bardzo prostym językiem i odpowiadająca na obawy mieszkańców zidentyfikowane między innymi w wyniku miniankiety przeprowadzonej w listopadzie oraz pozostająca w zgodzie z długofalowymi zamierzeniami gminy.
Celami zatem planowanej strategii informacyjnej było doprowadzenie do tego, żeby:
Na co najmniej 2 tygodnie przed uruchomieniem programu każdy właściciel posesji lub główny lokator mieszkania był poinformowany o nowych zasadach gospodarki odpadami stałymi (segregacja, odpłatność wywozu) tak, aby mógł podjąć decyzję o zawarciu umowy o odpłatny wywóz śmieci.
Do 14 stycznia 2000 roku osoby zajmujące się w gospodarstwach domowych (które podpisały umowy) usuwaniem odpadów wiedziały, jak je segregować (zgodnie z przyjętym w gminie systemem) oraz znały (i w przyszłości stosowały) sposoby redukowania ilości odpadów domowych bez zanieczyszczania najbliższego otoczenia.
W dłuższej perspektywie (2-5 lat) celem całej akcji byłoby: zmniejszyć ilość wywożonych z gminy na składowisko odpadów stałych o minimum 15% a optymalnie o 25%, co pozwoli przedłużyć żywotność nowo oddanego składowiska o 3-5 lat.
Zakładane bezpośrednie rezultaty:
Do końca grudnia 1999 roku podpisanych minimum połowa umów na wywóz odpadów.
W minimum ¾ gospodarstw (około 1700) z tych, które podpisały umowy, segreguje się odpady zgodnie z przyjętymi zasadami.
Zakładane rezultaty średnioterminowe (po 6-12 miesiącach):
80% gospodarstw ma podpisane umowy.
Wzrost wiedzy mieszkańców na temat zasad gminnej gospodarki odpadami stałymi.
Wzrost świadomości związku między nową „polityką śmieciową” gminy a realizacją jednego z jej celów strategicznych, jakim jest wzrost gospodarczy dzięki turystyce, zwłaszcza agroturystyce.
Zmniejszenie liczby dzikich wysypisk w gminie o 1/3.
Zakładane rezultaty długofalowe:
Ponad 95% gospodarstw ma podpisane umowy o odpłatny wywóz odpadów.
Co najmniej ¾ wszystkich gospodarstw segreguje odpady.
Przedłużona o 3 do 5 lat żywotność składowiska odpadów stałych
Większość mieszkańców wie, co to są zachowania proekologiczne i w jaki sposób można zmniejszać ilość odpadów w gospodarstwie domowym.
Przeniesienie zachowań proekologicznych z odpadów stałych na pozostałe.
Grupy docelowe:
Właściciele prawni gospodarstw domowych
Osoby zajmujące się usuwaniem odpadów w domach
Uczniowie i część nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów oraz liceum
Sołtysi, radni, liderzy opinii społecznej w gminie
Jeśli chodzi o osiągnięcie pierwszego celu bezpośredniego, to jest to trudne przede wszystkim ze względów logistyczno-organizacyjnych. W ciągu miesiąca należy bowiem doprowadzić do tego, aby podpisane zostało minimum 2250 umów. Biorąc pod uwagę, że w realizację tego projektu jest zaangażowanych 5 osób, każda z nich musiałaby doprowadzić do podpisania 450 dokumentów w ciągu maksimum 20 dni roboczych, niezależnie od codziennych obowiązków zawodowych.
Trudności i ryzyko związane z osiągnięciem drugiego celu bezpośredniego:
Różnica w uchwalonej przez Radę Gminy odpłatności za odbiór odpadów segregowanych w stosunku do nie segregowanych jest tak niewielka, że istnieje duże zagrożenie, iż mieszkańcy zdecydują się płacić 50 groszy miesięcznie więcej od osoby i oddawać odpady tak, jak dotychczas, czyli nie segregowane.
Jest bardzo mało czasu na przeprowadzenie pełnej akcji edukacyjnej: strategia w przypadku Dukli polega raczej na nagłej, „rewolucyjnej” zmianie obyczaju niż ewolucji poglądów mieszkańców (chociaż od pewnego czasu w samym mieście Dukla prowadzi się w ograniczonym zakresie odpłatność za wywóz śmieci).
Argumentacja UMiG, jeśli chodzi o przekonywanie do segregacji, może budzić opór pewnej części mieszkańców ze względu na niespójność. Z jednej strony bowiem mówi się o tym, że segregacja pozwala przedłużyć czas eksploatacji wysypiska i zapewnić ekologiczną czystość gminy, z drugiej zaś planuje się finansowanie ogromnych kosztów związanych z tą inwestycją przez odpłatne przyjmowanie nie segregowanych odpadów z sąsiednich gmin.
Jak widać, kwestia wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami stałymi rozkłada się na dwie odrębne:
Jak wprowadzić odpłatność za wywóz śmieci i przekonać do niej mieszkańców?
Jak przekonać mieszkańców do wybranych proekologicznych zachowań (segregacji i redukowania ilości odpadów)?
W naszych rozmowach z pracownikami UMiG w Dukli dyskutowaliśmy o tym, że następnym (bo nie może to już być, niestety, pierwszym) krokiem powinno być popieranie tych zachowań, które przyczyniają się do zmniejszenia ilości produkowanych odpadów w ogóle. Naszym zdaniem powinien to być długofalowy cel nadrzędny całej akcji i ostateczny rezultat zmiany społecznej, którą Urząd zamierza(ł) wprowadzić.
Biorąc pod uwagę możliwości organizacyjne, czasowe i finansowe gminy jako metody realizowania celów planowanej kampanii wybraliśmy:
Przygotowanie zestawu materiałów informacyjno-promocyjnych: ulotki, listu od burmistrza (vide załącznik)
Zaangażowanie sołtysów w prace nad podpisywaniem umów
Serie spotkań informacyjnych z sołtysami i mieszkańcami sołectw prowadzonych przez pracowników UMiG i „Gospodarki”
Działania promocyjne w szkołach: konkurs plastyczny na najlepszy plakat propagujący segregowanie odpadów w danej miejscowości i inne akcje wyczulające na kwestię gospodarki odpadami.
Jako pierwsza powstała kolorowa ulotka zwięźle przedstawiająca zasady segregacji odpadów, korzyści dla gminy i zasady odpłatności. Ulotka ta została opracowana przez Wydział Gospodarczy UMiG w konsultacji z doradcami „Partners” Polska. Jej druk ma skończyć się 8 grudnia; przygotowywanych jest 4600 egzemplarzy; w razie potrzeby możliwy jest dodruk. W ulotce podane są numery telefonów w UMiG i w spółce „Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa” (zarządca składowiska), pod którymi można uzyskać dodatkowe informacje. Sekretariat Urzędu jest uprzedzony o możliwych telefonach i wie, do kogo przełączać interesantów.
Ulotka będzie rozdawana w komplecie z listem od burmistrza Dukli do mieszkańców oraz z 2 egzemplarzami umowy. List od burmistrza ma charakter nieurzędowy, osobisty; burmistrz zapewnia w nim między innymi o regularnym odbieraniu odpadów, co, jak pamiętamy, stanowiło jedną z głównych trosk mieszkańców obawiających się większego bałaganu.
Dystrybucją tych materiałów zajmą się na terenie swoich sołectw sołtysi. Będą to robić odpłatnie, za 2,50 zł od dostarczonej do UMiG podpisanej umowy. Na sołtysach spoczywa więc duża odpowiedzialność. Aby zapoznać ich z planowana akcją i uzyskać ich poparcie, 23 listopada w UMiG odbyło się spotkanie robocze 15 (na 26) sołtysów z zarządem gminy. Szczegółowy instruktaż będzie się odbywał podczas przekazywania materiałów — udzielać go będą pp. Krystyna Boczar-Różewicz, Barbara Żwirecka, Maria Chłap, Mirosław Matyka.
Dystrybucji ulotek towarzyszyć będzie szeroka akcja informacyjna w postaci zebrań wiejskich. Według planu do końca grudnia w każdym z 26 sołectw powinno się odbyć przynajmniej jedno takie spotkanie.
Planowany jest konkurs plastyczny wśród uczniów szkół podstawowych na najlepszy plakat informujący mieszkańców wsi, w której znajduje się szkoła, o korzyściach z segregacji odpadów. Plakaty powstaną na szarym pakowym papierze i będą zdobiły słupy ogłoszeniowe oraz sale domu ludowego podczas spotkań na temat gospodarki odpadami. Nagrodą w konkursie będzie, po pierwsze, publiczne wykorzystanie plakatu a poza tym atrakcyjna gra planszowa „Nasz zielony świat” — o segregacji odpadów oczywiście.
Tak, jak wspominaliśmy na początku sprawozdania, wprowadzenie nowego systemu gospodarki odpadami jest ogromnym wyzwaniem dla pracowników Urzędu Miasta i Gminy.
To, o czym do tej pory mówiliśmy jedynie teoretycznie, to znaczy konieczność tworzenia zadaniowych zespołów międzywydziałowych, w których głos doradczy miałby specjalista ds. komunikacji społecznej i promocji, musiało stać się praktyką i to od razu przy projekcie wymagającym ogromnego zaangażowania i efektywności działań.
Program ten jest więc praktycznym sprawdzianem wiedzy, którą dotąd przekazywaliśmy na szkoleniach i podczas prac koncepcyjnych nad zwiększaniem efektywności komunikacji społecznej w Dukli.
Nie wiemy, niestety, jakie będą ostateczne rezultaty wspomaganych przez nas działań. Na pewno jednak toczy się w Dukli bardzo ważny proces zmiany stosunku do działań informacyjnych. Program segregacji odpadów jest być może pierwszym projektem, którego sukces zależy właśnie od zrozumienia jego idei i akceptacji przez mieszkańców. W tym znaczeniu po raz pierwszy to, z czego będzie rozliczany UMiG, zależy od jego relacji ze społecznością lokalną. Jest to być może pierwsza tego typu sytuacja w Dukli — nie licząc wyborów — kiedy władze lokalne są nie tyle zarządcą, ile klientem mieszkańców.
Rezultaty już osiągnięte:
konsolidacja pracowników wokół wspólnego projektu, pobudzenie ich kreatywności
udana szybka akcja wokół miniankiety (niektórzy zaangażowani w nią pracownicy po raz pierwszy dobrowolnie zostali w pracy po godzinach)
weryfikacja (a ściślej falsyfikacja) obiegowych opinii co do rzekomej niechęci mieszkańców do płacenia za wywóz odpadów
uznanie i docenienie roli specjalisty ds. komunikacji społecznej i promocji
projekt ulotki zatwierdzony do realizacji
energiczne wyjście Urzędu na zewnątrz, do mieszkańców, także za pośrednictwem wciągniętych w to sołtysów (na razie dzięki wymiernej korzyści materialnej)
Dużą i pozytywną rolę odgrywa w tym programie specjalista ds. promocji i komunikacji społecznej pani Krystyna Boczar-Różewicz. Jej dotychczasowe doświadczenie w opracowywaniu ulotek i pisaniu listów jest bardzo inspirujące dla pozostałych członków grupy pracującej nad programem gospodarki odpadami.
Następuje też wyraźny rozwój umiejętności i zmiana perspektywy postrzegania własnej roli wśród pracowników Wydziału Gospodarczego UMiG. O ile na początku naszej pracy wyczuwaliśmy pewien opór, który objawiał się na przykład niechęcią do brania wyraźnej odpowiedzialności za realizację konkretnych zadań, to obecnie widać wyraźny wzrost zaangażowania w program. Po przeprowadzeniu kwestionariusza, który wydawał się zadaniem bardzo skomplikowanym i trudnym, pani Barbara Żwirecka i Mirosław Matyka wyraźnie uwierzyli w swoje siły i możliwości.
Zmiany te są równie istotne jak sukces programu nowej gospodarki odpadami. Oby były długotrwałe i zaraźliwe.
Wzór ankiety dla mieszkańców badającej dotychczasowy obyczaj pozbywania się odpadów i wiedzę o planowanej akcji
Opracowanie wyników ankiety (autorstwa Barbary Żwireckiej)
Artykuł w „Dukielskim Przeglądzie Samorządowym” podsumowujący kwestionariusz
List od Burmistrza do mieszkańców w sprawie segregowania odpadów
Ulotka informacyjna (wersja pierwotna i ostatni projekt)