Jednym z wielu ważnych zadań szkoły jest kształtowanie postaw i wprowadzanie uczniów w świat wartości. Co to są postawy? Postawy są to względnie stałe zabarwione emocjonalnie gotowości do reagowania w pewien spójny sposób. Postawa jest wypadkową potrzeb jednostki oraz warunków społecznych. Charakter jest zbiorem postaw .Postawa składa się z trzech elementów:

1. afektywny (emocjonalny),

2. behawioralny (dotyczy zachowania w określony sposób wobec konkretnej osoby),

3. poznawczy (co wiemy o kimś, o czymś?).

W postawach wyróżniamy następujące cechy:

1. treść postawy czyli czego dana postawa dotyczy,

2. zakres postawy czyli czy postawa dotyczy jednej osoby, czy też wielu ludzi,

3. kierunek postawy czyli pozytywne bądź też negatywne oddziaływanie,

4. siła postawy,

5. złożoność postawy czyli na ile jest zorganizowaną i z czego się składa,

6. trwałość postawy.

Pewien stały sposób odnoszenia się do danego obiektu jest wyrażany postawą człowieka wobec tego obiektu. Tutaj możemy wyróżnić następujące odmiany postaw:

1. przesądy - są to sztywne, intensywne postawy oparte na fałszywej informacji, praktycznie nie do obalenia, które trudno zmienić,

2. uprzedzenia - są to postawy negatywne i nie oparte na prawdziwych informacjach, trudne do zmiany (uprzedzamy się do kogoś, czegoś),

3. stereotypy - rozpowszechnione silne i trwałe przekonania, ujmujące sytuacje lub osoby, których dotyczą w sposób zbyt uproszczony lub przesadny.

W kształtowaniu postaw istotną rolę odgrywają takie czynniki jak:

1. przyswajanie od otoczenia - uczymy się, dowiadujemy się na jakiś temat od kogoś. Jest to oddziaływanie na sferę poznawczą.

2. wpływ emocjonalny doświadczeń - jeśli ktoś ma czegoś się nauczyć, to musi w tym uczestniczyć odbierając stany emocjonalne od innych np. czynne uczestniczenie w lekcji,

3. odwoływanie się do zachowania - uczenie się postaw poprzez naśladownictwo, zabawę, identyfikowanie się z kimś ważnym,

4. nagrody i kary (udzielane społecznie),

5. czyny dyskryminujące - np. rodzice uczą dziecko tolerancji w stosunku do osób upośledzonych, kalekich ale sami nie chcą aby ich dziecko uczęszczało do klasy integracyjnej. Uczymy czego innego a robimy co innego.

6. przemiany ekonomiczne, gospodarcze,

7. zmiany postaw człowieka związane z dorastaniem, pokwitaniem,

8. postawy zależne są również od płci,

9. wpływ grup rówieśniczych, nauczycieli.

Postawy uczniów są bardzo ważnym czynnikiem określającym grupę uczniowską, z którą nauczyciel pracuje i ma wpływ na zmianę postaw. Co należałoby zrobić, aby zmienić postawę ? Aby uzyskać zmianę postawy należy między innymi:

1. oddziaływać na sfery postaw,

2. pozytywnie oddziaływać przekazywanymi treściami (zdobycie zaufania, wiarygodność),

3. przekazując wiadomości należy wysunąć argumenty za i przeciw danym wiadomościom,

4. wywoływać stan dysonansu poznawczego (zamieszanie informacji - te, które otrzymujemy nie są zgodne z naszą opinią, wprowadzenie niepokoju, lęku),

5. uświadomić danej osobie, że daną pozytywną postawę podjęła świadomie sama a nie pod wpływem innych.

Posiadanie poglądów dotyczących pewnego obiektu nie świadczy jednak jeszcze o ukształtowaniu postawy wyrażającym się w nastawieniu wolicjonalnym i emocjonalnym, przejawiającym się w chęci działania. Tak np. pogląd funkcjonujący wśród uczniów „Szkoła jest środowiskiem stresogennym” może być elementem postawy wobec szkoły, w której to postawie dużą rolę odgrywa czynnik emocjonalny, np. odraza do samej myśli o szkole i czynnik wolicjonalny, np. niechęć do chodzenia do szkoły wyrażająca się w częstym wagarowaniu. Wypada sobie zdać sprawę z tego zróżnicowania, dlatego iż częstym sposobem zdobywania informacji zarówno o postawach jak i o poglądach może być pytanie o poglądy. Aby uzyskać pewność, że interesujący nas pogląd nie jest tylko poglądem, ale także elementem postawy, staramy się sprawdzić, czy obiekt budzi również jakieś reakcje w pozostałych sferach psychiki ucznia. Badając postawy mamy do czynienia między innymi z następującymi dziedzinami i występującymi w nich wskaźnikami postawy:

1. obiekt - nauczyciel (nowy nauczyciel w szkole, wymagający wiedzy i przygotowania do lekcji),

2. pogląd - zagrożenie (niepewność co do wymagań nauczyciela i sposobu oceniania uczniów),

3. przeżycia emocjonalne (strach),

4. nastawienie wolicjonalne (chęć postępowania) - chęć ucieczki z lekcji, zwłaszcza wśród uczniów mających słabsze osiągnięcia z danego przedmiotu,

5. działanie - ucieczka z lekcji.

Należy jednak pamiętać o tym, że działanie jest nie tylko rezultatem naszej postawy, ale także konkretnej sytuacji, która niejednokrotnie nakazuje ukryć tę postawę. W pewnej sytuacji społecznej w miarę jej rozpoznania strach przed nieznanym może zostać opanowany i osobnik zachowa się spokojnie i pozornie obojętnie.

Oddziaływanie szkolne jest nastawione na kształtowanie postaw lub rekonstrukcję postaw nie zawsze właściwie ukształtowanych. Tak więc umiejętność zorientowania się w istniejących postawach uczniów ma podstawowe znaczenie w pracy z nimi. Nauczyciel rozpoczynający pracę z grupą znając postawy uczniów, które są bardzo ważnym czynnikiem określającym grupę ma ułatwione rozpoczęcie każdej pracy celowej. Należy zatem przyjąć, że szkoły zainteresowane są powstawaniem i formowaniem postaw ucznia wobec następujących obiektów:

1. traktowanie innych ludzi jako konkretne jednostki - koledzy, nauczyciele,

2. zbiorowości i grup ludzkich - rówieśnicy, społeczeństwo,

3. wytworów ludzi - mienie szkolne,

4. środowiska naturalnego - zwierzęta, przyroda,

5. idei i wartości - sprawiedliwość, gospodarność, tolerancja,

6. samej jednostki - aspiracje zawodowe, własny charakter.

Aby zdobyć wiedzę o postawach uczniów można wykorzystać między innymi:

- badanie za pomocą ankiet uzyskując informacje o poglądach na temat obiektu postaw i na podstawie tych poglądów wnioskować o prawdopodobnych postawach uczniów,

- badanie za pomocą obserwacji uzyskując deklaracje dotyczące przyszłych zachowań wobec obiektu postawy.

Informacje o postawach badanych otrzymamy również dokonując analizy spontanicznych wytworów uczniów np. swobodnych wypowiedzi pisemnych na temat obiektu postawy czy też rysunków. Przy badaniu postaw najlepsze rezultaty osiągamy stosując jednocześnie kilka różnych technik lub też prosząc o współudział w zbieraniu danych osoby niezwiązane z daną grupą.

Reasumując całość wypowiedzi, jednym z ważniejszych zadań wychowawczych szkoły jest kształtowanie postaw i wprowadzanie wychowanków w świat wartości. Aby móc realizować to zadanie i mieć wpływ na pozytywne kształtowanie postaw uczniów - wychowawcy muszą być wzorcem postaw do naśladowania.

ANKIETA

anonimowa wstępna dla uczniów III klasy szkoły ponadgimnazjalnej

(30 uczniów)

L.p.	Pytanie	Tak	Nie	Nie wiem
1.	Czy można poznać wizualnie, że ktoś jest nosicielem wirusa HIV?	16	4	10
2.	Czy można zakazić się wirusem HIV przez: - dotyk osoby zakażonej - kontakt z krwią osoby zakażonej - ukąszenia owadów - kontakt seksualny z osobą zakażoną - zabiegi pielęgnacyjne u chorych na AIDS - użycie igły uprzednio użytej przez nosiciela wirusa HIV (narkomania)	11 22 14 23 19 20	9 2 5 3 5 -	10 6 11 4 6 10
3.	Czy udzielając pierwszej pomocy istnieje ryzyko zakażenia wirusem HIV stosując: - sztuczne oddychanie metodą usta - usta - opatrując krwawiące rany	18 20	2 2	10 8
4.	Czy użycie prezerwatywy podczas stosunku seksualnego chroni przed zakażeniem wirusem HIV?	25	2	3
5.	Jeśli wynik Twojego testu na przeciwciała HIV jest pozytywny: - jesteś chory na AIDS - możesz umrzeć w ciągu pięciu lat - możesz zarażać innych ludzi	24 13 21	- 4 -	6 13 9
6.	Gdyby w Twojej klasie był uczeń - nosiciel wirusa HIV - czy zaprzyjaźniłbyś się z nim i zaprosił go do swojego domu?	6	19	5
7.	Czy wyraziłbyś zgodę na lokalizację ośrodka opiekującego się chorymi na AIDS w okolicy miejsca Twojego zamieszkania?	3	20	7
8.	Gdybyś w przyszłości miał w przyszłości adoptować dziecko, czy rozważyłbyś możliwość adopcji dziecka zakażonego wirusem HIV?	1	27	2
9.	Czy wiesz gdzie możesz uzyskać informacje i porady dotyczące HIV/AIDS?	14	16	-
10.	Czy w trakcie przeprowadzonego szkolenia poszerzyłeś swoją wiedzę na temat HIV/AIDS?	-	-	-

Cel: Wzrost wiedzy na temat HIV / AIDS, zwiększenie poczucia odpowiedzialności za siebie oraz tolerancja względem osób zarażonych.

ANKIETA

anonimowa sprawdzająca dla uczniów III klasy szkoły ponadgimnazjalnej

(30 uczniów)

L.p.	Pytanie	Tak	Nie	Nie wiem
1.	Czy można poznać wizualnie, że ktoś jest nosicielem wirusa HIV?	2	26	2
2.	Czy można zakazić się wirusem HIV przez: - dotyk osoby zakażonej - kontakt z krwią osoby zakażonej - ukąszenia owadów - kontakt seksualny z osobą zakażoną - zabiegi pielęgnacyjne u chorych na AIDS - użycie igły uprzednio użytej przez nosiciela wirusa HIV (narkomania)	- 30 - 29 2 30	28 - 29 1 24 -	2 - 1 - 4 -
3.	Czy udzielając pierwszej pomocy istnieje ryzyko zakażenia wirusem HIV stosując: - sztuczne oddychanie metodą usta - usta - opatrując krwawiące rany	4 23	19 2	5 5
4.	Czy użycie prezerwatywy podczas stosunku seksualnego chroni przed zakażeniem wirusem HIV?	30	-	-
5.	Jeśli wynik Twojego testu na przeciwciała HIV jest pozytywny: - jesteś chory na AIDS - możesz umrzeć w ciągu pięciu lat - możesz zarażać innych ludzi	3 6 2	27 19 24	- 5 4
6.	Gdyby w Twojej klasie był uczeń - nosiciel wirusa HIV - czy zaprzyjaźniłbyś się z nim i zaprosił go do swojego domu?	24	1	5
7.	Czy wyraziłbyś zgodę na lokalizację ośrodka opiekującego się chorymi na AIDS w okolicy miejsca Twojego zamieszkania?	24	2	4
8.	Gdybyś w przyszłości miał w przyszłości adoptować dziecko, czy rozważyłbyś możliwość adopcji dziecka zakażonego wirusem HIV?	9	6	15
9.	Czy wiesz gdzie możesz uzyskać informacje i porady dotyczące HIV/AIDS?	30	-	-
10.	Czy w trakcie przeprowadzonego szkolenia poszerzyłeś swoją wiedzę na temat HIV/AIDS?	30	-	-

Cel: Wzrost wiedzy na temat HIV / AIDS, zwiększenie poczucia odpowiedzialności za siebie oraz tolerancja względem osób zarażonych.

Podejmując zadanie zwiększenia wiedzy, poczucia odpowiedzialności oraz tolerancji wobec osób zarażonych wirusem HIV/AIDS przewidywano wzrost wiedzy, odpowiedzialności za siebie i inne osoby oraz tolerancji wśród młodzieży szkoły ponadgimnazjalnej. Przeprowadzenie ankiety sprawdzającej uzyskaną wiedzę i postawy młodzieży, a także rozmowy i dyskusje w grupie potwierdziły poszerzenie wiedzy na w/w temat oraz ukształtowanie pozytywnych postaw wśród uczniów uczestniczących w szkoleniu.

Bibliografia:

1. Helena Szafrańska: Wpływ wychowawcy klasy na postawy ideowe dorastającej

młodzieży, Warszawa, Poznań, 1984

2. Andrzej Janowski: Poznawanie uczniów, Warszawa, 1991

3. Red. Jerzego Rzepki: Materiały dla nauczycieli realizujących proces dydaktyczny,

Katowice, 1998

---