Rola babci i dziadka w życiu dziecka
W związku ze zbliżającym się Dniem Babci i Dziadka należałoby zastanowić się jaką rolę pełnią te osoby w życiu dziecka. Świętowanie tego szczególnego dnia, a właściwie dwóch dni wzięło się z potrzeby emocjonalnej. Obchodzenie ich wzięło się z naturalnej potrzeby świętowania ważnych wydarzeń na gruncie rodzinnym. Mottem niniejszego artykułu niech będę słowa papieża Jana Pawła II skierowane w jednym z listów do osób starszych:
„Ludzie starsi dzięki swej dojrzałości i doświadczeniu mogą udzielać młodym rad i cennych pouczeń. Kruchość ludzkiego istnienia, w sposób najbardziej wyrazisty ujawniająca się w starszym wieku, staje się w tej perspektywie przypomnieniem o wzajemnej zależności i nieodzownej solidarności między różnymi pokoleniami, jako że każdy człowiek potrzebuje innych i wzbogaca się dzięki darom i charyzmatom wszystkich”.
Powyższe słowa są dość istotną charakterystyką ludzi w podeszłym wieku. Dziadkowie są osobami bardzo dojrzałymi pod względem emocjonalnym i doświadczonymi życiowo. W wielopokoleniowych rodzinach widać wyraźnie zależności między pokoleniami.
Dziadkowie odgrywają bardzo ważne zadanie w życiu nie tylko dziecka, ale i jego rodziców. Ich wiedza, umiejętności a przede wszystkim życiowe doświadczenie sprawiają, że stają się podporą i pomocą. Zdecydowanym atutem dziadków jest to, że mają oni zazwyczaj więcej czasu niż rodzice. Dlatego między dziadkami i wnukami wytwarza się coś w rodzaju więzi, która pomimo dużej różnicy wiekowej nie przeszkadza w nawiązywaniu pozytywnych i trwałych relacji. Dość istotną cechą charakteryzującą dziadków jest cierpliwość, której często brakuje rodzicom.
To zazwyczaj na dziadkach spoczywa niepisane prawo przekazywania wiedzy z pokolenia na pokolenie. Wspomniana wiedza może dotyczyć między innymi opowieści o przodkach, dbania o pamiątki (np. zdjęcia) i kultywowania tradycji rodzinnych. Dzieci bardzo chętnie słuchają opowieści przekazywanych przez babcię czy dziadka. Można to wykorzystać w przekazywaniu informacji o przodkach. Wówczas jednocześnie pielęgnuje się wiedzę na temat już nieżyjących. Dziadkowie mogą również „zarazić” swoimi zainteresowaniami wnuków, co ma oczywiście pozytywny skutek. Dzięki temu dziecko może dowiedzieć się czym interesują się dziadkowie i jednocześnie może rozwijać z nimi pasje.
Rola babci i dziadka w życiu dziecka chętnie podejmowana jest w wierszach i piosenkach z okazji Dnia Babci i Dziadka. W tym miejscu warto byłoby przywołać wiersz poetki Anny Kamieńskiej pt. Babcia:
Babcia to są miłe ręce,
książka, herbata słodka,
śmieszne słowa w dawnej piosence,
suknia dla lalki i szarlotka.
Babcia to bajka, której nie znamy,
pudełeczka, perfumy, włóczka,
babcia to mama mojej mamy,
a ja jestem wnuczka.
Z wiersza dowiadujemy się z czym kojarzy się dziecku babcia. Trzeba przyznać, że są to same przyjemne rzeczy. Traktowana jest jako źródło nie tylko przyjemności, ale i wiedzy. W innym wierszu pt. Mój dziadzio Anna Kamieńska charakteryzuje postać dziadka:
Mój dziadzio jest dobry.
Mój dziadzio wszystko naprawia.
Gdy się zepsuje światło albo maszyna
do szycia, albo dzwonek przy drzwiach.
Mój dziadzio umie zrobić latawca, a nawet łuk i strzały.
- Patrz dziadziu, zepsuł się księżyc!
Niedawno był okrągły, a dziś jest cały wyszczerbiony.
Napraw księżyc, dziadziu.
Wiersz ten pokazuje dziadka jako osobę, która potrafi wszystko naprawić, do której można się zwrócić w razie potrzeby. Sam wiersz mówi za siebie, nie potrzebuje komentarza.
Dziadkowie to doświadczeni rodzice, którzy wychowali już własne dzieci. Mają zatem dużą wiedzę na temat postępowania z dziećmi, a przede wszystkim ich wychowywania. Mogą służyć podpowiedzią i radą. Często postępują zupełnie inaczej niż z własnymi, odchowanymi dziećmi. Miłość dziadków do dziecka ma w sobie coś z dojrzałości, być może jest też bardziej świadoma. Pozwala uświadomić sobie własne uczucia. Dziadkowie mają już za sobą pewien bagaż doświadczeń w wychowywaniu dzieci, nie popełniają takich błędów jak rodzice.
Dzieci bardzo często zwracają się do dziadków w chwilach trudnych, wtedy kiedy potrzebują pocieszenia, a nie mogą go uzyskać od rodziców. W takich sytuacjach rola babci czy dziadka jest nieoceniona. Zdarza się, że rodzice z powodu nawału pracy i zajęć domowych nie są w stanie pomóc własnym dzieciom. Stres związany z obecnym dość szybkim życiem powoduje frustracje, które niestety często odreagowuje się na dzieciach. Wówczas rola babci czy dziadka jest pożądana. Dziadkowie stają się kimś w rodzaju pośrednika między rodzicem, a dzieckiem. Kimś kto potrafi poprowadzić dialog międzypokoleniowy. Jest to dość ciekawa kwestia, którą szerzej omawia się w fachowej literaturze.
Warto również wspomnieć o tym, że babcia i dziadek to niezastąpieni towarzysze zabaw. Z uwagi na czas, którym dysponują mogą dziecku poświęcić dużo uwagi. Chętnie się z nimi bawią, kupują zabawki i wchodzą w różne role, których oczekują od nich dzieci. Dzięki swojemu zaangażowaniu w życie rodziny i doświadczeniu życiowemu łatwiej przełamują barierę komunikacyjną. Kontakty dziadków z wnukami zazwyczaj przebiegają w atmosferze przyjaźni i partnerstwa.
Kolejnym problem, którym warto byłoby podjąć w niniejszym artykule jest kwestia tzw. rozpieszczania. Dziadkom często przypisuje się rozpieszczanie wnuków. Pewnie jest w tym trochę racji, gdyż mają do tego niepisane prawo. Chętnie spełniają zachcianki swoich wnuków i kupują im zabawki.
Dziadkowie bardzo troszczą się o wnuków i martwią podobnie jak rodzice. Poza tym żadna babcia czy dziadek nie chcieliby, żeby ich wnukom stało się coś złego. Zapewne postępują oni nieco inaczej niż z własnymi dziećmi. W rodzinach, w których jest tylko jedno dziecko posiadające dziadków zarówno z jednej jak i z drugiej strony wyraźnie to widać. Można wówczas zaobserwować pewną rywalizację między dziadkami, choć nie jest to obligatoryjne. Jeśli jednak dochodzi do wspomnianej rywalizacji, to należałoby zastanowić się czy nie robi się przy okazji krzywdy dziecku.
Rola babci i dziadka jest nie tylko szczególna, ale i trudna. Pojawienie się dziecka w rodzinie jest ważnym momentem w życiu nie tylko rodziców, ale i dziadków. Najczęściej rodzice pracują i w momencie, w którym nie można „oddać” dziecka do przedszkola czy żłobka zbawieniem okazują się właśnie dziadkowie. Przy pierwszym dziecku dziadkowie mogą służyć doświadczeniem. Zdarza się, że przypominając sobie własne rodzicielstwo starają się matkować czy ojcować wnukom. Kiedy babcia lub dziadek wczuwają się rolę rodzica często doprowadza to do pewnych starć między rodzicami a dziadkami. Wystarczy wówczas szczera rozmowa dotycząca oczekiwań zarówno z jednej, jak i z drugiej strony. Dziadkowie są wręcz niezastąpieni w niektórych sytuacjach, ale nie powinno dochodzić do zamiany ról. Wiadomo, że wszyscy zajmujący się dziećmi powinni darzyć je miłością. Tylko wtedy dziecko wyrasta w atmosferze, która odpowiednio je stymuluje i pozwala na właściwy rozwój. Nie podlega wątpliwości, że miłość do wnuka jest głęboka i prawdziwa. Ważne aby jej kierunek służył ogólnemu dobru dziecka. Trzeba pilnować, żeby nie przerodziła się w rywalizację o wpływy dziecka. Uniknie się wówczas trudnych sytuacji związanych ze skomplikowanymi relacjami rodzinnymi. Więź między dziadkami a wnukami, która wytwarza się w okresie wczesnego dzieciństwa trwa dość długo. Pewna bariera między nimi wytwarza się w okresie młodzieńczym, w którym bardziej dziecko potrzebuje rodziców niż dziadków. Co oczywiście nie oznacza, że są wówczas w ogóle nie potrzebni.
Rola babci i dziadka powinna był pełniona z radością i miłością, a przede wszystkim w mądry sposób. Wprawdzie od nadmiaru miłości nie można umrzeć, ale może to mieć wpływ na dopiero kształtującą się psychikę małego człowieczka. Dzięki dziadkom dzieci uczą się akceptacji, rozwijają swoje zainteresowania, kształtują poczucie trwałości rodziny. Dość istotny jest wpływ dziadków na wychowanie dzieci, co przejawia się poprzez opiekę, a także wsparcie dla rodziców dziecka. Powinni oczywiście brać udział w wychowywaniu, ale nie powinni zastępować rodziców. Ich rola powinna kojarzyć się dziecku z przyjemnościami.
Dzień Babci obchodzony jest 21 stycznia, a Dzień Dziadka 22 stycznia. W tych dniach wnuki składają życzenia swoim ukochanym dziadkom. Pomysł z obchodzeniem święta babci narodził się w 1964 r., a w dwa lata później głoszono oficjalnie, że 21 styczeń jest DNIEM BABCI. Dopiero później ustalono, że 22 styczeń będzie DNIEM DZIADKA. Warto podtrzymywać tę tradycję, gdyż zwraca ona uwagę na najważniejsze osoby, zaraz po rodzicach, w oczach dziecka. Dzieci przedszkolne i wczesnoszkolne biorą udział w przygotowywaniu przedstawień na święto seniorów. Obchody Dnia Babci i Dziadka są bardzo ładnym zwyczajem, bowiem utrwalają pamięć o dziadkach żyjących, a także tych których już nie ma. Poza tym każdy zwrot w kierunku człowieka, tym bardziej tak bliskiego jak dziadek czy babcia jest czymś wzniosłym, czymś co warto pielęgnować.
Problem podjęty w niniejszym artykule potraktowano wielowarstwowo, ale nie wyczerpuje on absolutnie go w całości. Nie sposób opisać dogłębnie wszystkich podjętych aspektów, gdyż zajęłoby to naprawdę dużo miejsca. Rola dziadków w życiu dziecka jest niewątpliwa. Poniżej podaję kilka pozycji z bibliografii, które wykorzystano do napisania niniejszego tekstu. Oczywiście nie są to jedyne adresy bibliograficzne, wobec czego zachęcam do zgłębienia tematu osoby zainteresowane.
Katarzyna Parkosz
Bibliografia:
Grażyna Gajewska, „Rola dziadków w opiece nad dzieckiem”
Jan Paweł II, „Do moich Braci i Sióstr - ludzi w podeszłym wieku”
Anna Kamieńska, „Wiersze”
Teresa Kukołowicz, „Wartości wnoszone do rodziny przez dziadków”
Marzena Sendyk, „Osoby starsze w roli dziadków”
Joanna Skura, „Dziadkowie i wnuki”
Astrid Tokaj, „Babcia i dziadek w życiu dziecka”
Maria Tyszkowa, „Społeczne role babć i dziadków w rodzinie”
Hanna Trentowska, „Dziecko - poradnik dla rodziców i nauczycieli”