Temat: Fizykalizm w pojmowaniu kolorów
Konsekwentny fizykalizm jest próbą wyjścia z zarysowanych trudności. Słowa oznaczające kolory są przez fizykalistę traktowane jako wyrażenia zastępcze. Używamy ich nie tyle jako nazw pojęć, co jako symboli, wskazujących niezbyt precyzyjnie na pewne rodziny czy wiązki pojęć, które odnoszą się do własności fizycznych (częstotliwość i skład światła, struktura molekularna przedmiotów pochłaniających jedne a odbijających inne częstotliwości, itd.)
Wady fizykalizmu są jednak liczne:
1. Fizykalizm nie realizuje zadania poznawczego, jakim jest wyjaśnienie natury kolorów. Niezależnie bowiem od tego, że zgodzimy się uznać nazwy kolorów za symbole zastępcze wskazujące na fizykalne cechy rzeczy, to jednak fenomenologia kolorów ma zupełnie inne cechy niż relacje łączące symbole. W naszym doświadczeniu kolory nie zachowują się jak symbole.
2. Redukcja kolorów do własności fizycznych zakłada, że fizyka wyznacza jedyny ważny naukowo sposób mówienia o rzeczach. Tymczasem są jeszcze inne nauki o dużej mocy eksplanacyjnej, które używają różnego rodzaju nazw własności nadając im obiektywną interpretacje bez czekania na sprawdzenie, czy można im nadać przekonującą interpretacje fizyczna.
3. Fizykalizm nie potrafi wyjaśnić, dlaczego zastępczy symbol pozwala na tak skuteczne generalizacje empiryczne, innymi słowy, dlaczego tak dobrze służy celom życiowym mnóstwa gatunków zwierząt i człowiekowi.
4. Przeciwko fizykalizmowi przemawia zjawisko metameryzmu. Polega ono na tym, że przedmioty odbijające fale świetlne o różnych częstotliwościach pojawiają się patrzącym na nie osobom jako równobarwne. Wyjaśnienie fizjologiczne jest następujące: to, jaki kolor widzimy zależy nie tyle od częstotliwości światła, padającego na siatkówkę, co od proporcji w jakiej pobudzane są w naszej siatkówce trzy rodzaje komórek odpowiedzialnych za odbieranie niskich, średnich i wysokich częstotliwości fal świetlnych. Przedmioty które pobudzają te grupy komórek w tej samej proporcji mają ten sam kolor. Metameryzm występuje przy danych warunkach oświetlenia przedmiotów, ponieważ zmiana charakterystyki światła może prowadzić do zaburzenia proporcji.
Ponieważ kłopoty w jakie popada stanowisko fizykalistyczne są aż nadto widoczne, dyskutuje się wiele innych interpretacji natury barw. Wymieńmy najważniejsze:
1. Barwy są własnościami wewnętrznymi rzeczy redukowalnymi do ich własności fizycznych;
2. Barwy są własnościami wewnętrznymi rzeczy nieredukowalnymi do ich własności fizycznych;
3. Barwy są dyspozycjami rzeczy do modyfikowania światła, są to więc własności o charakterze dyspozycji i relatywne do własności światła;
4. Barwy są dyspozycjami rzeczy do powodowania określonych skutków fizjologicznych w istotach żywych o odpowiedniej budowie układu nerwowego i narządu wzroku (podobnie do punktu poprzedniego, lecz z inną relacją);
5. Barwy są dyspozycjami układu nerwowego istot spostrzegających barwy (odwrócenie punktu poprzedniego - tam punktem wyjścia była rzecz, tu układ nerwowy);
6. Niektóre aspekty barw opierają się na własnościach wewnętrznych rzeczy, inne zaś na dyspozycjach układu nerwowego (koncepcja mieszana);
7. Barwy są własnościami układów złożonych z rzeczy i spostrzegających podmiotów, kryteria tożsamości barw są sytuacyjne i relacyjne;
8. Barwy są własnościami konstruowanymi kulturowo; o tożsamości i podziale barw decydują względy językowe.
Żadnej z tych interpretacji nie można z góry wykluczyć. Poniżej koncentruję się jedynie na wybranych spornych punktach, cytując i podając krytyce występujące w literaturze rozwiązania.