1. Charakterystyka polskich map topograficznych (pojęcie mapy ogólnogeograficznej i topograficznej, przeznaczenie, treść, klasyfikacja ze względu na skalę, cechy map w układach 1942, 1965, GUGiK80, 1992).

MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA mapa określonego obszaru powierzchni Ziemi z uwzględnieniem obiektów naturalnych i antropogenicznych przedstawionych z dokładnością i szczegółowością odpowiadającą skali mapy.

MAPA TOPOGRAFICZNA - mapa średnioskalowa, tj. mapa w przedziale skalowym przyjmowanym zazwyczaj od 1:10 000 do 1:300 000, o treści ogólnogeograficznej ze szczególnym uwzględnieniem obiektów topograficznych.

PRZEZNACZENIE MAP Mapy topograficzne przeznaczone są do zaspakajania różnorodnych potrzeb gospodarczych, a w szczególności: *wykonywania pomiarów i obliczeń geodezyjno-kartograficznych *sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego i ich realizacji, *rozwiązywania problemów naukowo-badawczych, *studiów nad terenem i oceny specyfiki terenu, *jako materiał podkładowy do opracowywania map tematycznych.

TREŚC MAP TOPOGRAFICZNYCH Treść map topograficznych stanowią:

1)osnowa matematyczna (siatka kartograficzna lub siatka kilometrowa, narożniki arkuszy), skala matematycznej i podziałka mapy oraz punkty osnowy geodezyjnej, [elementy osnowy i geodezyjnej] 2) osiedla, 3) obiekty przemysłowe, rolnicze i socjalno-kulturalne, 4) koleje i urządzenia z nimi związane, 5) drogi i urządzenia z nimi związane; 6) wody i urządzenia z nimi związane, 7) roślinność, uprawy i grunty, 8) granice: państwa, jednostek administracyjnych, użytków itd.,9) rzeźba terenu, 10) opisy informacyjne związane z treścią mapy.

KLASYFIKACJA SKALI: *wielkoskalowe (1:5'000; 1:10'000) *średnioskalowe (1:25'000; 1:50'000; 1:100'000) *małoskalowe (1:200'000; 1:500'000)

2. Charakterystyka polskich map tematycznych (pojęcie, ujęcie treści - materiały podkładowe, krój, klasyfikacja z omówieniem grup, podstawowe cechy map hydrograficznych i sozologicznych).

Mapa tematyczna - mapa eksponująca jeden lub kilka wybranych elementów treści mapy ogólnogeograficznej, bądź określone zjawiska i procesy (łącznie z dynamiką zmian w czasie i przestrzeni) przyrodnicze, gospodarcze, społeczne.

Skale: 1:250-1:500'000

Z podkładu wynikają cechy map:

*skala *podstawy matematyczne *podział arkuszowy

Ogólne przeznaczenie - do celów gospodarczych: *zagospodarow. przestrz. *rozw. problemów naukowo-badawcz. *administr. i zarządz.

Mapy społ-gospod zawierają zagadnienia z zakresu: * zjawisk przyrodniczych * struktury zagosp. terenu * zagospodarowania - zjawiska społeczne

Mapy przyrodnicze ilustrują: *zasoby natural. *zjawiska fizjograf. *wzajemne powiązania między element. środow. przyrodn. *skutki działalności ludzkiej w zakresie przeobrażeń tego środowiska.

klasa: tematyczne zespół: społeczno-gospodarcze grupa: mapy gospodarcze

podgrupy: - mapa zasadnicza - podst. zagosp. terenu (ewid., nazw ulic, placów, osnów, zagosp. ter.) - uzbrojenia terenu - komunikacji (rodzaj nawierzchni ulic, organizacja ruchu, komunikacja miejska, sieć dróg publ. i szybkiego ruchu) - gospod. mieszkaniowej (intensywność zabudowy, rozmieszczenie typów budownictwa mieszkaniowego) - przemysłu (zakłady przemysł., zagosp. terenu przemysł.) - rolnictwa (glebowo-rolnicze, struktury władania gruntami) - usług (rozmieszcz. i charakt. usług, obiektów łączności, ochrony zdrowia)

klasa: tematyczne zespół: społeczno-gospodarcze grupa: mapy społecz - rozmieszcz. i migracje ludności, miejsca pracy, podgrupy - demograficzne (gęstość zaludn, rozmieszczenie ludności) - wybrane elem. socjalno-bytowe (rozmieszcz. miejsc pracy i struktury zawodowej) - patologii społecznych (narkomania, pijaństwo, choroby społeczne, wypadkowość, przestępczość)

klasa: tematyczne zespół: przyrodnicze grupa: fizjograficzne podgrupy: - geologiczne - rzeźby terenu (spadków terenu, warstwicowe) - hydrograficz. (zasobów wód powierzchn., gruntowych, podziem.) - klimatu (nasłonecznienia i lokalnych warunków wietrznych, wpływu obszarów leśnych i wodnych na warunki klimatu lokalnego) - glebowe (bonitacyjne, klasyfikacji gruntów, przyrodnicze) - szaty roślinnej (odporności siedliskowej, drzewostanowej) - świata zwierzęcego (rozmieszcz. i charakterystyki zwierząt dzikich)

klasa: tematyczne zespół: przyrodnicze grupa: sozologiczne podgrupy: - zagrożenie środowiska (zanieczyszcz. wód powierzch., podziem., powietrza, erozji, zniszczeń drzewostanu) - ochrony środowiska ( zasobów mineralnych, walorów florystycznych, obszarów rekultywowanych, czystego powietrza, wód i ciszy)

MAPA SOZOLOGICZNA 1. Przedstaw. stan środ. przyrod. oraz przyczyny i skutki przemian zachodz. w środ. pod wpł. procesów, przede wszystkim działal. człowieka, a także sposoby ochrony naturalnych wartości tego środ. 2. Skala - 1:50 000 3. Przeznacz.: jest opracowaniem, wyjaśniającym bud. geolog. kraju z uwzgl. stratygrafii, petrografii, tektoniki i genezy utworów. 4. Treść mapy: *formy ochrony środ. *degradacja komponentów środ, *przeciwdziałanie degradacji środ, *rekultywacja środ, *nieużytki, *oznaczenia uzupełniające. 5. Powst. w wyniku zdjęcia geologicznego w skali 1:25 000, obejmuj. polowe prace dokumentach. oraz wiercenia badawcze i pom. geofiz., prace i badania kameralne i laboratoryjne.

Efektem końcowym jest geolog. opracow., w skład którego wchodzą: autorski czystorys m. geolog., podstawowej w skali 1:25000, przekroje geologiczne, tekst objaśniający oraz szkice tematyczne.

MAPA HYDROGRAFICZNA

1. Przedst. warunki obiegu wody w powiązaniu ze środow. przyrodn., jego zainwestowaniem i przekształceniem. Powstaje na podkładzie mapy topograf., na którą nanoszone są wyniki kartowania terenowego zjawisk i obiektów wodnych, przepuszczalności gruntów oraz inf. związane z gospod. zasobami wodnymi, oceny jakości wody, a także dane sieci monitoringu hydrosfery. 2. Skala - 1:50 000

3. Przeznaczenie - rozwiązywanie zagadnień społeczno-gospod.: - zaopatrzenie w wodę, - projektow. lokalizacji osiedli, inwestycji przem., hydroenergetyczn i wodnomelioracyjnych, - opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego, - zabezpieczenie przed powodzią, względnie jej skutkami, - inne zagadnienia związane z gospodarką wodną. Ponadto jest materiałem do prac badawczych z dziedziny nauk o środow. przyrodn. i stanowi dok. do rejestracji zmian zjawisk wodnych i procesów hydrologicz. odpowiadający mapom topog. w tej skali. 4. Ukł. współrz. - Dla mapy przyjmuje się układ współrz. „1992”. 5. Podział arkuszowy - Podział na arkusze oraz system oznaczania godłami arkuszy tej mapy jest taki, jak mapy topograficznej w tej skali. Przyjmuje się jednolity format arkuszy mapy, wraz z opisem pozaramkowym po obcięciu: 525×480 mm. 6. Treść mapy: - topograf. działy wodne -wody powierzch. -wypływy wód podzie. - wody podziem. pierwszego poziomu - przepuszczalność gruntów - zjawiska i obiekty gospodarki wodnej - p-kty hydrometryczne pomiarów stacjonarnych. Każdy z tych elem. jest reprezentowa. za pomocą znak. umown. 7. Metryka - Dla każdego arkusza mapy hydrog. jest zakładana, prowadzona i wypełniana sukcesywnie w toku kolejnych etapów opracow. danego arkusza, a w sprawozd. z wykonanych prac powinny być określone data i pochodzenie materiałów źródłowych, na podstawie których została opracowana treść tematyczna mapy. 8. Komentarz - Dla każdego arkusza sporządza się komentarz, na odwrocie mapy, zawierający istotne inf. o obiegu wody i charakterze wód powierzchn. i podziemnych na obszarze objętym arkuszem. Komentarz sporządza konsultant naukowy danego arkusza mapy. Komentarz zawiera charakterystykę następujących elementów: - warunków przyrodn. obszaru - budowy geolog. i litologii - topogr. działów wodnych - opadów atmosfer.- wód powierzchn. - warunków hydrologicznych - wód podziem. - warunków hydroklimatycznych podczas wykonania zdjęcia hydrograficznego - stanu zanieczyszczeń wód powierzchniowych - przeobrażenia stosunków wodnych - innych inf.i istotnych dla oceny warunków hydrologicznych danego obszaru. 9. Etapy realizacji: Prace przygotow. poprzedzające hydrograf. zdjęcie polowe obejmują: - zbieranie materiał źródłow. - kameralne, wstępne opracow elemen treści mapy hydrog na mapach dokumentacyjnych.

Prace terenowe obejmują: - wykonanie polowego zdjęcia hydrograficz. - klasyfikację obiektów hydrograficz. (powierzch. i podziem.) wg różnych kryteriów ilościow. i jakościowych - opracowanie wyników prac terenowych

3. Generalizacja kartograficzna (pojęcie, przyczyny i cel generalizacji, rodzaje i zasady generalizacji, konkretne przykłady modyfikacji składników treści mapy).

Generalizacja kartograficzna - uzasadniony dobór i uogólnienie elementów z punktu widzenia przeznaczenia i tematyki mapy, uzależnione od skali mapy

1) Ilościowa - na mapie następuje redukcja sygnałów geometryczno-przestrzennych przedstawiających treść mapy a) formy - niemożność przedstawienia obiektów rzeczywistych w taki sam sposób na mapie - odległości - zależy od skali a nie od redaktora - kształtu - uproszczenie przebiegu linii, konturów powierzchniowych, pominięcie mało ważnych elementów b) treści - wybieramy elementy bardziej istotne z punktu widzenia istoty obiektu, kryteria: wielkość, funkcjonalność, ośrodkowość 2) Jakościowa - uogólnianie pojęć, zastąpienie pojęć elementarnych i szczegółowych ogólnymi lub bardziej szerszymi (liczba sygnałów nie zmieniona, nic nie ubywa pod względem ilościowym), po symbolizacji następuje grupowanie 3) Komputerowa - Algorytm Doyelosa-Penckera, pozwala generalizować linię łamaną, szukamy najdalszego punktu, robimy to do ustalonej tolerancji

4. Redakcja map (pojęcie i określenia pokrewne, opis kolejnych etapów pracy, uwarunkowania i odmienności przy redagowaniu różnych map).

REDAKCJA MAP - zbiór czynności związanych z opracowaniem mapy pod wzgl. merytorycznym i technicznym.

MAPOWANIE (mapping) - wykonanie mapy w postaci cyfrowej lub analogowej z uwzględnieniem kolejnych etapów całego procesu - od pozyskiwania danych początkowych do produktu końcowego.

I. ETAP - prace redakcyjno-przygotowawcze

1. Studium tematu mapy i materiałów źródłowych:

- wstępne określenie skali i zakresu treści - określ. sposobu podziału i systemu oznaczenia arkuszy - ustal. zasad generalizacji treści - wybór met. przedstawienia treści - koncepcja opracow. graficz. - ustal. liczby kolorów - ustal. sposobu powielania

2. Wybór materiałów podstawowych i uzupełniających

3. Opracow. założeń redakcyjnych (-makieta), przygotow. materiałów podkładowego mapy, przetworzenie źródłowych materiał. kartograficz.

II ETAP - opracowanie pierworysu redakcyjnego

1. Przeniesienie treści tematycznej na materiał podkładowy

2. Opracow.nazewnictwa (kalka, wykaz nazw, makieta nazw)

3. Opis mapy (makieta opisu mapy)

4. Uzgodnienie styków (kalka uzgod-nienia styków)

5. Sprawdzenie (korekta)

6. Pierworys redakcyjny (koncepty kolorów)

III ETAP - sporządzenie czystorysów

1. Wykonanie kopii pierworysu

2. Sprawdzenie osnowy matematycznej

3. Wykreślenie, wyrytowanie, oklejenie treści mapy

4. Wykonanie napisów

5. Sprawdzenie i korekta

6. Czystorysy

5. Metody przedstawień kartograficznych (charakterystyka poszczególnych metod z uwzględnieniem zasady ogólnej, specyficznych cech i odmian oraz przykładów zastosowania).

METODY JAKOŚCIOWE - prezentacja faktu wystąpienia zjawiska:

Stosowane do przedst.. przestrzennego rozmieszczenia zjawiska 1. sygnaturowa - do ukazania poł. obiekt. i zjawisk za pomocą znaków p-ktowych lub liniowych zróżnicow. graficznie stosownie do jakościowych cech reprezentowanych obiektów i zjawisk Sygnatury: *geometrycz. *symbolice. *obrazkowe *literowe 2. zasięgów - wykazanie zasięgu (obszar wyst.) danego zjawiska: *zasięg plamowy *sygnaturowy *liniowy *opisowy 3. chorochromatyczna (powierzchniowych jednostek naturalnych) - wydzielenie i wyróżnienie graf. fragment. o odmiennym charakterze.

Sposób liniowy - Do prezentacji zjawisk liniowych, charakteryzuje stan zjawiska, przemieszczanie. Stosow. met. sygnaturowa i kartodiagr., diagramy liniowe, połączenia sygnatur liniowych. Przedstawiają potoki ruchu ulicznego, natężenie ruchu weekendowego, funkcjonalność komunikacji zbiorowej itp.

Sposób powierzchniowy - Zmiany zjawisk powierzch. za pomocą met. chorochromat., izolinii, zasięgów, kartodiagr., zmiany w czasie za pomocą izolinii, wykresów.

MET. ILOŚCIOWE: 1. kartodiagramu - przedst. zjawiska za pomocą przypisanych im diagram. (odniesionych do p-któw, linii lub powierzchni) Kartodiag: *p-kowe *sumaryczne *struktural. *powierzchniowe *liniowe wektorowe *liniowe wstęgowe 2. kartogramów - ukazanie śr. (przeciętnej) charakteryst. ilościowej zjawiska w określ. polach odniesienia, z reguły wyraż. w ujęciu względnym i z zastosow. przedziałów klasowych (np. gęst. zal.) 3. kropkowa - przestrz. rozmieszcz. za pomocą drobnych znaków o określonej wadze (tzn. reprezentujących peną liczbę obiektów) 4. dozymetryczna - kartogram o polach odnies. dobranych do podobnych wartości natężenia zjawiska 5. izolinii - połącz. p-tów o tym samym nasileniu zjawiska

*izol. Natężenia *odl. (ekwidystanty) *izol. ruchu (izochrona, izobata)

6. Reprodukcja kartograficzna (przegląd podstawowych technik druku, charakterystyka druku offsetowego).

DRUK WYPUKŁY - Miejsca drukujące powyżej formy drukowej, przyjmują farbę i bezpośrednio nanoszą ją na materiał. Wyróżnia się druk typograficzny, fleksograficzny i typooffset, linotyp.

DRUK PŁASKI *Pow. międzyrysunkowe - hydrofilne (przyjmują wodę)(oleofobowe) *Pow. drukujące - oleofilne (przyjmują subst. tłuste)(hydrofobowe) *W drukarstwie wyróżnia się sposób, rodzaj i odmiany drukowania.

DRUK WKLĘSŁY Miejsca drukujące poniżej pow. formy drukowej (np. miedzioryt). Współcześnie wyróżnia się 2 techniki druku: rotograwiura i stalodruk.

SITODRUK Przeciskanie farby drukowej przez formę wykonaną na sicie. Sita mogą być wykonane z metalu, tworzywa. Szablon sporządza się metodami bezpośrednimi lub pośrednimi. Druk odbywa się ręcznie, półautomat. i automat. Druk sitowy stosuje się do wykonywania małych nakładów map temat., drukowanych na foliach, do wykorzyst. w trudnych warunkach terenowych oraz do druku map tyflologicznych (dla osób niewidomych).

DRUK BARWNY *Druk z triady z wykorzysta. systemu CMYK - 3 barwy podst. Farby są transparętne (przezroczyste).*Skład farby: *pigment lub laka *spoiwo (np. olej lniany) *sykatywy (subst. przyspieszające schnięcie lub dodatki zapewniające połysk itp)

DRUK OFFSETOWY - przemysłowa odmiana druku płaskiego, w której obraz przenoszony jest z płaskiej formy drukowej na podłoże drukowe (np. papier) za pośrednictwem cylindra obciągniętego gumą, (tzw. obciągu). Offset jest obecnie jedną z najpopularniejszych technik druku. Druk offsetowy można podzielić na: *druk offsetowy arkuszowy - podłoże drukowe w postaci arkuszy, farby offsetowej o dużej lepkości utrwalane przez wsiąkanie i polimeryzację, a w przypadku farb UV i hybrydowych przez polimeryzację zainicjowaną promieniami UV *druk offsetowy zwojowy (rolowy) - podłoże drukowe w postaci zwoju, farby lejne +coldset - offset "na zimno" (farba utrwalana przez wsiąkanie w papier) +heatset - offset "na gorąco" (farba utrwalana przez wsiąkanie w papier i odparowanie w wysokich temperaturach; zadrukowana wstęga papieru przed sfalcowaniem przechodzi przez nagrzany do wysokiej temperatury tunel suszący).Coldset i heatset używany jest do druku wysokonakładowego: gazety, magazyny, książki telefoniczne. Technologia "na gorąco" stosowana jest w szczególności do wydawnictw wyższej jakości, na papierze kalandrowanym i kredowanym.

---