Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP
Wydział Humanistyczno - Społeczny w Olsztynie
Płeć Mózgu
Praca na przedmiot:
„Wybrane Zagadnienia z Filozofii”
Kobiety i mężczyźni zdecydowanie różnią się od siebie, choć obie płcie przynależą do tego samego gatunku - Homo sapiens.
Te różnice nie dotyczą tylko budowy ciała, ale przede wszystkim mózgu, najważniejszego narządu dla ludzkich emocji i działań, co daje w efekcie każdej z płci odmienne spostrzeżenia, preferencje, zachowania.
Przez ostanie dziesięciolecia naukowcy szukali odpowiedzi na pytanie: co konkretnie różni obie płcie? I tak, lekarze, przyrodnicy, psychologowie i socjologowie pracując niezależnie od siebie dokonali wielu odkryć, które zebrane razem tworzą obraz uderzającej wręcz asymetrii płciowej.
Nadszedł, więc czas, by zburzyć społeczny mit, że kobieta i mężczyzna mogą wymieniać się rolami, bo są pod każdym względem tacy sami. I jeżeli tylko kobiety i mężczyźni zaakceptują swoją odmienność, będą żyli szczęśliwiej, lepiej się będą rozumieć, bardziej kochać i urządzać świat lepszym skutkiem.
Genetyczna i hormonalna determinacja płci
Genetyczna determinacja płci zaczyna się dopiero w sześć, siedem tygodni po zapłodnieniu. Wtedy to właśnie zaczyna się kształtować mózg według męskiego lub żeńskiego wzorca.
Jak wiemy, wraz z genami przekazywaniami przez rodziców otrzymujemy zakodowany projekt naszych indywidualnych cech. Ale geny odpowiedzialne są również za to kto z nas jest mężczyzna a kto kobietą.
Kobiety różnią się od mężczyzn i to każdą nawet mikroskopijną komórką, a jest tak dlatego, że każda z nich ma inny zestaw chromosomów zależnych od płci.
Każdy z nas w momencie zapłodnienia otrzymuje od rodziców po 23 chromosomy, czyli razem liczba ich wynosi 46. Spośród nich 44 łączą się w pasy i determinują określone cechy cielesne, takie jak kolor oczu czy kształt nosa. Natomiast zupełnie inną rolę pełni ostatnia para chromosomów. Są to tzw. chromosomy płciowe.
Matka wnosi do komórki jajowej chromosom X. Jeżeli ojciec wniesie w procesie zapłodnienia także chromosom X, wtedy powinno narodzić się dziecko płci żeńskiej. Natomiast, jeżeli plemnik wniesie chromosom Y, powinien narodzić się chłopiec.
Jednak nie same chromosomy decydują o płci dziecka. Znaczną rolę odgrywa tu również obecność lub nieobecność drugiego determinującego płeć czynnika - hormonów.
Niezależnie od genetycznej natury zarodka, płód ukształtuje się jako męski tylko wówczas, gdy obecne będą hormony męskie, a kształt żeński przyjmie jedynie w przypadku, gdy hormony męskie będą nieobecne. Dowiodły tego badania nad osobami, które miały dziedzicznie zaszczepione nieprawidłowości rozwojowe.
Mniej więcej w sześć tygodni po zapłodnieniu tożsamość płciowa zostaje ostatecznie określona i wtedy już płód męski, genetycznie XY, wykształca specjalne komórki, produkujące hormony męskie - androgeny, w tym najważniejszy z nich - testosteron. Owe hormony stymulujące rozwój narządów męskich i „polecają” ciału, by nie rozwijało narządów żeńskich. Podobnie, w tym samym czasie, jeżeli jest genetycznie żeński XX, jego narządy płciowe rozwijają się jako żeńskie, gruczoły płciowe nie wytwarzają znaczących ilości hormonu męskiego w rezultacie rozwija się niemowlę płci żeńskiej.
Tożsamość płciowa mózgu jednak znaczna się kształtować dopiero po pewnym czasie. Jeżeli płód jest genetycznie żeński, wówczas podstawowy schemat mózgu nie ulega żadnym zasadniczym zmianom. Zatem, naturalny model mózgu, jak się wydaje jest żeński. Inaczej dzieje się z chłopcami. Tak jak wykształcanie się narządów męskich zależało od obecności hormonu męskiego, tak też do zmiany naturalnej żeńskiej struktury mózgu na schemat męski potrzebne jest również działanie hormonu
Naukowcy dzięki badaniom na zwierzętach doszli do tego, że mózg uzyskuje swoją płeć już w łonie matki. Dowodem na to mogą być wyniki badań przeprowadzonych na szczurach, które mają, podobnie jak ludzie, geny, hormony i centralny system nerwowy. Inaczej jednak u szczurów z rozwojem mózgu. otóż mózg tego gryzonia nie rozwija się tak jak ludzki w łonie matki, lecz osiąga swój ostateczny kształt dopiero po narodzeniu.
W toku kolejnych badań ujawniły się dalsze różnice w mózgu między płciami.
Jak wiadomo kora mózgu otacza jak łupina obie półkule i w niej znajdują się główne ośrodku, które kierują stosunkowo skomplikowanymi zachowaniami. Okazało się, że łupina ta jest u samców grubsza niż u samic, ale tylko po prawej stronie, bowiem po lewej stronie grubsza jest u samic.
Inne badania, nad pewnymi gatunkami ptaków śpiewających wykazały, że to samce śpiewają a samice nie. Można wykazać, iż zdolność do śpiew u zależy od występowania lub braku hormonu męskiego.
Wpływ hormonów męskich na rozwój mózgu i zachowanie ludzi
Zbędnych męskich części można pozbyć się chirurgicznie, ale procesów, które zaszły w mózgu odwrócić się nie da. W rezultacie mózg takiego dziecka „otrzymuje instrukcje” rozwoju według męskiego schematu. Mamy tu do czynienia z męskim mózgiem w kobiecym ciele.
Świadectwa wykazują, że ukształtowanie mózgu zgodnie z płcią następuje stopniowo: im większa ilość hormonu męskiego działa na mózg, w tym większym stopniu człowiek dorosły będzie zachowywał się jak mężczyzna. Im mniejsza ilość hormonu męskiego, tym bardziej kobiece zachowanie dorosłego.
Dr June Reinish, psycholog, dyrektor Instytutu Kinseya w Ohio opisuje, jak wpływają na nas hormony, twierdzi ona, że „wszyscy zostaliśmy określeni przez nasz prenatalny rozwój chemiczny”. Dr Reinish wyjaśnia, jak rodzaj hormonu, jego dawka i synchronizacja w czasie decydują o naturze dziewcząt urwisów oraz chłopców wykazujących niezwykle zainteresowanie strojami, lalkami i dziećmi.
Jak więc widać, męski albo żeński charakter mózgu nie zależy tylko od genów. Przekonaliśmy się, bowiem, że osobnik genetycznie męski może mieć umysł kobiecy i odwrotnie. Płciowa charakterystyka mózgu zależy przede wszystkim od hormonów wytwarzających przez nasze rozwijające się ciało lub otaczających nas w łonie matki.
Homoseksualizm
Jedną z najistotniejszych różnic pomiędzy płciami jest znacznie większa liczba homoseksualistów wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Prawdopodobnie 4% mężczyzn to homoseksualiści, podczas gdy tylko jedna kobieta na sto jest homoseksualistką.
Wschodnioeuropejski naukowiec, dr Gunter Durner, poświęcił całe swe życie pracą nas teorią, że poddanie płodu działaniu określonych hormonów przed narodzeniem determinuje późniejsze skłonności seksualne człowieka. Twierdzi on, że potencjalne przyszłe zachowanie homoseksualne można wykryć za pomocą aminocentezy, czyli badania płynu owodniowego wewnątrz macicy, Durner twierdzi również, że homoseksualizmowi można zapobiegać dzięki zastrzykom prenatalnym. Dr. Durner sugeruje, że zarówno u
kobiet jak i u mężczyzn wszystko zależy od występowania lub braku hormosomów męskich, kształtujących krok po kroku strukturę mózgu w męskich lub męski lub żeński model tożsamości płciowej.
Teoria hormonalna pozwala wyjaśnić, dlaczego dewiacje, który przekształci ich mózg z naturalnego żeńskiego modelu, występującego u każdego z nas począwszy od pierwszych tygodni życia w łonie matki, niezależnie od naszej ostatecznej płci.
Mózgi mężczyzn muszą zostań nasycone dodatkowymi dawkami hormonów męskich, a ich struktura musi ulec zmianie - i w tym procesie przebudowy, szansa błędu znacznie większa niż u kobiety, której mózg nie potrzebuje żadnego przekształcenia.
Poziom testosteronu u homoseksualnych mężczyzn jest z pewnością dostatecznie wysoki by spowodować, że większość z nich myśli i zachowuje się po męsku. Mają oni, na przykład, takie same - mało romantyczne i dość swobodne poglądy na temat seksu jak mężczyźni heteroseksualni. A mimo to ich własne ośrodku preferencji seksualnych mają charakter kobiecy.
Tylko mniejszość homoseksualistów ma zniewieściały wygląd i przejawia stereotypowo „kobiece” zachowania.
Homoseksualne kobiety ukształtowane są, jak się wydaje według normalnego wzorca kobiecego - dążą przede wszystkim do satysfakcjonujących związków z ludźmi. Naturalny dla nich hormon żeński nie tylko powstrzymuje wpływ testosteronu, ale również działa na cały mechanizm czułości czy wrażliwości.
Wiemy już, że przyczyną dewiacji seksualnych jest zakłócone wydzielanie hormonów w okresie płodnym, lecz pozostaje jeszcze pytanie - co owe zakłócenia powoduje? - Pierwsze wskazówki pochodzą znów od szczurów. Wiadomo, że wysoki poziom stresu u matki obniża poziom hormonu męskiego w jej macicy. Eksperymenty wykazały, że jeśli ciężarne samice szczura poddaje się poważnemu stresowi, ich potomstwo płci męskiej odczuwa pociąg do innych samców., w gruncie rzeczy takie szczury są homoseksualistami, najwidoczniej w rezultacie stresu, jakiemu były poddane ich matki.
Dorner przyjrzał się okresowi II wojnie światowej, kiedy to - jak można przyjąć - mieszkańcy jego kraju żyli w trudnych warunkach. Stwierdził, że spośród około ośmiuset homoseksualnych mężczyzn znacząco więcej urodziło się w pełnym napięć okresie wojny i trudnych pierwszych powojennych latach, niż w latach przed wojennych i późniejszym okresie powojennym
Dwie trzecie spośród tych ośmiuset mężczyzn i ich matek opowiadało o przeżyciu przez matkę silnego lub umiarkowanego stresu w okresie ciąży w efekcie takich czynników jak: utrata bliskiej osoby, bombardowanie, gwałt, poważny niepokój. Z drugiej zaś strony matka żadnego z heteroseksualnych mężczyzn stanowiących próbę kontrolną nie padła w okresie ciąży ofiarą silnego stresu, a tylko 10 % podległo stresowi umiarkowanemu. Wpływ na niski poziom hormonów męskich w okresie płodowym może również mieć niewłaściwe przyjmowanie leków.
Jest nadzieja, że świadomość biologiczna źródeł anatomii seksualnych doprowadzi do uznania, że skłonności homoseksualne to także syndrom naturalny. Być może zmieni się nasze pojmowanie tego, co jest normą, bo w końcu zasadniczy problem, przed którym stoją homoseksualiści, został stworzony przez heteroseksualistów. Wyrasta on z naszej nietolerancji wobec niezgodności ich tożsamości płciowej i zachowań seksualnych z tym, co my dekretujemy jako normalne.
Różnice strukturalne i funkcjonalne między
„męskim” a „kobiecym” mózgiem
Wpływ hormonów na mózg jest dwustopniowy. Podczas rozwoju mózgu w łonie matki hormony kontrolują powstawanie sieci neuronów. Później, w okresie dojrzewania, hormony ponownie odwiedzają mózg, aby uruchomić sieć, którą wcześniej stworzyły. W łonie matki produkowany jest jak gdyby negatyw, który zostaje wywołany dopiero w momencie powrotu chemicznych nośników informacji dojrzewania.
Funkcje mózgu zlokalizowane są w okrytej czaszką półtorakilogramowej bryle tkanek o wyglądzie orzecha włoskiego. Mózgi kobiet są nieco mniejsze niż mózgi mężczyzn, ale wydaje się, ze nie ma to żadnego znaczenia.
Obecnie wiadomo, że struktura mózgu człowieka wygląda tak, lewa strona mózgu odpowiada przede wszystkim za sprawności werbalne i szczegółowe, uporządkowane przetwarzanie informacji, a więc mówienie, pisanie i czytanie. Uszkodzenie lewej półkuli powoduje wszelkiego rodzaju problemy językowe. Prawa półkula, natomiast to centrum informacji wizualnych i przestrzennych. Osoba z uszkodzoną prawą półkulą często traci poczucie kierunku, czasem nawet gubi się we własnym domu. Strona prawa także odpowiada za odbiór „ ogólnego obrazu” to znaczy podstawowych kształtów i wzorów.
Jednak powyższy pogląd na funkcje lokalizowane w lewej i prawej półkuli okazał się zbytnio uogólniony. Już w pierwszych badaniach zauważono, że u kobiet przewaga lewej półkuli jest mniejsza.
Obecnie uważa się, że mózg kobiety charakteryzuje się znacznie mniejszą asymetrią, czyli mniejszą przewagą półkuli lewej nad prawą. Ponadto u kobiet znacznie jest większe spoidło wielkie, łączące obie półkule, co sugeruje, że zdolności werbalne i przestrzenne rozmieszczone są w obu półkulach, lub też, że komunikacja między półkulami jest znacznie łatwiejsza.
Dochodzi się do ciekawego wniosku, że mózg kobiecy jest mniej wyspecjalizowany, znacznie bardziej harmonijny, dzięki czemu częściej działa jako naturalna całość. Prawdopodobnie dzięki ściślejszemu zespoleniu obydwu półkul kobiecego mózgu, łatwiej w nim zachodzi integracja emocji i poznania. Daje to kobietom przewagę nad mężczyznami w dziedzinie stosunków międzyludzkich, intuicyjnej oceny ludzi, trafności rozpoznawania przekazów niewerbalnych
Organizacja mózgu męskiego natomiast, wykazuje asymetrię i specjalizację określonych funkcji w każdej z półkul w porównaniu do rozproszonej struktury kobiecego mózgu. Wykazały to pomiary bioelektrycznej aktywności półkul podczas rozwiązywania różnych zadań.
Zdolności werbalne
Z badań wynika, że podstawowe ośrodki związane z funkcjami werbalnymi (mową, gramatyką) są reprezentowane u mężczyzn w półkuli lewej w rozproszony sposób. Jeśli zgadzamy się z tym poglądem, to łatwiej nam zrozumieć, dlaczego kobiety mają tutaj przewagę nad mężczyznami. Zapewne, dlatego właśnie dziewczynki szybciej uczą się mówić i wykazują zdecydowanie mniej zaburzeń mowy. Łatwość ta sprawia, że wolny czas wypełniają mówieniem, a nawet zwykłą paplaniną. Wzmacnia to także lokalizacją ośrodków odpowiedzialnych za słownictwo, które u kobiet są rozproszone w obu półkulach mózgu, podczas gdy mężczyzn umiejscowione w lewej półkuli.
Cechy osobowości
Każda jednostka ma w sobie tylko właściwe cechy intelektualne, emocjonalne, temperamentalne. Osobowość to stały element postępowania, właściwy danemu człowiekowi, charakterystyczny dla niego i odróżniający do od innych ludzi.
Takie cechy jak: agresywność i skłonność do kompromisów uspołecznienia i indywidualizm, dominacja i uległość, posłuszeństwo i obstawanie przy własnym zdaniu stanowią znaczną część tego, co określamy mianem osobowości. W każdym z tych aspektów osobowości zauważono wyraźne różnice pomiędzy dziewczynami a chłopakami, kobietami i mężczyznami takie jak:
Już u trzytygodniowych niemowląt zauważono różnice w reakcji na płacz innego dziecka; dziewczynki były znacznie bardziej skłonne do odpowiedzi płaczem na płacz.
Badania Brindley'a z 1972 r. wykazały, że ogólna liczba czynów agresywnych jest większa u chłopców, przy czym są one najczęściej niekierowane na innych chłopców, znacznie rzadziej na dziewczynki. Co ciekawe, chłopcy są nieco mniej niż dziewczynki agresywne w stosunku do nauczycieli
Biermann w 1980 r., po przeanalizowaniu 150 historii chorób dzieci i młodocianych, którzy ulegli wypadkom, stwierdził że połowa dzieci uległa wydatkowi na ulicy aktywnie uczestnicząc w ruchu drogowym, w tym aż 78% chłopców i tylko 38 dziewcząt samemu spowodowało wypadki drogowe.
Ponadto we wszystkich ośrodkach poradnictwa wychowawczego na 2-óch chłopców przypada tylko jedna dziewczynka
Obecnie coraz liczniejsze rzesze naukowców skłaniają się do wniosku, że różnice w zachowaniach mężczyzną i kobietą mają w przeważającej części charakter biologiczny są niejako zapisane w naszych mózgach. Do przyjęcia hipotezy składają liczne doświadczenia na zwierzętach oraz analiza „anormalnych” nietypowych dla płci zachowań.
Różnice w preferencji prawej lub lewej u mężczyzn i kobiet
Calnen i Richardson po przeprowadzeniu w 1976 r. analizy preferencji ręki prawej lub lewej w grupie 16.000 jedenastoletnich dzieci angielskich stwierdzili, że :
- leworęczność występowała częściej u chłopców (11,7%), niż u dziewcząt (8,5%)
-odpowiednio praworęcznych było więcej dziewcząt (87%), niż chłopców (81,7%)
-oburęczność częściej występowała u chłopców (6,6%), niż u dziewcząt (4,5%)
Marion Anett stwierdziła z kolei, że nawet wśród osób praworęcznych występuje silniejsza praworęczność u kobiet, niż u mężczyzn (tzn. praworęczne kobiety częściej używają ręki prawej niż praworęczni mężczyźni.)
Wyobraźnia przestrzenna i zdolności matematyczne
Mężczyźni na ogół lepiej niż kobiety rozwiązują zadania przestrzenne. Przewyższają oni kobiety także w testach myślenia matematycznego. Wykazano jednak. że kobiety lepiej niż mężczyźni dokonują obliczeń matematycznych i szybciej rozpoznają punkty orientacyjne na drodze. Już w wieku szkolnym chłopcy zazwyczaj prześcigają dziewczynki w dziedzinach matematyki. Chociaż dziewczynki uczą się zazwyczaj szybciej niż ich koledzy, chłopcy bardzo szybko zaczynają prześcigać je w kwestii rozumoania matematycznego.
Dwóch amerykańskich psychologów, dr Julian Stanley i dr Camilla Benbow, w czasie pracy z wybitnie uzdolnionymi dziećmi stwierdzili, że wśród wybitnie uzdolnionych matematycznie, na każdą dziewczynkę przypada średnio trzynastu chłopców.
Marion Eals i Irwin Silverman prowadzili badania sprawdzające zdolność do odtwarzania przez ludzi obiektów i ich lokalizacji w zamkniętej przestrzeniu, takiej jak pokój, bat stołu. Okazało się, że kobiety zapamiętują lepiej czy dany obiekt został przemieszczony, czy nie/
Doreen Kimura badała z kolei dokładność zapamiętywania obiektów w przestrzeni, pokazując uczestnikom eksperymentu szereg przedmiotów i prosząc ich potem, by umieścili je z powrotem na właściwych miejscach. Kobiety robiły to znacznie dokładniej niż mężczyźni. Doreen Kimura, podsumowując wyniki swoich badań i badań innych naukowców stwierdziła, że kobiety w życiu codziennym mają prawdopodobnie tendencję do stosowania strategii „punktów orientacyjnych”.
Kwestia różnic w budowie i funkcjonowaniu mózgów kobiet i mężczyzn nie jest jeszcze zamknięta. Nuć może za kilka lat wszystkie wątpliwości zostaną wyjaśnione. Do tego czasu warto jednak oswoić się z ograniczeniami, ale także i możliwościami, jakie daje nam płeć. Aby żyć szczęśliwie musimy zaakceptować fakt, że płeć determinuje nasze zdolności i zachowani.