MAKROEKONOMIA - WYKŁADY - PROF. WALENTYNA KWIATKOWSKA

Dyżury: środa 16-17.30 ul. Sienkiewicza 9 pok. 406

Makroekonomia - dział ekonomii, zajmuje się badaniem całej gospodarki, analizuje procesy makroekonomiczne, gospodarcze dotyczące funkcjonowania państwa, jego roli w gospodarce, dotyczy równowagi makroekonomicznej, efektów polityki budżetowej czyli fiskalnej i polityki pieniężnej. Cykliczny rozwój gospodarki analizuje jego przyczyny oraz politykę zagraniczną państwa, która odzwierciedlona jest w kształtowaniu się stanu bilansu obrotów bieżących
i obrotów kapitałowych.

Rola państwa w gospodarce:

Państwo oznacza złożoną, zróżnicowaną wewnętrznie i wieloszczeblową strukturę administracyjną społeczeństwa na danym terytorium, która dysponuje władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Państwo obejmuje centralne
i samorządowe instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno - ekonomicznego. Występują zwolennicy szerokiej roli państwa w gospodarce. Wówczas przekonują oni do konieczności interwencjonizmu państwowego czyli integracji państwa w życie gospodarcze. Przeciwnicy nadmiernej roli państwa w gospodarce określani są jako ekonomiści liberalni (liberałowie). Uważaną oni, że procesy gospodarcze powinny być regulowane przez mechanizm rynkowy, który ma wpływ na decyzje samodzielnych podmiotów gospodarczych tj. przedsiębiorcy, gospodarstwa domowe itp. Rynek dostarcza tym podmiotom informacji niezbędnych do efektywnego działania.

Funkcje państwa:

Funkcja legislacyjna ta oznacza, że państwo tworzy porządek prawny (ład prawny) oraz porządek instytucjonalny. Państwo precyzuje w ramach tej funkcji prawa i obowiązki obywateli ale także wszelkich podmiotów gospodarczych. Chroni własność prywatną, określa przesłanki zakładania i likwidacji przedsiębiorstw a także zobowiązania osób fizycznych i podmiotów gospodarczych (zobowiązania fiskalne) a także dysponuje informacjami dla tych podmiotów.

Funkcja alokacyjna oznacza rozmieszczenie zasobów gospodarczych i przemieszczanie tych zasobów między poszczególnymi zasobami gospodarki. Procesy alokacji mają sprzyjać wzrostowi efektywności wykorzystania zasobów czynników wytwórczych. Państwo ma tworzyć do tego warunki, tzn. ma chronić konkurencyjność na rynku poprzez podejmowania działań antymonopolowych. Ma wspomagać rozwój nauki a także prowadzenie prac badawczo rozwojowych czyli alokować tutaj środki gdyż jest to przesłanka wzrostu innowacyjności gospodarki. Państwo ma sprzyjać budowie gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego. W ramach funkcji alokacyjnej państwo ma zabezpieczyć produkcję i konsumpcję tzw. dóbr publicznych. Uczestnictwo państwa ma być koncepcyjne, organizacyjne i finansowe.

Funkcja stabilizacyjna polega na przezwyciężaniu sytuacji pogorszenia koniunktury w gospodarce czyli stabilizowaniu koniunktury gospodarczej. Państwo dysponuje określonymi instrumentami stabilizacji koniunktury, może zapewnić pomoc finansową i rzeczową. Działalność państwa skupia się na przezwyciężeniu kryzysów pieniężnych , przezwyciężaniu bezrobocia a także procesów inflacji czyli procesu wzrostu cen. Działalność państwa polega na wspomaganiu agregatowego popytu (popytu w skali globalnej) od którego zależy wielkość produkcji globalnej. Im większy popyt tym większa produkcja, powstają wówczas miejsca pracy, rosną wynagrodzenia co stymuluje dalej produkcje ale także rosną dochody budżetowe państwa, które mogą być przeznaczone na poprawę sytuacji zagrożonych części gospodarki. Obecnie funkcja ta jest rozumiana jako dążenie do zrównoważonego wzrostu społeczno - gospodarczego i zapewnienie zjawisk rozwojowych w gospodarce. Chodzi o to, aby zmniejszyć amplitudę wahań cyklicznych czyli głębokości i częstotliwości wahań a także ten wzrost musi być połączony z realizacją celów ekologicznych.

Funkcja redystrybucyjna polega na tym, iż gospodarka rynkowa powoduje występowanie dużych zróżnicowań dochodowych i majątkowych między członkami społeczeństwa. Państwo ma przeciwdziałać nadmiernemu zróżnicowaniu dochodowemu społeczeństwa stosując określoną politykę podatkową w postaci progresji podatkowej
a także poprzez pieniężne świadczenia społeczne i świadczenia rzeczowe zabezpieczać co najmniej minimalny poziom życia.

Argumenty przemawiające przeciw interwencyjnej roli państwa w gospodarce:

• interwencja państwa zmniejsza elastyczność systemu gospodarczego i prowadzi do większej biurokratyzacji życia gospodarczego

• osłabiona zostaje inicjatywność (aktywność) gospodarcza różnych podmiotów

• ograniczona zostaje wolność jednostek

• koszty interwencjonizmu państwowego są bardzo wysokie w relacji do efektów działań, skuteczności działań

• w wyniku interwencji państwa mogą być utrzymywane stany nierównowagi rynkowej na różnych rynkach, zwłaszcza gdy ustalone są odgórnie poziomy dopuszczalnych cen czy określona wielkość podaży produktów wytwarzanych w gospodarce

Argumenty przemawiające za interwencją państwa w gospodarce:

• konieczność zapewnienia produkcji i konsumpcji dóbr publicznych

• występowanie osób nieaktywnych zawodowo np. ze względu na stan zdrowia, wiek produkcyjny które wymagają zabezpieczenia określonego minimum socjalnego

• rynek działa w sposób niedoskonały czego wyrazem są cykliczne wahania w związku z czym potrzebna aktywna polityka państwa w tej dziedzinie

• w gospodarce wytwarzane są dobra korzystne społecznie, co do których państwo może tworzyć bodźce dla konsumpcji tego typu dóbr np. szczepienia ochronne, tanie książki i podręczniki.

Istnieją również dobra niekorzystne społecznie, których konsumpcja nadmierna nie jest wskazana lub musi być zabroniona.

RÓWNOWAGA W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Zapewnienie równowagi w gospodarce umożliwia złagodzenie jej cyklicznego rozwoju. W procesie rozwoju istotną rolę odgrywają poprawa ilościowa głównych wskaźników gospodarczych jak również zmiany ilościowe w gospodarce.. Zmiany ilościowe o charakterze pozytywnym są charakteryzowane przez wzrost PKB, wzrost inwestycji, wzrost konsumpcji, wzrost eksportu, natomiast zmiany jakościowe określane są przez podniesienie standardu życia czego wyrazem jest wzrost PKB na jednego mieszkańca, ochrona środowiska naturalnego, wzrost poziomu wykształcenia społeczeństwa oraz wysoki poziom innowacyjności gospodarki, który określony jest przez wprowadzenie postępu technicznego, organizacyjnego i produktowego.

Problem równowagi w gospodarce przedstawia słynny model ekonomiczny ISLM. Model tez zwraca uwagę na równowagę na dwóch głównych rynkach w każdej gospodarce: na rynku towarów i na rynku pieniężnym.

Równowaga na rynku towarowym w skali całej gospodarki zachodzi wówczas, gdy agregatowy popyt (popyt globalny) jest równy agregatowej podaży. Agregatowa podaż towarów w danym czasie jest określana w ekonomi jako wytworzony dochód narodowy.

Równowaga na rynku towarów (Pp popyt = Pd podaż)

A - agregatowa

AP_p = AP_d

AP_d = Y - dochód narodowy ( wyrażony w jednostkach pieniężnych)

AP_p = C+I+G+X - suma wszystkich planowanych w gospodarce wydatków

C - wydatki konsumpcyjne (dobra konsumpcyjne)

I - wydatki inwestycyjne

G - wydatki rządowe

X eksport netto

X = Ex - Im /eksport - import

Y = C+I+G+X

Na rynku towarowym oddziałowuje polityka fiskalna państwa (polityka budżetowa) poprzez wysokość podatków, opłat i wydatków budżetowych wpływa na określone zmiany po stronie agregatowego popytu i agregatowej podaży.

Równowaga na rynku pieniężnym <=> M = L_sp+ L_tr

M - podaż pieniądza - ilość pieniądza w obiegu

L - popyt na pieniądza - ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie w społeczeństwie

L = L_tr + L_sp

L_tr - popty transakcyjny

L_sp - popyt spekulacyjny

L_sp = f(r)

f - funkcja

r - stopa procentowa

L_tr = f(r) funkcja dochodu narodowego

Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi wówczas gdy popyt na pieniądz ze strony różnych podmiotów jest równy podaży pieniądza.

L=S gdzie

L - popyt na pieniądz

S - podaż pieniądza

Dwie ważne polityki makroekonomiczne w każdej gospodarce polityka budżetowa i polityka pieniężna. Wielkości które wiążą te dwa rynki to stopa procentowa i dochód narodowy. Model ISLM pokazuje role polityki pieniężnej
i fiskalnej w kształtowaniu stopy procentowej i dochodu narodowego, które mają wpływ na zapewnienie równowagi na rynku towarowym i na rynku pieniężnym.

Polityka monetarna (pieniężna) Polityka fiskalna (budżetowa)

ma wpływ na stopę procentową ma wpływ na dochód narodowy

W krótkim czasie wielkość wytworzonego dochodu narodowego Y zależy od wielkości agregatowego popytu.
W długim czasie na wielkość dochodu narodowego oddziaływują możliwości wytwórcze gospodarki określane przez jej potencjał inwestycyjny.

Równowaga na rynku towarowym - krzywa IS

AP_p = Ap_d

I=S

AP_p = C+I+G+X

C - wydatki konsumpcyjne (dobra konsumpcyjne)

I - wydatki inwestycyjne

G - wydatki rządowe

X - eksport netto

X = Ex - Im /eksport - import

Istotną rolę w procesie rozwoju gospodarczego odgrywają inwestycje. Oddziaływują one mnożnikowo na wzrost dochodu narodowego. Inwestycje rozpoczęte w gospodarce dają większe zatrudnienie i dochody dzięki czemu rozwija się w gospodarce nie tylko dział produkcyjny, dział surowcowy ale także dział konsumpcyjny, ponieważ wzrastające dochody i popyt stanowią podstawę rozwoju produkcji w tym dziale.

Inwestycje w gospodarce zależą od wysokości stopy procentowej. Im wyższa stopa procentowa tym niższe inwestycje. Wysoka stopa procentowa powoduje, że droższy jest kredyt inwestycyjny, który stanowi podstawę działalności inwestycyjnej. Wysoka stopa procentowa obniża przewidywaną potencjalną rentowność inwestycji (opłacalność). Wysoka stopa procentowa powoduje wyższą opłacalność lokowania środków pieniężnych w bankach niż inwestycjach, które obarczone są ryzykiem.

Część inwestycji nie zależy od stopy procentowej. Są to tzw. inwestycje autonomiczne (czyli niezależne), których podstawą są optymistyczne przewidywania producentów co do ich opłacalności w najbliższym czasie zwłaszcza w związku z poprawą koniunktury.

I = I_A - Wir *

I_A - inwestycje autonomiczne

minus oznacza odwrotną zależność między zmianą stopy procentowej a zmianą inwestycji

r - stopa procentowa

Wi - współczynnik wrażliwości inwestycji na zmiany stopy procentowej

Wysoki współczynnik Wi oznacza wysoką wrażliwość inwestycji na zmiany stopy procentowej. Nawet niewielka zmiana stopy procentowej powoduje duże zmiany po stronie inwestycji.

Niski współczynnik Wi oznacza, że nawet stosunkowo duże zmiany stopy procentowej wywołują niewielkie zmiany
w rozmiarach inwestycji.

Podstawą działalności kredytowej banków są oszczędności podmiotów gospodarczych. Oszczędności są podstawą działalności inwestycyjnej. Oszczędności są nieskonsumowaną częścią dochodu narodowego. Dochody, które otrzymują otrzymują gospodarstwa domowe (Y) przeznaczone są na konsumpcję i oszczędności.

S= Y-C

Ten związek między konsumpcją, oszczędnościami i dochodem można przedstawić w następujący sposób:

C= Ca +K_skY

S= Ca + (1- K_sk)Y

S=Sa + K_sk Y

C - konsumpcja w skali makroekonomicznej (wszystkich gospodarstw)

Ca - konsumpcja autonomiczna nie zależna od bieżącego dochodu

Jest to konsumpcja tych osób, które nie mają bieżącego dochodu, ich konsumpcja opiera się na nagromadzonych wcześniej oszczędnościach przez nich samych lub oszczędnościach innych osób.

Warunki równowagi I=S

S= -Ca(1-Ksk)Y - związek z konsumpcją

Ca - konsumpcja autonomiczna z nagromadzonych oszczędności.

-Ca=Sa

Sa - oszczędności autonomiczne, które są zależne od bieżącego dochodu. Tylko oszczędności nagromadzone wcześniej. Z niej realizowana jest konsumpcja autonomiczna. Przy dochodzie bieżącym oszczędności równe 0.

1-ksk - końcowa skłonność do konsumpcji, przedstawiona jest do ilorazu ksk=delta c/deltaY. Wzrost konsumpcji wywołany wzrostem dochodu o jednostkę.

Ksk=0,9 - wzrost dochodu o jednostkę powoduje (1zł) wzrost konsumpcji, 0,9 czyli o 0,90 groszy z każdej złotówki dochodu 0,9 przeznaczają na wzrost konsumpcji. Cechuje kraje słabiej rozwinięte.

Ksk=0,6 czyli 0,60 groszy przeznacza się na konsumpcję.

1-ksk = kso, czyli krańcowa skłonność do oszczędzania.

Dochody dzielą się na dochody i oszczędności. Wzrost dochodu przeznaczony jest na wzrost konsumpcji i wzrost oszczędności deltaY=deltaC+delta

Kso=delta/deltaY to relacja wzrostu oszczędności do wzrostu dochodu o jednostkę. Mówi nam jaką część wzrostu dochodu gospodarstwa domowego przeznaczają na wzrost oszczędności. Całość ma dawać wzrost o jednostkę.

Kso=0,1 skłonność do oszczędzania 0,10 groszy kso=0,4 (0,60 groszy przejada 0,40 groszy odkłada się w banku).

S=sa+kosy równanie oszczędności.

I=Ia-WiE, Ia-Wir=Ca+(1-ksk) - równanie równowagi na rynku towarowym.

Y=ca+Ia-Wir/1-ksk w tym równanie chodzi nam o stopy procentowe i dochód.

Ilustrację graficzną warunku równowagi na rynku towarowym jest krzywa Is. Krzywa ta wyznacza tylko takie kombinat je dochodu i stopy procentowej, które zapewniają równość inwestycji i oszczędności. Krzywa Is opada w dół, co oznacza, że niższym stopom procentowym muszą odpowiadać wyższe poziomy dochodu narodowego o ile ma wystąpić równowaga na rynku towarowym. Przy wyższej stopie procentowej r2 dochód narodowy musi być niższy o ile ma wystąpić równowaga. Stopa procentowa r1 jest niższa to przyczynia się do wyższych inwestycji I1, którym muszą odpowiadać większe oszczędności S1 a one mogą być zapewnione przy wyższym dochodzie narodowym Y1. wyższa stopa procentowa r2 zapewnia niższe inwestycje I2 dla ich realizacji potrzebne są niższe oszczędności S2, które wymagają niższego dochodu Y2.

WYKRES

Nierównowaga oznacza agregatowy popyt na towary. Przewyższa wyznaczony dochód narodowy. Popyt inwestycyjny wysoki.

Punkt F jest punktem nierównowagi, która określa inwestycje na poziomie I2. Punkt r wyznaczony jest przy dochodzie Y1, któremu odpowiadają oszczędności S1. Wysoki dochód, wysoka stopa procentowa. Występuje wówczas nadwyżka oszczędności nad inwestycjami.

Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi wówczas, gdy realny popyt na pieniądz równy jest realnej podaży pieniądza. Realna podaż pieniądza określona jest przez relacje nominalnej podaży pieniądza przez ogólny poziom cen towarów. Realny popyt na pieniądz to popyt wyrażony w ilości produktów i usług, jakie można kupić za pieniądz nominalny. Podaż pieniądza określana jest przez bank centralny. Popyt na pieniądz nie określa bank centralny w sposób bezpośredni, ponieważ popyt ten zgłaszają poszczególne podmioty. Bank centralny może pośrednio oddziaływać na popyt na pieniądz. Popyt na pieniądz zwany jest preferencjami płynności. Preferencje płynności wskazują na motywy posiadania pieniądza w formie płynnej. Najbardziej płynna gotówka, karty kredytowe, lokaty, papiery wartościowe, fundusze (mniej płynne), aktywa finansowe włożone w aktywa rzeczowe (najmniej płynne). Stopień płynności określony jest przez czas i koszt zamiany danego aktywa na płynny pieniądz. Wyróżnia się 3 motywy popytu na pieniądz: transakcyjny, spekulacyjny, przezornościowy.

Motyw transakcyjny wynika z chęci trzymania pieniądza dla realizacji zaplanowanych transakcji, zakupów. Trzymanie płynnego pieniądza jest związane jest z brakiem synchronizacji między terminem otrzymania pieniądza a koniecznością dokonywania wydatków przez pewien czas.

Motyw spekulacyjny związany jest z wystąpieniem nieprzewidzianych wcześniej wydatków czyli forma płynna pieniądza jest konieczna z uwagi na różne sytuacje życiowe, ze względu na możliwość realizacji atrakcyjnych zakupów towarów i usług.

Motyw przezornościowy związany jest z trzymaniem płynnego pieniądza dla jego atrakcyjnych lokat.

Czynniki określające popyt: motyw transakcyjny i przezornościowy, czynnikiem określającym popyt jest wytworzony dochód realny(narodowy).

Realny dochód narodowy oznacza wielkość wytworzonej produkcji różnych wyrobów i usług.

Im większa produkcja i dochód w rozumieniu realnym tym większy popyt na pieniądz.

L= L_T + L_S

L_T- popyt transakcyjny

L_S- popyt spekulacyjny

L_T= w_yY

Y- wytworzony dochód narodowy w wyrażeniu realnym

Siłę zależności popytu transakcyjnego od dochodu narodowego określa współczynnik w_y.

Jest to współczynnik wrażliwości popytu transakcyjnego na zmiany dochodu. Zależność ta jest dodatnia. Im wyższy dochód realny tym większy popyt transakcyjny ma pieniądz.

Wysoki współczynnik w_y oznacza, że stosunkowo niewielkie zmiany w dochodzie realnym wywołują duże zmiany po stronie popytu transakcyjnego na pieniądz.

L_S= -w_sr

Popyt spekulacyjny na pieniądz jest określony przez wysokość stopy procentowej. Jeżeli rośnie stopa procentowa to zmniejsza się popyt spekulacyjny na pieniądz, ponieważ zmniejszają się motywy dotrzymania płynnego pieniądza a rośnie chęć do lokowania tego pieniądza w aktywa mniej płynne ze względu na wysoką stopę procentową.

Wysoki współczynnik w_s wskazuje że popyt na pieniądz silnie reaguje na zmiany stopy procentowej. Nawet stosunkowo niewielki wzrost stopy procentowej powoduje silny spadek popytu spekulacyjnego na pieniądz co oznacza większą skłonność do lokowania pieniądza w aktywa mniej płynne.

L = w_yY - w_sr

M

L= P

Realny popyt na pieniądz musi równać się realnej podaży pieniądza.

Realna podaż pieniądza określana jest przez Bank Centralny. Obliczana jest jako iloraz nominalnej podaży pieniądza(M) i ogólnego poziomu cen towarów i usług.

M

P = w_yY - w_sr

Ilustracją graficzną równowagi na rynku pieniężnym jest krzywa LM Rozwiązaniem równania równowagi na rynku pieniężnym są określone kombinacje stopy procentowej i dochodu narodowego, które zapewniają równość realnej podaży pieniądza i realnego popytu na pieniądz. Równość tych wielkości pokazuje krzywa LM

Punkt E pokazuje, że cała podaż pieniądza zostaje wchłonięta przez popyt spekulacyjny na pieniądz wówczas popyt transakcyjny równy jest 0

Punkt F wskazuje, że podaż pieniądza przeznaczona jest na zaspokojenie popytu transakcyjnego. Wówczas popyt spekulacyjny równy jest 0.

Pozostałe punkty są bardziej realne wskazują na różne proporcje podziału podaży pieniądza między dwa motywy: transakcyjny i spekulacyjny.

Punkty na odcinku EF są punktami równowagi.

Przy wyższym popycie spekulacyjnym musi być odpowiednio niższy popyt transakcyjny. Mniejszemu popytowi spekulacyjnemu (L_S2) towarzyszy większy popyt transakcyjny na pieniądz (L_T2) żeby była równowaga na rynku pieniężnym.

Krzywa LM przechodzi prze punkty AB które wyrażają zależności między stopą procentową i dochodem narodowym. Krzywa LM jest krzywą rosnącą, co oznacza, że przy wyższym dochodzie narodowym muszą być wyższe stopy procentowe żeby wystąpiła równowaga na rynku pieniężnym.

Przy wyższej stopie procentowej (r₂) jest niższy popyt spekulacyjny (L_S2) . w tej sytuacji musi być wyższy popyt transakcyjny na pieniądz żeby wchłonąć całą podaż pieniądza. Wyższy popyt transakcyjny (L_T2) wymaga wyższego dochodu narodowego (Y₂).

Punkty CD leżące poza krzywą LM są punktami nierównowagi na rynku pieniężnym.

Punkt C wyznaczony jest przez stopę r₂ i dochód narodowy Y₁ . Występuje wtedy nadwyżka podaży pieniądza nad popytem na pieniądz.

Punkt D wyznaczony przez stopę r₁ i dochód narodowy Y₂. łączy popyt L_S1 +L_T2 czyli jest większy od podaży. Występuje nadwyżka popytu na pieniądz nad podażą pieniądza.

Stan równowagi

Równowaga w gospodarce występuje wówczas, gdy obydwa rynki: towarowy i pieniężny znajdują się w stanie równowagi. Ilustracją graficzną tej równowagi jest punkt przecięcia się krzywej Is oraz krzywej Lm. Punkt ten oznacza określoną kombinację stopy procentowej i dochodu narodowego, która oznacza, że podmioty w gospodarce posiadają tyle pieniędzy ile wynosi podaż pieniądza i chą zatopić tyle towarów ile producenci chcą sprzedać.

WYKRES

Wpływ polityki budżetowej (fiskalnej) i pieniężnej (monetarnej) na kształtowanie się stanu równowagi na rynku towarowym i pieniężnym.

1. Wpływ polityki budżetowej (fiskalnej).

Polityka ta polega na zmianie wydatków budżetowych, bądź dochodów budżetowych w tym dochodów podatkowych dominujących. Charakter tych zmian może być ekspansywny lub restrykcyjny w zależności od sytuacji gospodarczej, czyli od stanu koniunktury. Dla zwiększenia aktywności gospodarczej i wyjścia ze stanu recesji gospodarczej stosowana jest polityka budżetowa ekspansywna. Polityka budżetowa ekspansywna polega ona na stosowaniu niższych podatków oraz zwiększeniu wydatków budżetowych. Obniżenie i wzrost podatków budżetowych maja pobudzać popyt w gospodarce. Większe dochody do dyspozycji dzięki temu zaczyna rosnąć produkcja i dochód narodowy. Jedyną barierą polityki ekspansywnej budżetowej jest możliwość pogłębienia deficytu budżetowego.

Polityka budżetowa restrykcyjna stosowana jest w warunkach zbyt szybkiego wzrostu popytu agregatowego w gospodarce w stosunku do jej możliwości produkcyjnych. Nadwyżka agregatowego popytu w gospodarce nad wielkością agregatowej podaży przyczynia się do wzrostu przeciętnego podziału cen w gospodarce, co powoduje procesy inflacyjne w gospodarce nawet w dłuższym czasie. Polityka restrykcyjna to polityka ograniczonych wydatków budżetowych i zwiększonych podatków.

WYKRES

Ponieważ dochód Yo został uznany za zbyt niski rząd postanowił go podnieść za pomocą ekspansywnej polityki budżetowej. Wyrazem stosowania tej polityki jest przesunięcie krzywej Is do położenia Is1.

Polityka ekspansywna (fiskalna) prowadzi do wzrostu dochodu narodowego do poziomu Y1 ale przy podwyższonej stopie procentowej r1. wzrost do chodu narodowego wywołuje wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz. Przy danej podaży pieniądza wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz wymaga zmniejszenia popytu spekulacyjnego na pieniądz, co jest możliwe przy wzroście stopy procentowej. Skutkiem polityki ekspansywnej fiskalnej jest zjawisko tzw. Wypychania inwestycji z gospodarki. Zjawisko to polega na ograniczeniu wielkości inwestycji sektora prywatnego pod wpływem stopy procentowej w bankach. Zastosowanie polityki budżetowej restrykcyjnej ograniczającej popyt jest przesunięcie krzywej Is do położenia Is2. Nowy stan równowagi E2 przy niższym poziomie dochodu narodowego i niższej stopy procentowej. Ograniczenie popytu agregatowego w gospodarce prowadzi do spadku dochodu narodowego Y2 spada popyt transakcyjny na pieniądz, co przy danej podaży pieniądza zwiększa popyt spekulacyjny na pieniądz. Dlatego stopa procentowa spada, nie opłaca się lokować środków pieniężnych w bankach, dlatego się zmniejszają możliwości kredytowe banków, co również ograniczy popyt.

2. Wpływ polityki pieniężnej (monetarnej).

Polityka pieniężna może mieć charakter ekspansywny lub restrykcyjny.

Polityka pieniężna ekspansywna ma sprzyjać aktywizacji gospodarczej podmiotu i prowadzi do wzrostu dochodu narodowego. Jest to polityka taniego pieniądza i łatwego pieniądza, czyli jest to polityka obniżonej stopy procentowej i tańszego kredytu oraz większych ułatwień przy jego otrzymywaniu.

Polityka pieniężna restrykcyjna ma przeciwdziałać inflacji w przypadku nadwyżkowego popytu nad podażą i jest realizowana przez utrzymanie wyższych stó procentowych i mniejszą dostępność do kredytów. Polityka drogiego i trudno dostępnego pieniądza.

WYKRES

W wyniku polityki ekspansywnej pieniężnej rośnie dochód narodowy i obniża się stopa procentowa. Ekspansywna polityka pieniądza realizowana jest przez wzrost podaży pieniądza w gospodarce dzięki obniżeniu stopy procentowej. Obniżka stopy procentowej r przyczynia się do wzrostu kreacji pieniądza i tańszego kredytu. W oparciu o kredyt realizowane są nowe inwestycje. Rośnie popyt inwestycyjny w gospodarce, który pobudza produkcję dóbr inwestycyjnych. Wzrost inwestycji daje nowe miejsce pracy zwiększa zatrudnienie i dochody w gospodarce. Wzrost dochodów zwiększa popyt konsumpcyjny w gospodarce stąd rośnie agregatowy popyt, który prowadzi do wzrostu produkcji i dochodu narodowego. Rząd stosuje politykę restrykcyjną pieniężną czego wyrazem jest przesunięcie krzywej LM w lewo albo w górę do położenia LM2. Nowy produkt równowagi E2 występuje przy wyższej stopie procentowej r2 i niższym poziomie dochodu narodowego Y2. Wysoka stopa procentowa zmniejsza podaż pieniądza w gospodarce i jednocześnie zmniejsza się popyt na pieniądz pod wpływem wysokiej stopy procentowej (wysoki koszt uzyskania kredytu). Wzrost stopy procentowej ogranicza działalność inwestycyjną podmiotu, a spadek działalności inwestycyjnej zmniejsza popyt na dobra inwestycyjne ograniczając rozwój działań produkcyjnych w gospodarce. Zmniejszenie inwestycji wpływa na zmniejszenie zatrudnienia i dochodów. Zmniejsza się popyt konsumpcyjny w gospodarce i produkcja działów konsumpcyjnych. Spadek agregatowego popytu przyczynia się do spadku produkcji i dochodu narodowego.

Zwykle obie polityki są wykorzystywane łącznie dla zwiększenia zaplanowanych efektów. Przeważają poglądy, że politykę fiskalną ekspansywną powinno się w większym stopniu wykorzystywać dla realizacji aktywizacji gospodarczej podmiotu, natomiast dla przeciwdziałania inflacji powinna być wykorzystywana restrykcyjna polityka pieniężna czyli polityka podwyższonej stopy procentowej i trudniejszego do otrzymania kredytu..

WYKRES

Bilans obrotów kapitałowych obrazuje międzynarodowe przepływy kapitałowe związane z zakupami aktywów danego kraju przez podmioty zagraniczne i aktywów zagranicznych kupowanych przez podmioty krajowe. Zakupy tych aktywów dokonywane są w celu uzyskania dochodów w przyszłym czasie. Międzynarodowe przepływy kapitałowe zależą od różnicy między poziomem krajowej stopy procentowej a poziomem stopy procentowej za granicą.

BK(rk-rz) BK-sytuacja w bilansie, rk - stopa procentowa krajowa, rz - zagraniczna stopa procentowa

Im większa jest krajowa stopa procentowa w stosunku do stopy procentowej za granicą tym więcej kapitału napływa do danego kraju niż z niego odpływa czyli zwiększa się napływ netto kapitału do danego kraju wynikający z transakcji kapitałowych. Jeżeli stopa zagraniczna jest wyższa od stopy krajowej to więcej kapitału odpływa za granicę w stosunku do krajowych lokat kapitału.

Bilans płatniczy jest funkcją kursu walutowego e, cen krajowych, cen zagranicznych, dochodu narodowego, krajowej i zagranicznej stopy procentowej. Bilans płatniczy jest malejącą funkcją dochodu narodowego, kursu walutowego i relacji cen krajowych do cen zagranicznych ponieważ niższa wartość tych wielkości wpływa na dodatnie saldo bilansu. Im niższy kurs walutowy tym wyższy export. Bilans płatniczy jest rosnącą funkcją różnicy pomiędzy krajową stopą procentową a zagraniczną stopą procentową.

BP=F(e, Y, Pk, Pz, rk, rz)

Kurs walutowy, ceny krajowe i zagraniczne, stopra procentowa zagraniczna to wielkości stałe natomiast dochód narodowy i krajowa stopa procentowa to wielkości zmienne i ich kombinacje określają saldo bilansu płatniczego. Krzywa bilansu płatniczego przedstawia wpływ określonych kombinacji stopy procentowej i dochodu narodowego.

WYKRES

Saldo bilansów obrotów kapitałowych przedstawia zależność napływu kapitału netto do poziomu krajowej stopy procentowej punkt O oznacza, że napływy kapitału netto są równe 0, to znaczy, że napływ kapitału do danego kraju przy stopie procentowej r1 jest równy odpływowi kapitału za granicę. Napływy kapitału netto są rosnącą funkcją krajowej stopy procentowej stąd przy wysokiej stopie procentowej r2 świadczy o dodatnim saldzie bilansu obrotów kapitałowych, przy niskiej stopie r3 saldo to jest ujemne więcej odpływa kapitału niż napływa. Saldo bilansu obrotów bieżących zależy od wysokości dochodu narodowego. Saldo zrównoważone określone przez 0 przy dochodzie Y1 oznacza to, że przychody z tytułu transakcji handlowych są równe wydatkom na te transakcje. Im wyższy dochód narodowy tym niższe saldo bilansu obrotów bieżących ponieważ zwiększone są wówczas wydatki związane z importem niezbędnych dóbr i czynników produkcji przy dochodzie Y2 występuje ujemne saldo bilansu obrotów bieżących to ujemne saldo określa odcinek b wskazuje odchylenie krzywej bilansu obrotów bieżących od strony równowagi. Przy niższym dochodzie narodowym Y3 saldo bilansu obrotów bieżących jest dodatnie pokazuje to odchylenie krzywej bilansu obrotów bieżących od stanu równowagi a odcinek c oznacza mniejszy import w stosunku do exportu.

Aby bilans płatniczy był zrównoważony to nadwyżka napływów kapitałowych netto odcinek b musza kompensować ujemne saldo bilansu obrotów bieżących występujące przy dochodzie Y2. Im wyższy dochód tym wyższa stopa procentowa natomiast ujemne saldo w bilansie obrotów kapitałowych przy stopie r3odcinek c jest kompensowane przez dodatnie saldo w bilansie obrotów bieżących przy dochodzie Y3 również odcinek c. Dodatnie saldo jednego bilansu równoważy saldo drugiego bilansu. Kombinacje dochodu narodowego i stopy procentowej zapewniają równowagę bilansu płatniczego tworzą krzywą bilansu płatniczego, wyższej stopie procentowej odpowiada wyższy dochód narodowy i odwrotnie. Napływy i odpływy kapitałowe są takie same i równają się 0 gdy saldo BK i BB są zrównoważone czyli równe 0.

---