1. Jest to jeden z najstarszych zachowanych do dziś utworów tego typu, najpiękniejszy poemat o tragicznych dziejach nieszczęśliwych kochanków. Średniowieczna opowieść celtycka, którą opracował francuski pisarz Bedier.
Treść:
Tristan początkowo wierny królowi Markowi, odważny rycerz, po wypiciu napoju stał się niewolnikiem swojej miłości, podobnie jak Izolda, wcześniej zaręczona z królem Markiem. Siostrzeniec króla Kornwalii w obawie przed śmiercią swoją i swojej ukochanej, poślubił inną Izoldę o Białych Dłoniach. Zraniony zatrutą strzałą rycerz przywołuje soją ukochaną. Krzew głogu łączący grób Tristana i Izoldy jest symbolem miłości poza życie, dowodem ingerencji natury i świata pozaziemskiego.
2. Elementy baśniowe w utworze
·konflikt między honorem, a miłością,
·ludzkie namiętności,
·ingerencja natury w życie człowieka,
Losy Tristana I Izoldy inspirowały i nadal inspirują: malarzy, muzyków i pisarzy.
Dzieje Tristana i Izoldy
Starofrancuski romans rycerski z ok. XII - XIII w., oparty na podaniach celtyckich (VI - III w. p.n.e.), którego treścią jest bardzo znana w średniowiecznej Europie historia burzliwej miłości Izoldy, żony króla Kornwalii i Tristana, rycerza tegoż króla. Tristan, wysłany do eskorty młodej królowej, i Izolda Jasnowłosa przypadkowo wypijają napój miłosny i burząc zasady honoru zakochują się w sobie. Świadomi zła zdrady próbują zwalczyć w sobie tę miłość, jednak okazuje się ona silniejsza od wszystkich argumentów rozumowych. Liczne perypetie i ścieranie się namiętności doprowadzają ich w końcu do śmierci. Miłość w utworze została przedstawiona jako potężna namiętność, która nie poddaje się racjonalnym analizom, wymykając się spod jakiejkolwiek kontroli. Jest uczuciem silniejszym od woli kochanków, którzy stają się wobec niej bezradni. Zmusza ich do łamania panujących zasad, do dokonywania wyborów, choć na dobrą sprawę siła czarodziejskiego napoju nie daje im jakiegokolwiek wyboru. Choć kochankowie mają świadomość tego, że zdradzają i oszukują (Tristan swego króla, a Izolda prawowitego męża) to jednak nie są w stanie nic na to poradzić, są bezsilni wobec przeznaczenia. Spotykają się potajemnie, kłamią, chwytają się każdego sposobu, aby spędzić ze sobą jak najwięcej czasu. Wypity przez pomyłkę napój miłosny skazał ich na życie przepojone cierpieniem, bólem i poczuciem winy. Płacą wysoką cenę za chwile rozkoszy. Miłość kochanków, skazana na ziemi na klęskę, zatriumfowała po ich śmierci. Głóg wyrastający z grobu symbolizuje nierozerwalną więź łączącą Tristana i Izoldę oraz potęgę miłości, która jest wieczna.
Pochodzenie Tristana :
1. Tristan był synem Riwalena i Blancheflor, którzy władają ziemią lońską.
2. Rohałt wychowuje Tristana po śmierci jego rodziców.
3. Oddanie go Gorwanelowi, by nauczył go walki rycerskiej.
4. Porwanie przez kupców, znalezienie się w Kornwalii.
5. Lennik króla Marka.
6. Wygranie walki z Morhołtem.
7. Otrzymanie rany.
8. Zaniesienie do Izoldy Jasnowłosej.
9. Obiecanie przez Tristana żony dla króla Marka.
10. Pokonanie smoka.
11. Wybaczenie Izoldy.
12. Wypicie miłosnego napoju przez Tristana i Izoldę.
Od wypicia napoju miłosnego do lasu moreńskiego:
1. Plany zabójstwa Brangien.
2. Donos na kochanków przez baronów.
3. Potajemne spotkanie.
4. Nieudany podstęp króla Marka.
5. Podstęp karła Forcyna.
6. Skazanie na stos.
7. Ucieczka Tristana z kaplicy.
8. Wydanie królowej trędowatym i odbicie jej przez Tristana.
9. Ucieczka do lasu moreńskiego.
Od ucieczki z lasu do poślubienia Izoldy o Białych Dłoniach :
1. Spotkanie kochanków z pustelnikiem Ogrynem.
2. Znalezienie Tristana i Izoldy w lesie i powiadomienie króla Marka.
3. Zlitowanie się króla nad śpiącą parą.
4. Powrót Izoldy na dwór królewski.
5. Wygnanie Tristana z Kornwalii.
6. Ukrywanie się wygnańca u leśnika.
7. Sąd boży.
8. Tristan przebrany za pielgrzyma przenosi Izoldę przez strumień.
9. Przysięga Izoldy i pomyślny wynik.
10. Ostateczne pożegnanie zakochanych.
11. Zabicie olbrzyma i posłanie Izoldzie psa Milusia.
12. Pobyt w Bretanii.
13. Zaprzyjaźnienie się z Kaherdynem.
14. Małżeństwo z jego siostrą.
Do śmierci :
1. Spotkanie się z Izoldą Jasnowłosą w przebraniu żebraka.
2. Otrzymanie rany z zatrutej lancy.
3. Wysłanie Karhedyna po Izoldę Jasnowłosą.
4. Kłamstwo Izoldy o Białych Dłoniach i śmierć kochanków.
5. Cudowne wyrastanie głogu.
Streszczenie:
Tristan nie znał swoich rodziców, jego ojciec zginął przed narodzeniem bohatera, matka natomiast - Blancheflor, zmarła tuż po jego narodzinach. Do 7 roku życia opiekował się nim Rohałt, który traktował Tristana jak syna.
Gdy chłopak skończył 7 lat trafił pod opiekę Gorwenala, który nauczył go etosu rycerskiego. Dzięki niemu Tristan świetnie jeździł konno i władał mieczem.
Tristan zaczyna swą przygodę w momencie porwania go i uprowadzenia na statek. Zostaje on jednak uwolniony i pozostawiony na najbliższym lądzie - Kornwalii, gdzie podał się za kupca. Jego umiejętności pokazały jednak, że został szlachetnie urodzony (po wyjściu na ląd nauczył myśliwych sztuki dzielenia mięsa i zdejmowania skóry, gdy zobaczył, jak nieumiejętnie oni to robią). W nagrodę za pomoc myśliwym, Tristan został zaprowadzony przed oblicze króla Marka.
Tristan nie zdawał sobie sprawy, że w zamku do którego dotarł, jego rodzice wzięli ślub a na dodatek, jego matka była siostrą króla.
Po niedługim czasie bohater stał się najmężniejszym rycerzem a zarazem przyjacielem Marka. Tylko on miał odwagę pozwać na pojedynek wojownika mającego siłę 3 rycerzy - Marchołta. Tristan pokonał go, lecz doznał ciężkich, początkowo zdawałoby się nieuleczalnych ran. Postanowił że wyruszy na morze i umrze tam w samotności.
Dzięki rybakom, którzy znaleźli błąkającego się po morzu bohatera, trafił on do słynnej czarodziejki - Izoldy jasnowłosej. Jej magiczne maści uzdrowiły bohatera. Izolda chciała również wyczyścić jego broń, lecz gdy wyjęła miecz z pochwy zauważyła wyszczerbienie takie samo, jakie znalazła w ciele najdzielniejszego rycerza jej ojca - Marchołta.
Okazało się, że ziemia na którą przybył Tristan była ojczyzną Marchołta. Izolda chciała zabić Tistana, jednak nie udało się jej tego dokonać.
Bohater uciekł z wyspy i stawił się spowrotem na dworze króla Marka w Kornwalii. Wtedy Tristan w końcu dowiedział się wszystkiego o swoim pochodzeniu. W tym momencie kończy się jeden wątek, a zaczyna drugi.
Baronowie króla nie chcą aby Marek pozostał bez potomka i nakazują mu szukać żony. Tristan przychyla sie do ich prośby i wyrusza w następną podróż w celu znalezienia kobiety, której złoty włos przyniosły Markowi jaskółki. Przybywa po raz kolejny spotkać się z Izoldą aby ją uprowadzić. Jego plan wychodzi jednak na jaw i bahater próbuje załatwić wszystko poprzez starannie prowadzoną dyplomację.
W przeddzień wyjazdu matka Izoldy daje jej służce - Brangien napój miłosny, aby ta dała go Izoldzie i jej przyszłemu małżonkowi.
Jednak pech chciał, że napój został przez pomyłkę wzięty za wino i wypity przez Tristana i Izoldę. Po jego wypiciu tytułowi bohaterowie zakochują się w sobie bez pamięci.
Przybywszy do zamku Izolda poślubia Marka, lecz spotyka się z ukochanym potajemnie w gaju. Wrogowie Tristana - baronowie - chcieli sprawić, aby ulubieniec króla popadł w niełaskę i poprosili Frocyna - karła aby nakrył przy królu parę kochanków.
Pierwsza próba nakrycia miała miejsce w lesie koło zamku (coś w rodzaju sadu). Gdy król szedł w stronę kochanków(wiedział gdzie są z doniesienia karła), zakochani w porę go zobaczyli i odegrali scenę, która upewniła króla w niewinności małżonki.
Inną próbą nakrycia kochanków było rozsypanie przez karła mąki od pokoju króla (gdzie spał Tristan) aż do komnaty królowej. Tristan to spostrzegł i ominął pułapkę, jednak jego zraniona przez cierń noga zaczęła krwawić w momencie gdy bohater przeskakiwał rozsypaną mąkę i przez ślad krwi zostawiony na mące został on wykryty.
Król bardzo się rozgniewał i osądzeni Tristan i Izolda mieli spłonąć na stosie. Ostatnią wolą skazanego było dostać się do kaplicy aby się pomodlić.
Jego prośba została spełniona, ale gdy tylko Tristan wszedł do kościoła uciekł strażom i skoczył z okna kaplicznego.
Król chciał oddać żonę trędowatym, aby za karę (przez ucieczkę swojego kochanka) umierała w cierpieniach, jednak Tristan odbija ukochaną i ucieka z nią w moreński las. Tam prowadzą życie bardzo niewygodne ale bardzo szczęśliwe, bo przecież byli w końcu razem.
Pewnego dniach kryjówkę odkrył Frocyn i doniósł o tym królowi, który zaraz wyruszył aby zabić siostrzeńca. Gdy jednak Marek zobaczył ich niewinnie śpiących obok siebie w ubraniach, mięknie mu serce. Zamienia miecz Tristana na swój, a pierścień z ręki Izoldy na sygnet. Dlatego Tristan postanawia zwrócić żonę królowi a samemu odejść w pokoju.
Tristan jednak nawet na obcej ziemi nie mógł zapomnieć o ukochanej. Pokonał tam smoka, przez którego zmuszony jest do ożenku z Izoldą o białych dłoniach i przyjąć połowę królestwa. Dugiego warunku udało mu się jednak uniknąć. Tristan nie może przestać myśleć o ukochanej, którą zostawił w Kornwalii. Postanawia odwiedzić jeszcze raz Izoldę Jasnowłosą.
Dzięki magicznej maści, która zmieniła go nie do poznania, dostaje się do komnaty królowej, która go nie rozpoznaje i wygania. Dopiero Brangien tłumaczy swojej pani jaki błąd popełniła. Gdy Izolda słyszy pieśń słowika, od razu rozpoznaje Tristana i rusza na spotkanie. Tam bohater zapewniony o wierności ukochanej, zmywa magiczną maść i ukazuje się w swojej normalnej postaci.
Tristan przybywa spowrotem na wyspę do swojej małżonki i zapada na ciężką chorobę. Prosi więc przyjaciela, aby ten popłynął do Marka i poprosił go w jego imieniu o ostatnie spotkanie z ukochaną. W razie niepowodzenia misji wpływając do portu miał wywiesić czarny żagiel. Tą rozmowę podsłuchała Izolda o białych dłoniach i gdy okręt przyjaciela zawija do portu, okłamuje męża i mówi że na statku powiewa żagiel koloru czarnego. Tristan przez to umiera, a kochanka zobaczywszy martwego rycerza umiera obok niego.
Marek przybył do nich, zabrał ich ciała do Kornwalii i pochował blisko siebie. W nocy z grobu Tristana wyrósł głóg, który zanurzył się w grobie Izoldy. Ludzie miejscowi ucinali krzew, ale on odrastał jako coraz większy.
Opowieść o Tristanie i Izoldzie możemy traktować jako mit, czyli baśniowe zjawisko przyrody, motyw walki z postaciami fantastycznymi.
Tristan oznacza "smutny". Miał szlachetne serce. Był mężny, silny i bardzo odważny, oddany królowi, pomysłowy i przemyślny, spostrzegawczy, inteligentny, ostrożny, mściwy, wszechstronnie uzdolniony.
Izolda była piękna, delikatna, inteligentna, sprytna, potrafi znieść wszelki niewygody aby spotkać się z Tristanem.
Król Marek to szlachetny, mądry i roztropny król, wódz i przyjaciel, nie stara się być władcą despotycznym, podejmował decyzje z lennikami, bardzo kochał Izoldę i Tristana, nie wierzył w ich miłość.
Brangien to wierna służka, ułatwiała spotkania Tristana i Izoldy, odpowiedzialna, chociaż nie jest w stanie upilnować napoju miłosnego, poświęca swą czystość.
Miłość przedstawiona jako cierpienie, jako tragedia która prowadzi do śmierci. Jest zakazana. Nie rodzi się w sposób naturalny. Jest dziełem napoju miłosnego. Ważna jest rola scenerii spotkań kochanków: noc, w ukryciu, w poczuciu winy, zdrady wobec króla Marka. Symbolizuje uczucie wieczne, wspaniała, tragiczne, aż po grób.
Na początek bohaterowie:
Tristan - rycerz
Izolda jasnowłosa - jego kochanka, ale żona Marka
Izolda o białych dłoniach - żona Tristana
Marek -król Kornwalii,władca zamku-Tyntagielu
Rivalen- Ojciec Tristana
Blancheflor- Matka Tristana
Rohałt Dzierży Słowo- opiekun Tristana, marszałek dworu
Gorwenal- nauczyciel Tristana
Miejsce akcji
Jest ono zmienne ale pdstawowe i z najważniejszymi wydarzeniami są trzy
- Tyntagiel
- Kornwalia
-Irlandia
oraz Las moreński, w którym ukrywała się para kochanków
Tristan urodził się po śmierci swojego ojca, który zginął podczas bitwy. Blancheflor umarła zaraz po narodzeniu bohatera. Sierotą opiekował się Rohałt. On to ,gdy dziecko ukończyło 7 rok życia, oddało je pod opiekę roztropnego nauczyciela Gorwenala. To on właśnie nauczył Tristana jeździć konno i władać mieczem. Oprócz całej sztuki rycerskiej wykształcił go muzycznie. Dzieje bohatera zaczynają się w momencie porwania i uprowadzenia na statek. Zostajeon jednak uwolniony i pozostawiony na pierwszym napotkanym lądzie. tristan spotkał myśliwych, którzy nieumiejętnie oprawiali zdobycz. Rycerz nauczył ich sztuki dzielenia mięsa i zdejmowania skóry. W nagrodę łowczy zaprowadzili go przed oblicze swojego króla- Marka. I tak koło się zamyka ponieważ w tym samym zamku-Tyntagielu-wzięli ślub Rivalen i Blancheflor, która była zarazem siostrą Marka. Tristan nieświadomy więzów rodzinnych stał się przyjacielem władcy i jego najmężniejszym rycerzem. Tylko on mial odwagę pozwać na pojedynek Morchołta- wojownika mającego siłę 3 rycerzy. Po tej walce nasz zwycięski bohater zapadł na chorobę a jego rany okropnie śmierdziały. Dlatego pstanowił ,że na zbudowaniej tratwie odbije od brzegu i umrze na morzu samotnie. Ze sobą wziął jedynie harfę aby dotrzymywała mu towarzystwa. Gdy błądził po morzu dżwięki instrumentu zostały usłyszane pzez rybaków, którzy pomogli biednemu rycerzowi dostać się do słynnej czarodziejki -Izoldy jasnowłosej. Jej magiczne maści uzdrowiły rycerza,jednak gdy Izolda robiła mu masarz rozluźniający ,on się uśmiechnął. Kobieta myślała, że to jej błąd spowodował uśmiech na twarzy nieznajomego. Postanowiła w nagrodę wyczyścić jego broń i zbroję. Jednak gdy wyjęła miecz z pochwy zauwayła wyszczerbienie. Skojarzyła je sobie z odłamkiem znalezionym u najdzielniejszego rycerza jej ojca. Ta ziemia na którą przybył Tristan okazała się ojczyzną jego pierwszego wroga. Izolda chciała zabić rycerza ,jednak nie udało się jej tego dokonać. Bohater uciekł z wyspy i stawił się spowrotem na dworze króla Marka w Kornwalii. Wtedy to wyszła prawda o pochodzeniu Tristana. Tutaj kończy się jeden wątek a zaczyna drugi. Baronowie króla nie chcą aby Marek pozostał bez potomka i nakazują mu szukać żony. Tristan przychyla sie do ich prośby. Włos, który przyniosły Markowi jaskółki , był przyczyną wyruszenia bohatera w nastpną podróż w celu znalezienia żony dla Marka. Prrzybywa po raz kolejny spotkać się z Izoldą aby ja porwać. Jego plan wychodzi jednak na jaw i rycerz załatwia wszystko poprzez starannie prowadzoną dyplomację. W przeddzień wyjazdu matka Izoldy daje jej służce- Brangien - napój miłosny. Podczas rejsu powrotnego Izolda nie chce widzieć swojego prześladowcy, który zabrał ją od rodzinnego domu i wiezie ją do swojego królestwa. Jednak ,gdy statek zatrzymuje się przy lądzie aby zabrać nowe zapasy, jakaś służebnica podaje napój miłosny , biorąc go za wino, dwóm kłócącym się ze sobą postaciom. Ci zakochują się w sobie o tego momentu bez pamięci. Przybywszy do zamku Tristan nie może powstrzymać Marka od poślubienia Izoldy, jednak spotyka się z nią potajemnie. Jego wrogowie ( było ich trzech) , baronowie, chcieli sprawić aby ulubieniec króla popadł w niełaskę. Dlatego prosli Frocyna- karła aby nakrył przy królu parę kochanków. Zmyślna Brangien mówi o wszystkmswojej pani a ta powtarza to Tristanowi. Król namaiay przez Frocyna wysyła rycerza z listem wiedząc ,że przed wyjazdem będzie on chciał się spotkać z ukochaną i wyznać jej miłość. Bohater miał się spotkać z Izoldą w lesie koło zamku(coś w rodzaju sadu). Król wiedział o tym z doniesienbia karła, który przez cały czas szpiegował Izoldę. Na szczęście Tristan i jego kochanka w porę zobaczyli króla i odegrali scenę, która upewniła króla w niewinności małżonki. Inną próbą nakrycia przez karła kochanków było rozsypanie mąki od pokoju króla( gdzie spał Tristan) aż do komnaty królowej. Rrycerz jednak to spostrzegł i ominął puapkę, jednak jego zraniona przez cierń noga zaczęła krwawić w momencie gdy bohater przeskakiwał ślad mąki i tak został wykryty. Król bardzo się rozgniewał i kazał aresztować parę. Podczas sądu pada wyrok ,że Tristan i królowa ma spłonąć na stosie. Tristan pragnie dostać się do kaplicy aby się pomodlić . Jego prośba została spełniona ale gdy tylko Tristan wszedł do kościoła uciekł strażom i skoczył z okna kaplicznego. Król chcąc sobie to odbić na żonie oddaje ją w ręce trędowatych aby umarła w cierpieniach . Tristan jednak odbija ukochaną i ucieka z nią w las moreński. Tam prowadzą życie bardzo niewygodne ale bardzo szczęsliwe. Ich wrogowie giną w tym czasie a to z ręki Tristan lub sprawą przypadku. Pewnego dniaich kryjówkę odkrył Frocyni doniusł o tym królowi, który zaraz wyruszył aby zabić siostrzeńca. Gdy jednak Marek zobaczył ich niewinnie śpiących obok sebie w uubraniach a rozdzielonych mieczem miłość wzmaga w nim uczucia do lubianego siostrzeńca. Zamienia miecz Tristana na swój a pierścień z ręki Izoldy na sygnet. Dlatego Tristan postanawia zwrócić żonę królowi a samemu odejść w pokoju. Tak też się stało. Tristan jednak nawet na obcej ziemi nie mógł zapomnieć o ukochanej i dlatego stoczył walkę ze smokiem aby zdobyć magicznego psa i dzwonek. Pokonując jednak smoka jest zmuszony ożenić się z Izoldą o białych dłoniach i przyjąć połowę królestwa. Udało mu się uniknąć spełnienia tego drugiego warunku. Prowadzi tutaj żywot poczciwy ale tęskni za ukochaną. Postanawia odwiedzić jeszcze raz Izoldę Jasnowłosą, boi się jednak gniewu króla. D;latego używa magicznej maści, która zmienia go nie do poznaniai tak przez nikogo niezidentyfikowany dostaje się do komnaty królowej, ta jednak nie rozpoznaje go od razu i wygania go za pomocą straży.Dopiero Brngien tłumaczy swojej pani jaki błąd popełniła. Gdy Izolda słyszy pieśń słowika od razu rozpoznaje Tristana i rusza na spotkanie. Tam Tristan zapewniony o wierności ukochanej zmywa magiczną maść i ukazuje się taki jak dawniej. Po tym spotkaniu ucieka a jego żona przechodzi przez sąd z rozpalonym żelazem. Tristan przybywa spowrotem na wyspę do swojej małżonki i zapada na ciężką chorobę. Prosi więc przyjacielaaby ten popłynął do Marka i prosił go w jego imieniu o ostatnie spotkanie z ukochaną. W raie niepowodzenia misji niech wpływając do portu wywiesi czarny żagiel. Tą rozmowę podsłuchała Izolda o białych dłoniach i gdy okręt przyjaciela zawija do portu okłamuje męża o kolorze żagla. Tristanumiera dowiedziawszy się o tym zaś jego kochanka zobaczywszy martwego rycerza również umiera. Marek przyybył do nich i zabrał ich ciała do kornwalii. Pochował ich blisko siebie. W nocy z grobu Tristana wyrósł głóg, który zanurzył się w grobie Izoldy. Ludzie miejscowi ucinali krzew ale on po trzyroć odrastał. Król dowiedziawszy się o cudzie zakazał ścinania głogu.