KOMPUTERY - UCIĄŻLIWOŚCI W PRACY
ZAGROŻENIA ZDROWIA NA STANOWISKACH PRACY Z KOMPUTEREM, MONITOREM EKRANOWYM, DRUKARKĄ I KSEROKOPIARKĄ.
Uciążliwości środowiska pracy.
Do negatywnych czynników środowiska pracy zaliczamy: hałas, oświetlenie, mikroklimat, występowanie substancji chemicznych w miejscu pracy, wymiary pomieszczenia, powierzchnię zajmowaną przez stanowisko komputerowe i meble nieprzystosowane do budowy anatomicznej człowieka.
hałas - efekt pracy drukarek igłowych, szum wentylatorów chłodzących komputer.
oświetlenie stanowiska komputerowego zarówno światłem naturalnym jak i sztucznym. Najczęściej popełniane błędy to:
umieszczanie monitora na tle okna, którego wysoka jaskrawość przy słonecznym dniu znacznie ogranicza czytelność obrazu na ekranie monitora, a występujący bardzo duży kontrast jaskrawości różnych obiektów w polu widzenia wzroku stanowi jego istotne obciążenie.
ustawienie monitora ekranem w stronę okien - na ekranie tworzą się odbicia jaskrawych części okien, co utrudnia odczyt danych z ekranu monitora.
nieprawidłowe oświetlenie elektryczne ekranów monitora. Oświetlenie powinno eliminować zjawisko odbicia światła od ekranu, a ponadto powinno być tak usytuowane aby zapobiegać olśnieniu . Według PN-84/E-02033 najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia w pomieszczeniach komputerów powinno wynosić 500 luksów / według norm europejskich 300 - 750 lx .
Dobre ekrany mają powłoki przeciwodblaskowe, mimo to najważniejsze jest właściwe usytuowanie ekranu względem źródeł światła i jasnych płaszczyzn.
Przy oświetleniu dziennym które należy zapewniać w pierwszej kolejności : główna oś wzroku powinna być równoległa do linii okien , żadne okno nie powinno znajdować się przed ani za ekranem. Boczne usytuowanie okien wymaga takiego ustawienia ekranu, aby strumień światła odbitego nie trafiał do oczu operatora . Optymalna sytuacja ma miejsce wówczas, gdy okna wychodzą na północ, w innych wypadkach należy je zaopatrzyć w zasłony lub pionowe żaluzje.
Źródła światła sztucznego powinny dawać światło „białe” lub „ciepłobiałe”. Monitory należy umieszczać między liniami / rzędami / lamp a nie pod nimi .
mikroklimat w pomieszczeniach z komputerami.
kineskop monitora wytwarza promieniowanie elektromagnetyczne typu : gamma, rentgenowskie, ultrafiolet, podczerwień, mikrofale i częstotliwości radiowe. Wielkość tych wartości jest zazwyczaj wielokrotnie niższa od poziomu uznanego za bezpieczny. Należy unikać zbytniego skupienia kilku monitorów pracujących jednocześnie, gdyż nakładanie się pól promieniowania poszczególnych monitorów może powodować sumowanie się tych wartości a w konsekwencji złe samopoczucie a u osób szczególnie wrażliwych bóle głowy.
lampa kineskopowa indukuje pole elektrostatyczne , które niekorzystnie wpływa na stan jonizacji powietrza , szczególnie w pomieszczeniach suchych. Mikroklimat taki może wywoływać uczucie dyskomfortu, szybsze zmęczenie a nawet ból głowy.
ciepło wytwarzane przez monitor i komputer wpływa dodatkowo na zwiększenie suchości powietrza. Niekiedy powoduje to objawy lekkiego wysychania oka, a w szczególności rogówki . Powoduje to uczucie obecności ciała obcego pod powiekami i podrażnienie oczu zwłaszcza u osób wykazujących predyspozycje do słabego wydzielania łez.
substancje chemiczne w miejscu pracy komputera
kineskop monitora zasilany napięciem około 25000v w niektórych stanach nieprawidłowej pracy może powodować jonizację ulotną powietrza związaną z wytwarzaniem ozonu i tlenków azotu. Ozon jest niezwykle groźnym drażniącym gazem, drażniącym błony śluzowe nosa, oczu i krtani. Jest on również czynnikiem ułatwiającym rozwój komórek rakowych. Ozon powstaje również podczas pracy drukarek laserowych i kserokopiarek. Jeżeli jest to możliwe to należy ustawiać drukarki laserowe i kserokopiarki w pomieszczeniach, gdzie nie pracują ludzie. Jeżeli nie jest to możliwe to należy urządzenia te włączać tylko na czas niezbędny a pomieszczenia regularnie wietrzyć.
obudowy komputerów i peryferii wykonane są z tworzyw sztucznych. Podczas pracy podzespołów elektronicznych odparowują substancje izolujące i impregnujące. Trucizny zawierają również „ciepłe” jeszcze odbitki z kserokopiarki lub wydruki drukarek laserowych. Są to bezwonne gazy - tlenki i furany . Związki te są bardzo szkodliwe, szczególnie ze względu na ich rakotwórczy charakter.
Badania prowadzone przez Urząd Ochrony Środowiska w Berlinie stwierdziły że podczas stosowania tego sprzętu w warunkach domowych lub biurowych w temperaturach pokojowych trucizny te występują w stężeniach znacznie poniżej dopuszczalnych norm co oznacza że ich obecność nie stanowi zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego. Podstawowym zabiegiem umożliwiającym pozbycia się szkodliwych związków jest regularne wietrzenie pomieszczeń w których pracują komputery.
wymiary pomieszczeń i powierzchnia zajmowana przez stanowisko komputerowe:
wymagania bhp w stosunku do pomieszczeń pracy - Rozporządzenie MAGTiOŚ z 3 lipca 1980r - Dz. U. z 1980r nr 17 poz. 62, Rozporządzenie R. M. z dnia 9 listopada 1987r - Dz. U. z 1987r nr 36 poz. 203. Na jedno stanowisko pracy z komputerem powinno przypadać co najmniej 6m. kwadratowych powierzchni o wysokości co najmniej 3,3m.
umeblowanie stanowiska komputerowego:
najczęściej spotykane nieprawidłowości to:
stawianie monitora na stacji dysków, zbyt wysoko dla linii wzroku, co powoduje nadmierne odchylenie głowy do góry podczas obserwacji monitora.
stawianie monitora lub klawiatury po przekątnej blatu biurka, co wymusza skręcenie w bok tułowia i szyi.
stawianie klawiatury na blacie typowego biurka, zbyt wysoko dla przedramion, co powoduje nadmierne unoszenie w górę ramion i przedramion oraz nadmierne odgięcie grzbietowe nadgarstka podczas obsługi klawiatury.
brak miejsca na swobodne umieszczenie rąk i nóg, mała możliwość regulacji wysokości siedzisk, oparcia fotela czy odległości głowa - ekran monitora.
Na stanowisku komputerowym powinna obowiązywać zasada stworzenia jak największej możliwości regulacyjnych poszczególnych jego elementów. Regulowana powinna być wysokość siedziska i blatu stołu, wysokość oparcia krzesła i podłokietników, kąt nachylenia klawiatury i monitora. Poszczególne elementy stanowiska powinny stwarzać możliwości takiego dostosowania, aby operator mógł przyjąć wygodną pozycję ciała, odpowiednią do wykonywanej pracy.
Ważnym elementem ergonomicznego stanowiska pracy jest również założenie żaluzji, wymiana świetlówek, korekcja okularowa wad wzroku, stosowanie podnóżków, wsporników pod klawiaturę lub pod nadgarstki.
Wpływ monitorów ekranowych na wzrok.
Wielogodzinne korzystanie z ekranu monitora powoduje powstawanie lub pogłębianie się ewentualnych wad wzroku po latach pracy. Wysiłek narządu wzroku spowodowany jest pracą w bliskiej odległości oraz obserwacją płaszczyzn o różnych poziomach jasności. Podczas pracy na komputerze rozróżnia się dwa zasadnicze typu pracy:
praca w dialogu z komputerem - wzrok przenoszony jest z ekranu na oświetloną płaszczyznę dokumentów oraz często na najbliżej położoną, szarą klawiaturę. Jeżeli płaszczyzny te położone są w różnych odległościach od oka, występują stałe zmiany szerokości źrenicy i szybkiej adaptacji siatkówki oka do rożnych poziomów oświetlenia. Praca ta wymaga ponadto koncentracji uwagi i znacznego wysiłku intelektualnego.
wprowadzanie danych do komputera - wzrok jest przede wszystkim skupiony na dokumencie i tylko rzadko zatrzymuje się na ekranie oraz na klawiaturze. Jest to praca nie urozmaicona i psychicznie nużąca, choć wymaga koncentracji uwagi. Ona też najbardziej męczy fizycznie z powodu stałej wymuszonej pozycji kręgosłupa, mięśni szyi i łopatek, a także ramion, nadgarstków i dłoni.
Dobrze zorganizowane stanowisko pracy przy monitorze ekranowym powinno umiejscowić trzy obserwowane naprzemiennie powierzchnie / monitor, dokument i klawiatura / w jednakowej lub zbliżonej odległości od oczu. Waha się ona zwykle w granicach 50 - 70 centymetrów, ale nie powinna być mniejsza niz. 40 cm, ani większa niż 90 cm . W takich warunkach ewentualną wadę wzroku wyrównają szkła korekcyjne. W przypadku wad wzroku dużego stopnia należy pamiętać aby moc soczewek korekcyjnych była dostosowana do punktu położonego nieco dalej niz przy czytaniu / 30 cm /, a mianowicie w odległości 60 - 70 cm od oka. Przeciwskazane są także szkła przyciemnione, które zmniejszają kontrast ekranu a tym samym jego czytelność. Mogą być przydatne filtry nakładane na monitor.
widzialność szczegółów na ekranie
Z punktu widzenia komfortu wzrokowego monitor ekranowy powinien pozwalać na uzyskanie ostrego i stabilnego obrazu, a jego wielkość powinna umożliwiać „ objęcie wzrokiem” całego ekranu bez uczucia niewygody - ekrany nie większe niż 14-calowe .
Uwzględniając cechy optyczne oka i zdolności siatkówki oka ustalono optymalną wielkość kątową znaków na ekranie monitora. Według ISO preferowana wielkość znaków odpowiada wysokości 3,5 - 3,8 mm dla odległości 50 - 65 cm , stosunek szerokości do wysokości znaku wynosi jak 0,7:1 do 0,9:1, a odległość między znakami nie mniej niż szerokość znaku . Praktycznie powinniśmy się posługiwać czcionką o wielkości 12 punktów ( ten tekst pisany jest taką czcionką, a tak wygląda tekst pisany czcionką 7 punktową )
Po długotrwałej pracy przy komputerach mogą wystąpić przekrwienia gałki ocznej, uczucie szczypania i pieczenia. Często pojawiają się zaburzenia ostrości widzenia. Trzeba pamiętać że oczy w ciągu 8-godzinnej pracy polegającej na śledzeniu szczegółów znajdujących się na monitorze wykonują około 30 000 ruchów. Takie przeciążenie jest przyczyną pogłębiających się objawów. Wielogodzinne wpatrywanie się w monitor powoduje zmniejszenie się częstości mrugania a to z kolei jest przyczyną spadku zwilżenia oka.
Jeżeli musimy dużo czasu spędzać przy komputerze powinniśmy dostosować właściwości komputera i jakość jego pracy - odpowiedni kontrast, nasycenie i barwa elementów na monitorze. Czarne pismo na białym tle działa na oczy najłagodniej . Do odbioru obrazu kolorowego oko musi się bardziej dostosowywać.
Jednym z najbardziej istotnych parametrów mających wpływ na „przyjazność” monitora jest częstotliwość pojawiania się obrazu . To ona decyduje o migotaniu ekranu. Należy dbać o to by nie była niższa niż 70 Hz.
Filtry ochronne
Centralny Instytut Ochrony Pracy zaleca stosowanie tzw. Filtrów ochronnych zakładanych na ekran. Filtry te powinny chronić przed polem elektrostatycznym ekranu monitora a także poprawiać jakość obrazu na jego ekranie. Dostępne na rynku filtry są różnej jakości i ich jakość jest tym większa im radykalniej obniża natężenie pola elektrostatycznego i zwiększa kontrast obrazu.
W monitorach typu „ lov radiaton „ powinny być stosowane filtry poprawiające optyczne warunki obserwowania obrazu.
Istnieją również monitory wysokiej klasy wyposażone w kineskopy z warstwami ekranującymi przed polem elektrostatycznym i z warstwami antyodblaskowymi, które nie wymagają stosowania filtrów ekranowych. Są to monitory z kineskopami typu black trinitron oraz monitory ciekłokrystaliczne.
Komputery a kobiety w ciąży
Zakłócenia przebiegu ciąży kobiet obsługujących monitory ekranowe były wielokrotnie badane. Obecnie brak jest jednoznacznych stwierdzeń związku komputerów z powikłaniami ciążowymi, poronieniami lub wadami wrodzonymi noworodków.
Międzynarodowe Biuro Pracy z siedzibą w Genewie w 1994r wydało informator w którym stwierdza:
pole elektromagnetyczne monitorów nie stanowią zagrożenia dla zdrowia pracowników.
nie ma naukowego uzasadnienia dodatkowego ekranowania monitorów
filtry ekranowe stosowane w celu ograniczenia odbić światła od ekranu monitora powinny mieć warstwę przewodzącą dodatkowo uziemioną
Z kolei z badań prowadzonych w Szwecji i USA wynika że promieniowanie elektromagnetyczne monitorów może powodować rozdrażnienie, stres, utratę sił, podrażnienia skóry, alergie a nawet zaburzenia miesiączkowe i problemy z potencją. Stwierdzono też przedwczesne porody i obumieranie płodu u kobiet w ciąży pracujących przy komputerach ponad 20 godzin tygodniowo.
Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe.
Najczęstszą formą dolegliwości mięśniowo-szkieletowych występującą u operatorów sprzętu komputerowego są bóle oraz sztywność mięśni obręczy barkowej, karku oraz ramion i przedramion. Wywołane one są zmianami przeciążeniowymi w mięśniach. Zmiany te są najczęściej odwracalne ( typu zmęczeniowego ) , ale mogą być również nieodwracalne (zwyrodnieniowe).
Przyczyn powstawania tych zmian jest kilka:
obciążenia układu ręka-przedramię w wyniku powtarzających się krótkotrwałych czynności polegających na wystukiwaniu za pomocą klawiatury wielu tysięcy znaków w ciągu dnia pracy .
obciążenia statyczne mięśni barków i pleców spowodowane koniecznością utrzymywania przez wiele godzin siedzącej pozycji ciała.
obciążenia statyczne mięśni barku i przedramion wynikające z konieczności utrzymywania kończyn górnych w pozycji umożliwiającej obsługę klawiatury.
obciążenia statyczne mięśni karku utrzymujące głowę w pozycji umożliwiającej obserwację dokumentów, klawiatury i ekranu.
Bardzo groźne jest to że objawy te z biegiem lat mogą się kumulować i objawić dopiero za kilka lub kilkanaście lat. Dolegliwości wyrażające się przewlekłymi bólami ramion, przedramion, przegubów i dłoni, sztywnością mięśni szyi, ramion, pleców i barków bywają często lekceważone lub mylnie diagnozowane jako choroby reumatyczne.
Aby zmniejszyć ryzyko powstania zmian zwyrodnieniowych należy regularnie przez parę minut po każdej godzinie pracy przy komputerze uwolnić ręce od klawiatury i wykonać parę prostych ćwiczeń które rozruszają stawy i ścięgna Należy również pamiętać o przyjmowaniu prawidłowej postawy podczas pracy.
górna krawędź monitora powinna znajdować się na wysokości oczu (na monitor należy patrzeć z góry)
tułów musi być wyprostowany
nogi muszą być zgięte w kolanach pod kątem 90 stopni(wysuwanie nóg do przodu lub zakładanie nogi na nogę powoduje zaburzenia w krążeniu krwi.
WPŁYW KSEROKOPIAREK NA ZDROWIE PRACOWNIKÓW
Lampy kserokopiarek, generując energię świetlną inicjują powstawanie szeregu związków chemicznych, z których największe zagrożenie dla zdrowia stanowią tlenki azotu i ozon. Wykonane przez Politechnikę Warszawską badania stężeń tych związków w powietrzu podczas pracy niektórych typów kserokopiarek wykazały niepokojąco wysoki poziom stężeń tlenków azotu oraz niskie stężenia ozonu.
Szczególnie wysokie stężenia tlenków azotu stwierdzono podczas pracy kserokopiarek Canon 1215 oraz Rank Xerox .
Dla kopiarki Canon:
1mg/m3 na początku pracy do 12 mg/m3 po 4 godzinach pracy.
Dla kopiarki Rank Xerox:
0,5 mg/m3 na początku pracy do 7 mg/m3 po 8 godzinach pracy.
NDSCh - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe - wynosi 10 mg/m3.
Z powyższych badań wynika że niektóre typy kserokopiarek powodują zanieczyszczenie powietrza związkami azotu w ilościach przekraczających wartości dopuszczalne. Kserokopiarka Canon pracując w pomieszczeniu nie wentylowanym może spowodować, że po 2 godzinach pracy poziom tlenku azotu może przekroczyć wartość NDS - Najwyższego Dopuszczalnego Stężenia ( poziom dopuszczalny przez okres 1 zmiany roboczej ) a po 4 godzinach poziom stężenia tlenku azotu przekracza wartość NDSCh ( poziom dopuszczalny przez okres nie dłuższy niż 30 minut na 1 zmianę roboczą).
Zanieczyszczenie powietrza tlenkami azotu może powodować poważne zagrożenia dla zdrowia pracowników. Związki te odpowiedzialne są za choroby układu oddechowego ( rozedmy płuc), infekcje układu oddechowego, ataki astmy i uczulenia.
Podstawowym warunkiem gwarantującym bezpieczną pracę jest zapewnienie odpowiednio intensywnej wymiany powietrza w pomieszczeniach z kserokopiarkami oraz unikania kontaktu z „ciepłymi” wydrukami dokumentów wysuwającymi się z kopiarki.
3