1. PRACA

W naukach ekonomicznych PRACA to: świadoma i celowa działalność człowieka skierowana na środowisko przyrodnicze w celu przystosowania go do własnych potrzeb. Obejmuje tylko pracę człowieka.

PRACA = WYSIŁEK FIZYCZNY + WYSIŁEK INTELEKTUALNY

Specyficzne cechy pracy w rolnictwie

- uciążliwość - różnorodność - wielomiejscowość - sezonowość

Sposoby ujmowania zasobów pracy

Zasoby pracy jakimi dysponuje dana jednostka (gospodarstwo, rejon, czy rolnictwo określonego państwa) wyrażone są przez ilość siły roboczej jaką posiada.

Siła robocza - ogół uzdolnień fizycznych i umysłowych człowieka uruchamianych przez niego w procesie pracy.

1) PRACUJĄCY

- osoby wykonujące pracę przynoszącą im zarobek (pracownicy najemni) lub dochód (pracujący na własny rachunek)

- do pracujących w rolnictwie zalicza się:

a) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy,

b) pracodawców i pracujących na własny rachunek: m.in. właścicieli, współwłaścicieli i dzierżawców gospodarstw indywidualnych w rolnictwie (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin) oraz indywidualnych właścicieli zwierząt gospodarskich nieposiadających użytków rolnych,

c) członków spółdzielni produkcji rolniczej.

2) OSOBA AKTYWNA ZAWODOWO (wg BAEL) - wystarczy znać def. podaną przez mgr Fabisiak

- osoby pracujące i bezrobotne:

a) osoba pracująca w badanym tygodniu:

• wykonywała przez co najmniej 1 godz. pracę przynoszącą zarobek lub dochód bądź pomagała (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa w rolnictwie lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem,

• nie wykonywała pracy (choroba, urlop) ale formalnie miała pracę.

b) osoba bezrobotna - osoba w wieku 15-74 lat, która jednocześnie spełniała trzy warunki:

• w okresie badanego tygodnia nie była osobą pracującą,

• w ciągu 4 tyg. aktywnie poszukiwała pracy,

• była gotową podjąć pracę w ciągu 2 tyg. następujących po tygodniu badanym.

3) OSOBA PEŁNOZATRUDNIONA

- osoba zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w zakładzie pracy lub danym stanowisku pracy (w tym osoba, która zgodnie z obowiązującymi przepisami pracuje w skróconym czasie pracy, np. z tytułu warunków szkodliwych dla zdrowia lub przedłużonym czasie pracy).

Roczna jednostka pracy (AWU) - ekwiwalent pełnego etatu. Oblicza się ją dzieląc liczbę godzin przepracowanych w ciągu roku przez liczbę godzin odpowiadającą pełnemu etatowi.

-nominalny czas pracy osoby pełnozatrudnionej wynosi 2120 godzin w roku, tj. 265 dni roboczych po 8 godzin pracy dziennie.

Grupy ludności wg ekonomicznych grup wieku

- osoby w wieku PRZEDPRODUKCYJNYM - poniżej 18 lat

- osoby w wieku PRODUKCYJNYM -18-59 (K)/ 64 (M) lat

1. osoba w wieku mobilnym - 18-44 lat

2. osoba w wieku niemobilnym - 45-59 (K) lub 64 (M) lat

- osoby w wieku POPRODUKCYJNYM - powyżej 60 (K) lub 65 (M) lat

2. ZIEMIA

ZIEMIA to:

1. wierzchnia warstwa lądu: grunt, gleba (gleboznawstwo);

2. teren, obszar stanowiący czyjąś własność i dający właścicielowi dochód z uprawy, gospodarki hodowlanej, leśnej, itp.(ekonomika rolnictwa);

3. czynnik wytwórczy, nieodzowny składnik procesu gospodarczego będący jednością wszystkich sił przyrody związanych z daną jednostką terytorialną (ekonomika rolnictwa) (Encyklopedia Ekonomiczno-Rolnicza, PWRiL, Warszawa 1984).

Czyli ZIEMIA to: obszar, na którym gospodarujemy lub zespół czynników naturalnych

CECHY ZIEMI jako środka produkcji (wg Ricarda i Goltza)

1) Nieruchomość (nieporuszalność, nieprzesuwalność), 2)Niepomnażalność (niepowiększalność), 3) Niezniszczalność, 4) Przestrzenne zróżnicowanie produkcyjności (wg Z. Adamowskiego).

FORMY ROLNICZEGO UŻYTKOWANIA ZIEMI

GRUNTY ROLNE

1. użytki rolne - 1) grunty orne (GO) - grunty w uprawie (użytki) i nieużytki (ugory, odłogi)

2) plantacje wieloletnie - sady, chmielniki, plantacje krzewów owocowych

3) trwałe użytki zielone (TUZ) - łąki, pastwiska

2. ziemie pod zabudową, wybiegi dla zwierząt, podwórza, miedze, pasy wiatrochronne, drogi śródpolne

Potencjał produkcyjny użytków rolnych zależy od:

1) ich ilości, 2) potencjalnej urodzajności gleby (funkcja żyzności efektywnej - naturalnej
i nabytej - oraz warunków klimatycznych i rzeźby terenu) 3) formy użytkowania ziemi

Jednostki zasobów ziemi

1. jednostki fizyczne: m², km², (1 ha = 10 000 m² , 1 ar = 100 m², 1 km² = 1000 000 m², 1 akr = 0,4047 ha),

2. jednostki umowne: hektar przeliczeniowy, przyrodniczy hektar przeliczeniowy, hektar przeliczeniowy gruntów ornych.

1. HEKTAR PRZELICZENIOWY

Jest to 1 ha ziemi o żyzności, jaką posiada klasa uznana z podstawową, bazową (w Polsce klasa IV - największy jej udział, średnia jakość).

Ha przeliczeniowy = ha fizyczny · współczynnik bonitacji względnej

2. PRZYRODNICZY HEKTAR PRZELICZENIOWY

Jest to powierzchnia, jaką pod względem potencjalnych możliwości produkcyjnych ma 1 ha fizyczny, posiadający liczbę waloryzacji równą 100.

Przyrodniczy ha przeliczeniowy = ha fizyczny · wskaźnik jrpp

=

Oparty na metodzie punktowej, w której punkty przyznawane są za:

• jakość gleby - 15 do 100 pkt

• agroklimat - 0 do 15 pkt

• rzeźbę terenu - 0 do 5 pkt

• stosunki wodne - 0 do 5 pkt

Suma punktów = LICZBA WALORYZACJI jrpp

3. HEKTAR PRZELICZENIOWY GRUNTÓW ORNYCH

- niższa przeciętna produkcyjność TUZ niż GO:

• 1 ha przel. łąk naturalnych = 0,6 ha przel. GO,

• 1 ha przel. łąk zagospodarowanych = 0,8 ha przel. GO,

• 1 ha przel. pastwisk naturalnych = 0,3 ha przel. GO,

• 1 ha przel. pastwisk zagospodarowanych = 0,6 ha przel. GO.

Ha przeliczeniowy GO = ha przeliczeniowy x współczynnik przel. GO

3. KAPITAŁ

KAPITAŁ obejmuje wszystkie, za wyjątkiem ziemi (!), środki materialne i zasoby pieniężne zaangażowane w procesie produkcji (= praca uprzedmiotowiona, środki materialne).

Podział kapitału

Według sposobu, w jaki środki przenoszą swą wartość na nowo powstały produkt:

1. Środki trwałe

2. Środki obrotowe

Ad a) Właściwości środków trwałych:

1)Uczestniczą w wielu cyklach produkcyjnych, 2) W toku produkcji nie zmieniają swojej postaci materialnej, 3) Zużywają się stopniowo, przenosząc tylko część swojej wartości na wytwarzane produkty, 4) Odtwarzane są po zużyciu.

Podział środków trwałych

⇒ Według stopnia wpływu na produkcję (podział stosowany w analizach ekonomicznych)

1. Produkcyjne

▪ bezpośrednio produkcyjne (stado podstawowe, trwałe plantacje, maszyny, melioracje),

▪ pośrednio produkcyjne (budynki inwentarskie),

▪ towarzyszące produkcji (spichrze, warsztaty).

2. Nieprodukcyjne (np. budynki mieszkalne, socjalne).

⇒ Według formy rzeczowej (podział stosowany w rachunkowości i analizach wyposażenia w kapitał)

1. budynki i budowle,

2. urządzenia melioracyjne,

3. plantacje wieloletnie,

4. maszyny i urządzenia rolnicze,

5. stado podstawowe,

6. pozostałe.

Sposoby wyrażania wyposażenia gospodarstwa w środki trwałe:

1. ILOŚCIOWO - ilość środka na 100 ha UR

2. WARTOŚCIOWO - w pieniądzu:

1. WARTOŚĆ BILANSOWA

- Wartość bilansowa brutto (początkowa) = wartość środka w chwili wprowadzenia go do produkcji, wartość zaewidencjonowania

- Wartość bilansowa netto (bieżąca) = wartość bilansowa brutto (początkowa) − kwota dotychczasowego umorzenia (dotychczasowy stopień utraty wartości w wyniku eksploatacji)

2. WARTOŚĆ ODTWORZENIOWA - kwota, jaką należałoby wydać przy obecnym poziomie cen dla nabycia środka

Ad b) Środki obrotowe - składniki majątku przedsiębiorstwa, które zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i w całości przenoszą swoją wartość na wytwarzany produkt.

▪ Ilość środków obrotowych decyduje o rozmiarach produkcji i często stanowi właściwą miarę intensywności procesów wytwórczych.

▪ Ilość zużytych środków obrotowych informuje o tym, jak wielki jest proces transformacji surowców i materiałów pomocniczych w produkty gotowe.

Zużycie środków obrotowych zależy od: 1) kierunku produkcji, 2) intensywności gospodarowania.

Podział środków obrotowych

⇒ Według udziału w tworzeniu nowych produktów

1. Środki obrotowe podstawowe (surowiec = nasiona, pasze, nawozy, młode zwierzęta),

2. Środki obrotowe pomocnicze (materiały energetyczne, środki ochrony roślin, przedmioty materialne, materiały do remontów bieżących).

⇒ Według miejsca w ruchu okrężnym kapitału

1. Znajdujące się w sferze produkcji (tj. produkcji w toku),

2. Znajdujące się w sferze obiegu (zapasy magazynowe, pieniądze, należności).

⇒ Według formy rzeczowej

1. Zapasy magazynowe,

2. Inwentarz żywy,

3. Środki pieniężne,

4. Należności.

Sposoby wyrażania zasobów środków obrotowych:

1. ILOŚCIOWO

2. WARTOŚCIOWO:

• Według cen nabycia (środki nabyte),

• Według kosztów wytworzenia lub cen zaliczeniowych (środki wytworzone we własnym gospodarstwie).

• Według ich stanu w konkretnym dniu (np. na początku roku gospodarczego - 1.01),

• Za pomocą średniej ze stanów na koniec miesięcy lub kwartałów.

EKONOMIKA ROLNICTWA - Czynniki produkcji rolniczej

4

Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej (jrpp)

---