AIDS	angielskie Acquired Immune Deficiency Syndrome, zespół nabytego niedoboru odporności, choroba wywołana przez zakażenie wirusem HIV, które następuje głównie trzema drogami: drogą płciową (homo- i heteroseksualną), przez krew, wskutek wstrzyknięcia dokonanego strzykawką zanieczyszczoną krwią chorego (np. w narkomanii) lub podczas transfuzji krwi bądź preparatów krwiopochodnych uzyskanych od chorego dawcy, oraz drogą łożyskową z chorej matki na płód. Inne możliwości zakażenia (np. pracowników służby zdrowia od chorych) są niewielkie.
Ambu	potocznie oznacza każdy aparat służący do ręcznego prowadzenia sztucznego oddychania. Samorozprężny worek posiada możliwość podłączenia np. maski twarzowej, żródła tlenu, zakończenia rurki intubacyjnej.
Ambulans	samochód o nadwoziu przystosowanym do przewożenia chorych, wyposażony w zestaw urządzeń, narzędzi i środków do ratowania ludzi.
Ambulatorium	placówka lecznictwa otwartego (przychodnia), w której udziela się pomocy medycznej pacjentom nie wymagającym leczenia szpitalnego. Ambulatorium znajduje się zwykle na terenie jakiejś większej instytucji, np. szpitala, sanatorium, szkoły, zakładu pracy.
Asfiksja	uduszenie, niedotlenienie organizmu powstałe w wyniku uszkodzenia lub zatkania dróg oddechowych, także wskutek zniszczenia lub zalania (np. przez wodę podczas utonięcia) pęcherzyków płucnych.
Astma	astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa, choroba polegająca na pojawianiu się napadów duszności, będących wynikiem skurczu oskrzeli, jako reakcji na swoisty alergen, infekcję, wysiłek fizyczny czy emocje. Duszność ustępuje lub znacznie się zmniejsza po podaniu leków rozszerzających oskrzela (np. salbutamol, Atrovent). W przypadku częstych, nawracających ataków astmy niezbędne jest dodatkowe, długotrwałe leczenie przeciwzapalne.
Bandaż	opaska z gazy, bawełny, wełny, gumy lub innego materiału, używana do owijania (bandażowania) części ciała w celu przymocowania opatrunku, uszczelnienia, ocieplenia i przytrzymania kompresu, unieruchomienia stawu lub kończyny, wzmocnienia i unieruchomienia powłok po zabiegach operacyjnych czy też zapobieżenia zastojowi żylnemu w żylakach kończyn.
Bezdech	zatrzymanie, ustanie oddychania, klatka piersiowa nie porusza się, płuca nie zmieniają swej objętości, wskutek czego nie ma ruchu gazów w drogach oddechowych i zaznacza się brak wentylacji przestrzeni pęcherzykowej.
Ciśnienie krwi	siła, z jaką krew prze na ściany naczyń krwionośnych. Ciśnienie to jest różne w tętnicach, żyłach i naczyniach włosowatych. Ciśnienie krwi w tętnicach nie jest stałe co do wartości, lecz zmienia się w zależności od skurczu i rozkurczu serca, dlatego też wyróżniamy ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Czepiec Hipokratesa	opatrunek na owłosioną część głowy, wykonany z opaski dwugłowej.
Deanimacja	stan całkowitego pozbawienia wszelkiego czucia i odruchów z pnia mózgu jako rezultat odmóżdżenia. Występuje w przypadku niekorzystnego zejścia zabiegów ożywiających, które doprowadziły jedynie do resuscytacji, natomiast nie doprowadziły do pojawienia się czynności ośrodkowego układu nerwowego, uszkodzonego nieodwracalnie przez czynniki mechaniczne (np. ciężki rozległy uraz), lub wskutek całkowitego niedotlenienia, trwającego dłużej niż wynosi tolerancja mózgu na brak tlenu.
Defibrylacja	przywrócenie normalnego rytmu sersu, które znajduje się w stanie szybkich nieefektywnych drgań (migotanie komór). Przykładając dwie metalowe elektrody do klatki piersiowej aplikuje się dużą dawkę energii elektrycznej (około 300J).
Drenaż	odprowadzenie z organizmu ropy, krwi, żółci lub innych płynów za pomocą drenów. Drenaż może być bierny i czynny.
Drgawki	mimowolne skurcze poszczególnych grup mięśni, będące następstwem patologicznej, nadmiernej czynności bioelektrycznej grup komórek nerwowych.
Epilepsja	padaczka - nagłe, przejściowe, synchroniczne wyładowanie grup komórek istoty szarej mózgu, charakteryzuje się klinicznie najczęściej krótkotrwałą utratą przytomności i drgawkami.
Gorączka	temperatura ciała przekraczająca normę fizjologiczną 36,6 - 37°C. Może być wynikiem udaru cieplnego lub podrażnienia ośrodka termoregulacji zlokalizowanego w podwzgórzu, przez toksyny bakteryjne, wirusy, produkty rozpadu martwych komórek.
Hiperglikemia	inaczej - przecukrzenie. Jest to przeważnie objaw choroby cukrzycowej. Hiperglikemia polega na znacznym wzroście ilości cukru we krwi, co może doprowadzić do tzw. śpiączki hiperglikemicznej i zgonu.
Hiperwentylacja	stan, w którym oddech staje się częstszy i głębszy. Hiperwentylację wywołuje najczęściej silne zdenerwowanie. Chory ma wrażenie, że nie jest w stanie nabrać dostatecznej ilości powietrza do płuc. W efekcie zaczyna szybko oddychać, co powoduje znaczny spadek dwutlenku węgla w organizmie.
Hipoglikemia	inaczej - niedocukrzenie. Jest to przeważnie objaw choroby cukrzycowej. Hipoglikemia polega na znacznym spadku ilości cukru we krwi, co może doprowadzić do tzw. śpiączki hipoglikemicznej i zgonu.
Hipotermia	temperatura ciała niższa od bezwzględnego minimum normy fizjologicznej, czyli od 36 C. Stan ten znamionuje znaczną przewagę oddawania ciepła nad jego wytwarzaniem. Przyczyną hipotermii może być długotrwałe oddziaływanie niskiej temperatury otoczenia na organizm, lub zahamowanie procesów przemiany materii (występujące np. w: charłactwie i niedoczynności gruczołu tarczowego).
Hipowolemia	zmniejszenie wypełnienia naczyń układu krwionośnego, na skutek utraty krwi (krwotok), osocza (oparzenie) lub płynów pozakomórkowych (biegunki, wymioty, przetoki, zapalenie otrzewnej, niedrożność przewodu pokarmowego, zapalenie trzustki).
Iniekcja	(wstrzyknięcie, zastrzyk) - podanie pozajelitowe środków leczniczych lub diagnostycznych (np. kontrastowych) za pomocą strzykawki. Rozróżnia się m.in. wstrzyknięcie: podskórne, śródskórne, domięśniowe, dożylne, dosercowe, doszpikowe, dokanałowe, dostawowe, doopłucnowe, dootrzewnowe.
Intoksykacja	zatrucie, działanie trucizny w organizmie (zaburzenie czynności narządów lub śmierć). Zatrucie może być ostre, podostre i przewlekłe, zależnie od siły działania, dawki i drogi dostania się trującej substancji do organizmu.
Intubacja	wprowadzenie (do tchawicy) sztucznego przewodu oddechowego w przypadku chorobowego, grożącego uduszeniem, zwężenia krtani lub bezdechu.
Kontuzja	stłuczenie, uszkodzenie tkanek w wyniku urazów mechanicznych (uderzeń przedmiotami tępymi). Stłuczenie może dotyczyć tylko skóry lub także tkanek położonych głębiej (mięśni, nerwów, naczyń krwionośnych, narządów wewnętrznych). Skutkami stłuczenia są: wybroczyny, wylewy krwawe, ból, skórne objawy krwiaka, czyli zasinienie.
Krwiak	półpłynna masa powstała z wynaczynionej i częściowo zakrzepłej krwi. Powstaje w rozwarstwionych tkankach lub w jamach ciała (np. w opłucnej, otrzewnej, w stawie, w macicy). Przyczyną krwiaka może być uraz lub zaburzenia krzepnięcia krwi. Jeżeli dojdzie do zakażenia, powstaje ropień. Krwiak często powoduje ucisk na ważne dla życia ośrodki (mózg, serce). Szczególnie niebezpieczną jego lokalizacją jest wnętrze czaszki (krwiak wewnątrzczaszkowy).
Krwotok	szybka, duża utrata krwi, zagrażająca życiu i wymagająca natychmiastowej aktywnej pomocy. Krwotok pierwotny - bezpośrednio po uszkodzeniu naczynia. Krwotok wtórny - w jakiś czas po uszkodzeniu, np. w kilka dni.
Niedrożność dróg oddechowych	zaburzenie swobodnego ruchu gazów wskutek przeszkody w drogach oddechowych (oddychanie układ oddechowy). Może doprowadzić do uduszenia. Niedrożność dróg oddechowych może być całkowita lub częściowa.
Nieprzytomność	utrata przytomności, stan zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego, przede wszystkim wyłączenia kory mózgowej. Jest to stan zagrożenia życia, mimo że oddychanie oraz krążenie mogą być utrzymane i bez względu na wywołującą ten stan przyczynę. Oprócz czynnika przyczynowego zagrożenie stanowi niedrożność oddechowa (najczęściej opadanie żuchwy i zapadanie się języka oraz zachłyśnięcie się) prowadząca - jeśli nie jest usunięta - do niewydolności oddechowej, następnie niewydolności krążenia, a w konsekwencji do bezdechu i śmierci.
Odmrożenie	uszkodzenie tkanek wywołane działaniem niskiej temperatury. Zależnie od natężenia zmian miejscowych wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia:   1° - rumień, obrzęk, swędzenie i pieczenie skóry,   2° - martwica części naskórka, wytworzenie się pęcherzy jak przy oparzeniu,   3° - martwica całej skóry, a często i głębiej położonych tkanek miękkich,   4° - martwica części miękkich i kości.
Omdlenie	krótkotrwała utrata przytomności wywołana niedotlenieniem mózgu, związanym ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi (niedociśnienie) najczęściej na podłożu reakcji naczynioruchowych.
Oparzenie	uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury (oparzenie termiczne np. słoneczne), żrących środków chemicznych (oparzenie chemiczne), promieniowania jonizującego (np. oparzenie rentgenowskie).Zależnie od głębokości zmian miejscowych rozróżnia się trzy stopnie oparzenia:   I° - zaczerwienienie, obrzęk i bolesność skóry.   II° - na skórze powstają pęcherze wypełnione osoczem.   III° - występuje martwica skóry i tkanek głębszych.
Opatrunek	opatrunek ochronny, zabezpieczenie rany przed kontaktem z otoczeniem. Zabieg aseptyczny polegający na oczyszczeniu rany i okolic rany, pokryciu jej jałową gazą, następnie watą, ligniną lub chustami z gazy oraz umocowaniu ich bandażem, przylepcem lub klejem. Opatrunki stosuje się w celu zatamowania powierzchownego krwawienia, osłony przed dostępem powietrza i drobnoustrojów z zewnątrz, ochrony przed urazami, a także dla ułatwienia odsączania wydzieliny ropnej wsiąkającej łatwo w materiał opatrunkowy. W opatrunku aseptycznym stosuje się miejscowo antybiotyki w różnych postaciach (maści, aerozole, proszki).
Otarcie	powierzchowny ubytek naskórka powstały w obrębie skóry nie zmienionej w wyniku urazu mechanicznego. Ustępuje bez pozostawiania blizn. Postępowanie: dokładne umycie miejsca otarcia wodą z mydłem, wodą utlenioną, usunięcie zanieczyszczenia oraz posmarowanie środkiem antyseptycznym, np. jodyną. W przypadku głębszych otarć - opatrunek jałowy.
Pierwsza pomoc	w stanach zagrożenia życia - zespół czynności podejmowanych dla zapewnienia w pierwszej kolejności podstawowych funkcji życiowych ustroju przez natychmiastową, bezprzyrządową diagnostykę stanu ogólnego.
Pogotowie Ratunkowe	instytucja służby zdrowia powołana do udzielania doraźnej pomocy lekarskiej w nagłych wypadkach, do przewożenia rannych i chorych, a także zapobiegania przyczynom powstawania nieszczęśliwych wypadków, nagłych zachorowań i rozprzestrzenianiu chorób zakaźnych oraz udzielania informacji o osobach uległych wypadkom.
Porażenie	prądem elektrycznym - groźny skutek działania prądu elektrycznego na żywy ustrój w wyniku przepływu prądu przez ciało włączone bezpośrednio w obwód lub pośredniego wpływu łuku elektrycznego.   Zależnie od rodzaju prądu, napięcia, czasu i drogi przepływu, może wywołać w ustroju różne zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne, tj.: oparzenia, zaburzenia elektrolitowe i zaburzenia czynności poszczególnych układów.
Rana	przerwanie ciągłości powłoki skórnej lub błony śluzowej spowodowane przez czynniki mechaniczne, termiczne, chemiczne. Rany dzieli się na: cięte, rąbane, kłute, tłuczone, szarpane czy darte, kąsane, postrzałowe.
Ratownictwo	Działanie w stanach nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Ratownictwo jest potrzebne w STANACH NAGŁYCH, w których nie udzielenie pomocy spowoduje pogorszenie się stanu zdrowia bšdŸ utratę życia.
Ratownictwo Górskie	niesienie pomocy w sytuacjach zagrażających zdrowiu i życiu osób, które uległy wypadkowi lub zaginęły w górach. W Polsce ratownicy skupieni są w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym (GOPR).
Ratownictwo Morskie	(ratownictwo okrętowe) - zespół środków i metod niesienia pomocy statkom na morzu. Jest objęte konwencją międzynarodową nakładającą obowiązek ratowania życia ludzkiego nieodpłatnie. Ratowanie statku i ładunku odbywa się na zasadzie umowy i jest odpłatne.
Reanimacja	zespół czynności ożywiających wykonywanych w stanach bezpośredniego zagrożenia życia. Celem reanimacji jest przywrócenie samodzielnych, wydolnych czynności życiowych oraz świadomości.
Respirator	urządzenia i aparaty medyczne połączone z chorym przez maskę twarzową, rurkę dotchawiczą itp., umożliwiające sztuczne oddychanie tlenem, powietrzem lub ich mieszaniną, stosowane gł. w przypadkach zahamowania czynności oddechowych; resuscytator.
Resuscytacja	Zabiegi mające na celu przywrócenie podstawowych czynności życiowych (oddech, krążenie). Najczęściej stosowane: sztuczna wentylacja płuc, masaż serca, farmakoterapia, defibrylacja.
Skręcenie	skręcenie stawu (dystorsja, wykręcenie), nagłe, przeważnie jednorazowe, rozciągnięcie elementów więzadłowo-torebkowych stawu, najczęściej stawu skokowego podczas obciążania stopy niedostatecznie ustalonej na nierównym podłożu. Bardzo silny ból, obrzęk, rozległe wynaczynienie podskórne. Powikłania: wtórna wiotkość stawu.
Stłuczenie	powstaje przeważnie w wyniku mechanicznego urazu tępego. W zależności od siły jaka zadziałała może dojść do uszkodzeń tkanek powierzchownych (np. skóry), jak i tkanek głębszych (np. mięśni, narządów wewnętrznych). Widocznym z zewnątrz objawem stłuczenia jest przeważnie zasinienie skóry. Innymi skutkami są m.in.: wybroczyny, krwawe wylewy, obrzęk, ból, zaburzenia czynności stłuczonego narządu.
Śmierć	Inaczej: "zgon", "zejście". Oznacza ustanie funkcji życiowych. Wyróżnia się: "śmierć naturalną" (w wyniku naturalnego procesu starzenia się ciała) oraz "śmierć przedwczesną" (w wyniku np. wypadku) przed osiągnięciem odpowiedniej dla danego społeczeństwa średniej życia. Od momentu ustania funkcji życiowych następuje stan określany jako ŚMIERĆ KLINICZNA, który przy zastosowaniu odpowiednich środków może być odwracalny. Jednak po upływie 4-5 minut następuje ŚMIERĆ BIOLOGICZNA, stan nieodwracalny z powodu obumarcia tkanek kory mózgowej.
Śpiączka	długotrwały stan nieprzytomności. Stopnie głębokości śpiączki ustala się zależnie od zachowania lub zniesienia poszczególnych odruchów. Może być spowodowana chorobami i uszkodzeniami mózgu, ciężkimi chorobami zakaźnymi i zatruciami. Śpiączka cukrzycowa - hipoglikemiczna, następstwo znacznego spadku stężenia glukozy we krwi, np. po przedawkowaniu insuliny.
Tętno	puls, rytmiczne rozciąganie naczyń krwionośnych wywołane nagłymi zmianami ciśnienia krwi w następstwie skurczów i rozkurczów komór serca.
Torsje	wymioty, odruch polegający na wydalaniu treści żołądkowej jamą ustną, spowodowany gwałtownymi skurczami przepony i powłok brzusznych. Złożony odruch wymiotny jest wyzwalany przez pobudzenie ośrodka wymiotnego znajdującego się w rdzeniu przedłużonym. W zależności od mechanizmu odróżnia się wymioty: odruchowe (obwodowe) i wymioty ośrodkowe.
Trauma	uszkodzenie organizmu spowodowane obrażeniem ciała.
Udar cieplny	porażenie cieplne, reakcja organizmu, która może wystąpić w czasie bardzo ciepłej pogody o wysokiej wilgotności lub pod wpływem nadmiernego nasłonecznienia.Objawy: gorączka, suchość skóry, przyspieszenie tętna i oddychania, podwyższenie ciśnienia krwi, ogólne wyczerpanie, zawroty głowy, zaburzenia psychiczne a nawet utrata przytomności. Odmianą udaru cieplnego jest udar słoneczny.
Uraz	trauma, uszkodzenie tkanki, narządu lub większego obszaru ciała przez działanie czynnika mechanicznego, termicznego, chemicznego, akustycznego, elektrycznego, świetlnego lub jonizującego. Następstwem urazu są obrażenia ciała.
Utonięcie	śmierć przez uduszenie w środowisku płynnym. Wypełnienie płynem (np. wodą) dróg oddechowych (niedrożność dróg oddechowych). Śmierć następuje nie tylko z uduszenia (asfiksja), ale także w wyniku zmian we krwi.
Wentylacja płuc sztuczna	zastąpienie lub uzupełnienie wentylacji płuc działaniem przyrządów lub bezprzyrządowe. Sztuczna wentylacja płuc może być pośrednia (ręczne zgniatanie i rozciąganie klatki piersiowej lub stosowane dawniej tzw. żelazne płuca) albo bezpośrednia (wtłaczanie gazów oddechowych do płuc przez ratownika, np. metodą usta-usta, usta-nos, usta-usta-nos oraz za pomocą różnego rodzaju wentylatorów płucnych).
Wenflon	Ogólnie - jest to sterylna, giętka, plastikowa rurka z zaworem, w której znajduje się igła służąca do wprowadzenia rurki do kanału żylnego i podawania przezeń płynów. Wyróżnia się następujące rozmiary wenflonów: typ VENECAT: 0,9 22G (niebieski); 1,1 20G (różowy); 1,3 18G (zielony); 1,4 17G (biały) oraz typ VIGO: 1,0 (różowy); 1,2 (zielony); 1,7 (szary)
Wstrząs	szok, zespół ciężkich zaburzeń ogólnoustrojowych pod wpływem urazu, krwotoku lub działania innych szkodliwych czynników, prowadzących do ostrego zmniejszenia przepływu krwi przez ważne dla życia narządy i ich ciężkiego niedotlenienia.
Zatrucie ostre	są to najczęściej zatrucia: lekami nasennymi i uspokajającymi (zwykle samobójcze), tlenkiem węgla, alkoholem etylowym, grzybami, pestycydami, różnymi innymi związkami chemicznymi, ciężkimi metalami.W leczeniu najważniejszymi zabiegami ratowniczymi są działania mające na celu utrzymanie oddychania i krążenia, zwłaszcza reanimacja i tlenoterapia.
Zawał	ograniczona martwica tkanek spowodowana niedokrwieniem wskutek zatoru, zakrzepu lub silnego skurczu tętnicy. Zawał może ulec zbliznowaceniu, rozmiękaniu lub zwapnieniu. Najczęstsze zawały: zawał mięśnia sercowego, płuca, mózgu, nerek, jelit.
Złamanie kości	przerwanie ciągłości tkanki kostnej wskutek urazu mechanicznego, nadmiernego ugięcia lub skręcenia. Złamanie kości może być zamknięte lub otwarte, z odłamami, stawowe, proste lub powikłane (ze zwichnięciami, z uszkodzeniem naczyń krwionośnych lub nerwów), całkowite lub niecałkowite (nadłamanie), np. typu "zielonej gałązki" u dzieci., przerwanie ciągłości tkanki kostnej wskutek urazu mechanicznego, nadmiernego ugięcia lub skręcenia.
Zwichnięcie	przemieszczenie jednej powierzchni stawowej w stosunku do drugiej z uszkodzeniem struktur wewnątrzstawowych, z utratą naturalnej czynności stawu.

ang. AIDS	Acquired Immune Deficiency Syndrome ( zespół nabytego upośledzenia odporności )
ang. HIV	Human Immunodeficiency Virus
ang. CPR	Cardiopulmonary Resuscitation ( resuscytacja krążeniowo-oddechowa )
ang. BLS	Basic Life Support ( podstawowe czynności podtrzymujące życie )
ang. BTLS	Basic Trauma Life Support
ang. ALS	Advanced Life Support ( zaawansowane czynności podtrzymujące życie )
ang. ERC	European Resuscitation Council ( Europejska Rada ds. Resuscytacji)
ang. ILCOR	International Liaison Committee on Resuscitation ( Międzynarodowy Wspólny Komitet ds. Resuscytacji)
ZOZ	Zakład Opieki Zdrowotnej
KSR	Krajowy System Ratownictwa
LPR	Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
CPR	Centrum Powiadamiania Ratunkowego
SOR	Szpitalny Oddział Ratunkowy
NFZ	Narodowy Fundusz Zdrowia
BHP	Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
PSP	Państwowa Straż Pożarna
OSP	Ochotnicza Straż Pożarna
TOPR	Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
GOPR	Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
WOPR	Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
GRM	Grupa Ratownictwa Medycznego
PCK	Polski Czerwony Krzyż

---