Akcje
Kodeks spółek handlowych, uchwalony 26 lipca 2000 r., został oparty na zasadzie wspierania przedsiębiorczości i czerpania z różnych rozwiniętych systemów prawnych.
Kodeks przewiduje m.in.:
znaczne rozszerzenie uprawnień zarządu spółki w zakresie podnoszenia kapitału i emitowania innych tytułów do udziału w zysku.
obok nowych rozwiązań przyjętych w przepisach ogólnych zakłada wprowadzenie dwóch nowych typów spółek: partnerskiej oraz komandytowo-akcyjnej.
całkiem nowe rozwiązania dotyczące łączenia, podziału i przekształcania spółek.
istotne zmiany w przepisach dotyczących spółek kapitałowych funkcjonujących dotychczas w obrocie handlowym, przez wprowadzenie takich instytucji jak akcje nieme, pojęcia kapitału docelowego i warunkowego.
unormowanie w przepisach ogólnych po raz pierwszy instytucji, które wywoływały spory w doktrynie i utrudniały działalność spółek, w szczególności instytucji spółki w organizacji, definicji spółki handlowej, dominującej, zależnej.
Papiery wartościowe
Papierami wartościowymi nazywamy dokumenty stwierdzające, przysługujące ich właścicielom prawa majątkowe, prawo udziału w spółce, prawa do otrzymywania odsetek , których realizacja jest możliwa tylko po ich okazaniu lub zwrocie. Cechą charakterystyczną papierów wartościowych emitowanych przez spółki giełdowe jest to, że są one emitowane w seriach, w znacznych ilościach, i że każdy papier wartościowy należący do tej samej serii daje takie same prawa. Na giełdzie handluje się takimi papierami wartościowymi jak akcje i obligacje, a także prawami do nich (na przykład prawami poboru), prawami do nowych akcji warrantami. Zakup papierów wartościowych jest formą inwestycji. Zakupu papierów wartościowych dokonuje się na giełdzie papierów wartościowych.
Z punktu widzenia zadań jakie mają spełniać papiery wartościowe,
dzielimy je na takie :
które spełniają funkcje rozliczeniowe: czeki , weksle,
które przynoszą dochód,
które pełnią funkcje papierów zastawnych : weksle, akcje i obligacje przekazywane wierzycielom , mogące stanowić zabezpieczenie zaciągniętego długu.
Wymienione dokumenty mogą być wystawione jako
ART.174 § 6 K.S.H.:
Bezimienne których właścicielem jest osoba aktualnie będąca w ich posiadaniu (na okaziciela),.
Imienne, będące własnością osoby na nich wymienionej.
Charakterystyka papierów wartościowych - akcji.
Definicja akcji
Akcja jest to instrument finansowy (papier wartościowy) reprezentujący częściowy udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Akcjonariusz, czyli właściciel akcji, ma ustalone prawa i obowiązki. Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udziału w zyskach spółki. Ponadto akcjonariusz ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebranie wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje spółki.
Rodzaje akcji
Biorąc pod uwagę zewnętrzną formę akcji możemy wyróżnić akcje imienne oraz na okaziciela. Biorąc pod uwagę uprawnienia, które mogą wynikać z posiadania akcji, wyróżniamy akcje zwykłe i uprzywilejowane. W przypadku pierwszego podziału należy zwrócić uwagę na fakt, że dla przeniesienia własności (np. kupna-sprzedaży) akcji imiennej nie wystarczy wręczenie akcji. Dla skuteczności przeniesienia akcji imiennej konieczne jest pisemne oświadczenie. Akcje notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie lub na CeTO są akcjami na okaziciela. Z uwagi jednak na zdematerializowany system obrotu zamiast "wręczenia" stosuje się odpowiednie zapisy księgowe. Akcja nie ma postaci materialnego dokumentu, a prawo dysponowania akcją zapisane jest na rachunku inwestora w biurze maklerskim. W trakcie sesji giełdowych kupujący, ani sprzedający nie wie, komu sprzedał lub od kogo kupił akcje. Statut spółki może przewidywać, że wszystkie lub część akcji są uprzywilejowane. Akcje mogą być uprzywilejowane na trzy sposoby.
Pierwszym (najbardziej popularnym) rodzajem akcji uprzywilejowanych są akcje uprzywilejowane co do głosu. Statut spółki nie może jednak przyznać większego uprzywilejowania niż 5 głosów na jedną akcję. Akcje uprzywilejowane co do dywidendy przewidują między innymi możliwość wypłaty dywidendy za ubiegłe lata. Dywidenda uprzywilejowana nie może być dowolnie duża. Kodeks handlowy przewiduje tutaj pewne ograniczenia.
Trzecim sposobem uprzywilejowania akcji jest uprzywilejowanie co do podziału majątku. Akcje takie korzystają z pierwszeństwa spłaty kapitału, np. w przypadku likwidacji spółki. Oczywiście spłata takich akcjonariuszy nie może nastąpić przed spłatą innych wierzycieli, ale może nastąpić przed spłatą innych akcjonariuszy.
Prawo poboru
Liczba akcji, na które został podzielony kapitał akcyjny, nie musi być stała. Walne zgromadzenie może podjąć uchwałę o podwyższeniu kapitału. Powstaje wówczas problem, komu zaproponować objęcie nowych akcji. Akcjonariusze, zgodnie z Kodeksem handlowym, mają pierwszeństwo objęcia nowych akcji proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych.
Wartość prawa poboru
Generalną zasadą jest, że cena prawa poboru zależy od różnicy między ceną starych i nowych akcji oraz od liczby praw poboru potrzebnych do objęcia jednej nowej akcji. Znana jest również inna zależność. Wpływ na cenę prawa poboru ma także czas, jaki pozostał do zapisania się na nowe akcje. Wzajemny wpływ tych dwóch czynników powoduje, że cena rynkowa praw poboru często odbiega od ceny wynikającej z prostego uwzględnienia jedynie różnicy między ceną starej i nowej akcji.
Dodajmy jeszcze, że akcjonariusze mogą zrezygnować z prawa poboru (wymagane do tego jest 4/5 głosów na walnym zgromadzeniu). Może się tak zdarzyć szczególnie wtedy, gdy akcjonariusze postanowią dopuścić do spółki inwestora strategicznego.
Prawo poboru może być przedmiotem obrotu na giełdzie. Jego cena jest ceną rynkową. Hipotetyczna wartość prawa poboru jest zaś szacowana na podstawie różnicy między ceną rynkową akcji [M] i ceną emisyjną nowych akcji [S]. Na wartość hipotetyczną prawa poboru ma wpływ również liczba praw niezbędna do objęcia jednej nowej akcji [N]. Wartość prawa poboru [V] (przed dniem ustania prawa) wyraża się wzorem: V =(M - S)/(N + 1)
Dokonując zakupu akcji, należy wystawić zlecenie kupna, wskazując nazwę papieru wartościowego (nazwę spółki, której akcje chcemy kupić), liczbę akcji, termin ważności zlecenia oraz cenę po jakiej gotowi jesteśmy kupić akcje. Zakupu dokonujemy na giełdzie papierów wartościowych która jest specjalnym typem giełdy. Jako instytucja finansowa podlega szczególnym regulacjom. Jej działanie jest bardzo starannie określone i podlega ścisłej kontroli. Lecz podobnie jak każda inna giełda, umożliwia spotkanie jak największej liczby sprzedających z kupującymi, by doprowadzić do ustalenia rynkowej ceny towaru - w tym wypadku papierów wartościowych.
Zakupu akcji od spółki lub jej przedstawiciela dokonuje się w ramach rynku pierwotnego.
Natomiast kolejne transakcje sprzedaży dokonywane są na rynku wtórnym np. na wspomnianej już wcześniej giełdzie papierów wartościowych.
Spółki natomiast emitują akcje w celu zgromadzenia lub powiększenia już istniejącego kapitału .
Rynek akcji składa się z trzech segmentów :
podstawowego
równoległego
wolnego
Giełda jest instytucją rynku wtórnego. O rynku wtórnym mówimy wtedy, gdy papiery wartościowe po ich sprzedaniu przez emitenta pierwszemu właścicielowi są po raz kolejny odsprzedawane.
Giełda i rynek kapitałowy są sercem gospodarki. Podstawowym zadaniem giełdy jest umożliwianie przepływu kapitałów od tych, którzy szukają jak najlepszej lokaty do tych, którzy potrafią z tych kapitałów zrobić jak najlepszy użytek. Na rynku giełdowym codziennie dokonywana jest ocena notowanych na nim spółek i całej gospodarki. Notowanie na giełdzie zapewnia spółce bezpłatną reklamę i podnosi jej wiarygodność, a inwestorom daje pewność, że wszystkie ważne informacje ze spółki podane zostaną do publicznej wiadomości.
Cenę akcji można określić poprzez podanie limitu - maksymalnej ceny jaką jesteśmy gotowi zapłacić, lub poprzez podanie (po każdej cenie), co oznacza, że transakcja zostanie zawarta po cenie ustalonej dla danego papieru wartościowego na sesji giełdowej. W zleceniu należy również zaznaczyć w jakim systemie notowań chcemy dokonać transakcji. Sesje giełdowe odbywają się codziennie, od poniedziałku do piątku,
Rodzaje akcji
Akcje mogą być imienne lub na okaziciela, jednak tylko te drugie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego. Jest to oczywiście związane z charakterem obrotu giełdowego, którego przedmiotem są jedynie wystandaryzowane instrumenty finansowe, a więc pozbawione cech indywidualnych. Jeśli spółka emitowała kiedykolwiek akcje imienne, to muszą one być zamienione na akcje na okaziciela, aby mogły być notowane na giełdzie.
Inny podział akcji wynika z zakresu związanych z nimi uprawnień. Mogą być zatem akcje zwykłe i uprzywilejowane. Rodzaj uprzywilejowania może być także różny. Może dotyczyć wielkości przysługującej dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub szczególnych uprawnień w przypadku postępowania likwidacyjnego spółki. Rodzaje uprzywilejowania zapisane muszą być w statucie spółki, granice uprzywilejowania określa kodeks handlowy.
Wycena akcji
Ocena czy ceny akcji są wysokie czy niskie pomagają wskaźniki rynkowe. Do najbardziej popularnych należą wskaźniki Cena/Zysk oraz Cena/Wartość księgowa. Wskaźnik Cena/Zysk, zwany C/Z pokazuje, jaki jest stosunek ceny akcji do zysku wypracowanego przez spółkę w ostatnim roku w przeliczeniu na jedną akcję. Ogólnie biorąc, im wskaźnik jest niższy, tym akcja jest "tańsza". Dzięki wskaźnikom można porównywać atrakcyjność poszczególnych spółek między sobą, na tle sektora albo całego rynku.
Wskaźnik Cena/Wartość księgowa, zwany C/Wk pokazuje, jaki jest stosunek wartości rynkowej spółki (wynikającej z ceny giełdowej jej akcji) do jej wartości księgowej (wynikającej z formalnej wartości majątku). Również tutaj, im niższy wskaźnik, tym atrakcyjniejsza jest cena akcji.
Należy jednak podkreślić, że o poziomie cen akcji decydują również perspektywy wzrostu lub spadku tempa zysków w kolejnych miesiącach i latach. Przewidywanie szybkiego wzrostu zysków danej spółki może się wiązać z akceptowaniem przez inwestorów wskaźników na wyższym poziomie.
Wskaźniki są tylko jednym z narzędzi ułatwiających inwestorom ocenę atrakcyjności poszczególnych akcji. Trafne inwestycje może przynieść analizowanie ich jedynie w połączeniu z pozostałymi czynnikami, takimi jak wyniki finansowe spółek, informacje o zawartych kontraktach i innych ważnych wydarzeniach ze spółek, perspektywy rozwoju, informacje o sytuacji gospodarczej kraju, zachowanie innych giełd na świecie.
Wnioski i uogólnienia - giełda
Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce otwarta została w maju 1817 r. w Warszawie . W XIX wieku przedmiotem obrotu giełdowego były przede wszystkim weksle i obligacje . Handel akcjami rozpoczął się na większą skalę dopiero w połowie XIX wieku.
W latach międzywojennych oprócz głównej giełdy warszawskiej istniały także mniejsze giełdy między innymi w Lwowie, Poznaniu, Krakowie i Lwowie.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej giełdę warszawską zamknięto.
Dynamiczny rozwój gospodarki rynkowej ,towarzyszący mu proces prywatyzacji, stworzenie odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych
i prawnych dotyczących rynku kapitałowego oraz polityczne i ekonomiczne zmiany , jakie miały miejsce pod koniec lat osiemdziesiątych sprawiły , że w Polsce powstały warunki do utworzenia Giełdy Papierów Wartościowych 12 kwietnia 1991 roku, a więc po ponad 50-ciu latach został podpisany akt ponownego założenia Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie .
Rozważano kilka rozwiązań w końcu zdecydowano się na nawiązanie
do wzorców zagranicznych giełd papierów wartościowych a konkretnie Spółki giełd Francuskich .
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna.
Akcjonariuszami giełdy mogą być wyłącznie banki, firmy maklerskie
oraz Skarb Państwa,
Transakcje na giełdzie mogą zawierać wyłącznie jej członkowie
Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem . Prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze giełdy .
Do jego kompetencji należy dokonywanie zmian w statucie , zatwierdzanie regulaminu giełdy , wybór członków rady giełdy.
Rada giełdy nadzoruje działalność giełdy dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka giełdy.
Zarząd kieruje bieżącą działalnością giełdy , określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu, nadzoruje działalność maklerów giełdowych i domów maklerskich.
Zarząd składa się z prezesa i dwóch członków.
Warszawska Giełda Papierów Wartościowych charakteryzuje się następującymi cechami:
Giełda ta nie jest instytucją komercjalną czyli nie jest nastawiona na osiąganie zysku, nie może prowadzić żadnej innej działalności gospodarczej z wyjątkiem wydawania i sprzedaży publikacji dotyczących giełdy, nie kupuje i nie sprzedaje papierów wartościowych czyli nie dokonuje transakcji na własny rachunek.
Przedmiotem obrotu giełdowego są papiery wartościowe dopuszczone
do obrotu.
Decyzję o dopuszczeniu podejmuje Rada Giełdy o ile są spełnione następujące warunki :
Papiery wartościowe są dopuszczone do publicznego obrotu przez Komisję Papierów Wartościowych.
Zbywalność papierów wartościowych nie jest ograniczona ,
Rozproszenie własności akcji zapewnia odpowiednią płynność i prawidłowy przebieg transakcji giełdowych,
Zostały udostępnione informacje, które pozwalają inwestorom na ocenę aktywów emitenta, źródeł ich finansowania, perspektyw rozwoju, zysków i strat.
Rada giełdy może dopuścić do notowania spółki mimo niespełnienia tych warunków , o ile uzna , że obrót tymi papierami na rynku giełdowym może osiągnąć wielkość zapewniającą odpowiednią płynność i prawidłowy przebieg transakcji , a interes uczestników transakcji nie będzie zagrożony.
Dopuszczone przez radę giełdy papiery wartościowe wprowadza do obrotu Zarząd Giełdy , określając między innymi datę pierwszego notowania i tryb wprowadzenia.
Od chwili dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego ich emitent zobowiązany jest dostarczyć giełdzie systematycznie sprawozdania dotyczące swojej działalności , a także niezwłocznie udostępnić informacje, które mogą wpłynąć na rynkową cenę akcji.
Dostarczone przez spółkę informacje giełda niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości w celu zapewnienia jednakowego dostępu do informacji mogących mieć wpływ na kształtowanie się cen papierów wartościowych.
Giełda ta działa na podstawie Kodeksu Handlowego z 1934 roku, oraz Ustawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi
z 1991 roku, posiada swój Statut ,oraz Regulaminy takie jak ; Regulamin Giełdy, Regulamin Funduszu Gwarancyjnego oraz Regulamin Sądu Giełdowego.
Obrót papierami wartościowymi odbywa się na rynku akcji i rynku obligacji .
Literatura
Kodeks spółek handlowych. (Dz. U. z dnia 8 listopada 2000 r.)
USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. ( Dz. U. 2002. nr 49 poz. 447 )
Kodeks spółek handlowych z wprowadzeniem - Prof. Wojciech Jan Kotnera
Prasa (dzienniki i periodyki)
1. „Akcje” (miesięcznik nr 2), Inwestycja czy gra, Rzeszów 1994.
2. „Gazeta Finansowa”.
3. „Gazeta Wyborcza”.
7. „Rzeczpospolita”.
Adresy internetowe
1. www.analizy.parkiet.com.pl
2. www.parkiet.com.pl
3. www.onet.pl
4. www.gpw.com.pl
5. www.cait.com.pl
6. www.abacus.pl