Zakłady Azotowe w Puławach

Zakłady Azotowe w Puławach znajdują się na terenie nadleśnictwa Puławy. Nadleśnictwo położone jest w VI Krainie Małopolskiej, w Dzielnicy Wyżyny Zachodnio-Lubelskiej (właściwie to na granicy między Krainą VI i IV).

Zakłady Azotowe zostały zlokalizowane w środku głównego kompleksu. Za wyborem tego miejsca zadecydowała bliskość wody (Wista) i brak jakiegokolwiek przemysłu (zatrudnienie). Lasy Państwowe, obawiając się negatywnego wpływu na drzewostany, proponowały inną lokalizację (7 km na

północ od aktualnej).

W miejscu, gdzie obecnie znajdują się Zakłady Azotowe, dominowały ubogie siedliska borowe (Bs i Bśw). Gatunkiem panującym była sosna (ponad 90%). Na drzewostany V kl. w. i starsze przypadało ponad 20 % powierzchni.

Na początku lat 60-tych Lasy Państwowe przekazały pod budowę Zakładów łącznie ok. 550 ha gruntów leśnych.

Rozwój Zakładów przebiegał etapami. W 1966 r. ruszyły Azoty l. Rok później Azoty II. Azoty l produkują amoniak i mocznik. Azoty II - produkują saletrę amonową. Oprócz tego w skład Zakładów wchodzą: elektrociepłownia, centralna oczyszczalnia ścieków i centralne zwałowisko. Są też inne, towarzyszące zakłady, jak np. linia technologiczna do produkcji suchego lodu, wytwórnia worków plastikowych.

Po osiągnięciu pełnej zdolności produkcyjnej, wydajność Zakładów wynosiła:

• amoniak syntetyczny, 3000 ton na dobę,

• kwas azotowy, 2700 ton na dobę,

• saletra amonowa, 3345 ton na dobę,

• mocznik, 2500 ton na dobę,

• siarczan amonu, 420 ton na dobę,

• melanina, 96 ton na dobę.

Łączna produkcja Zakładów wynosiła ok. 2 min ton wysokoskoncentrowanych

nawozów rocznie.

Zakłady Azotowe w Puławach emitują do atmosfery różne związki chemiczne, spośród których największą rolę odgrywają związki azotu: amoniak w postaci gazowej, saletra amonowa w postaci aerosolu i tlenki azotu.

W ciągu godziny kominy Zakładów opuszczają następujące ilości zanieczyszczeń:

azot amonowy, 1200 kg,

mocznik (w formie areozolu), 240 kg,

saletra amonowa, j.w., 425 kg,

tlenki azotu, 720 kg,

dwutlenek siarki z elektrociepłowni, 1564 kg,

pyty dymnicowe, 760 kg.

Wielkości te ulegają znacznym wahaniom, nierzadko są przekraczane, nawet o kilkadziesiąt procent.

Oddziaływanie zanieczyszczeń na lasy

Emitowanie zanieczyszczeń zaczęto się w momencie uruchomienia produkcji i od razu nastąpiła reakcja drzewostanów. W pierwszej kolejności stwierdzono wydłużanie się igieł sosnowych (nawet do 25 cm). W następnej fazie igły wiotczały, brązowiały i opadały. Bardzo szybko zareagowały również jałowiec i wrzos.

Pierwsze szkody wystąpiły już wiosną 1967 r., kiedy to stwierdzono poparzenie igieł na 700 ha. Ten pierwszy objaw szkód przypisano awarii w Zakładach. Pierwszy zrąb zupełny założono w zimie 1967 r. Wiosną 1968 r. nastąpiło ponowne poparzenie drzewostanów na powierzchni kilkuset hektarów, chociaż nie zanotowano w tym czasie awarii. Rozpoczął się proces masowego zamierania drzewostanów. W 1969 r. założono zrąb zupełny na powierzchni 50 ha.

Po czterech latach od rozpoczęcia produkcji całkowicie zginęły drzewostany na powierzchni 90 ha. Bardzo szybko rosła też powierzchnia drzewostanów uszkodzonych w większym lub mniejszym stopniu.

W chwili obecnej ok. 1600 ha gruntów pozbawionych jest zupełnie lasu. Granice stref uszkodzeń przebiegają w następującej odległości od źródeł emisji:

strefa III, 3,5-4 km,

strefa II, 4-20 km,

strefa l, 20 - 50-60 km (120 km).

Intensywność uszkodzeń wykazuje wyraźny związek z czynnikami atmosferycznymi (mróz, susza).

Próby przebudowy drzewostanów

W 1972 r. wysiano na zrębie nasiona prawie wszystkich gatunków drzew i krzewów leśnych. Część nasion wzeszła. Siewki przetrwały w części deszczowanej drzew ale zaobserwowano wzrost podatności na czynniki patogeniczne; wzrost wrażliwości na mrozy;

---