Jak rozumiesz wiersz Morsztyna "Niestatek". Wskaż i określ funkcje wyrazu artystycznego.
Wiersz ten jest rodzajem antykomplementu, którego strukturalny pomysł opiera si ę na żartobliwym, hiperbolicznym, czyli przesadnym stylu, oraz na wyjątkowej prostocie konstrukcyjnej, która nawiązuje do poetyki średniowiecznego listu, po jednej stronie wymieniona była np. nieokreślona wielkość zestawiona ze spotęgowaną wartością drugiej części tego równania. We współczesnym języku potocznym znane są tego rodzaju zestawienia (np. tyle pocałunków, ile gwiazd na niebie), tyle tylko, że są one konwencjonalne (= tradycyjne), a więc zakończenie wypowiedzenia nie stanowi zagadki. W wierszu Morsztyna "Niestatek" jest dokładnie na odwrót. Jeden z członów jest niesłychanie rozbudowany, bowiem składa się z dziewiętnastu takich niemożliwych czynności zawartych w piętnastu wersach:
" Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni
Słonecznych drobne kąski wżenie (= wpędzi) do kieszeni,
Prędzej morze burzliwe groźbą uspokoi.
Prędzej zamknie w garść świat ten tak wielki jak stoi"
Taki paralelny, czyli powtarzający się układ członów zdania udobitniony jeszcze anaforą - powtarzającą się cząstką "prędzej' (12 razy) przeważnie na początku wersu - spełnia trzy zasadnicze funkcje:
· Po pierwsze, mnoży rozmaite stany "niemożności" wyrażonej chwytem "czasu", co powoduje że stanowią one rodzaj synonimów w kontekście literackiego pomysłu.
· Po drugie, poetycka "gra na zwłokę" potęguje napięcie czytelnika oczekującego końca utworu, a tym samym zbliża się do modelu intelektualnej zagadki.
· Po trzecie wreszcie - tworzy charakterystyczną kompozycję głosowa: po każdym członie wypowiedzi powinien nastąpić spadek linii intonacyjnej, lecz pojawia się kolejny paralelny człon i intonacja musi znowu wzrosnąć.
Na tym tle konkluzja umieszczona w wersie ostatnim i zapowiedziana kompozycją rozbudowanego zdania okolicznikowego czasu, z którego zbudowany jest utwór: "Niźli będzie stateczna która białogłowa", jest nie tylko odpowiedzią na zagadkę, ale i głosowym rozwiązaniem utworu poprzez opadającą intonację. Wielość nagromadzonych członów "niemożności" sygnalizuje otwartość takiego zbioru - wyliczanie zostało przerwane w dowolnym miejscu.W efekcie czytelnik otrzymuje typową dla literatury barokowej poetycką, nader ekspresywną dysproporcję nie tylko znaczeń, ale linii melodycznej tekstu, a także paradoksalny koncept. Suma powszechnie znanych jako niemożliwe znaczeń i wartości , wyrażona prze poetę przenośniami (np. prędzej słońce na nocleg skryje się w jaskini), hiperbolami(np. prędzej płacząc nad Etną łzami ją zaleje), paradoksami (np. prędzej niemy zaśpiewa) i innymi środkami typowymi dla antytezy, czyli opozycyjnego zestawienia przeciwieństw, jest w efekcie "niższa" niż ostatni człon tego łańcucha kontrastowego porównania.
Konceptyzm - główny kierunek w poezji barokowej. Podstawowymi wyróżnikami tego stylu były: kunsztowna ornamentyka, dziwne metafory, paradoksy, puenty, czyli właśnie - koncepty. Istniały rozmaite odmiany konceptyzmu: hiszpański kultyzm, włoski marinizm, angielska poezja metafizyczna wczesnego baroku.
Marinizm - nurt w poezji barokowej biorący nazwę od włoskiego poety Giambattisty Marino, znanego ze sławnej wypowiedzi o zadaniach poezji: " celem poety jest cudowność (...) kto nie potrafi zdumiewać, niech idzie do stajni." Styl ten cechuje przesadnie wyszukana forma ( kunsztowne metafory, kwieciste słownictwo), oryginalność, zaskakiwanie odbiorcy ( sprzeczne epitety, posługiwanie się igraszkami słownymi).