Proces spalania w silniku o zapłonie samoczynnym
W silniku Benzynowym mieszanka jest przygotowywana w gaźniku, zasysana do cylindra, sprężana i w odpowiednim momencie zapalana iskrą ze świecy zapłonowej. W silniku Diesla do cylindra zasysa się samo powietrze i spręża się je tak silnie, że jego temperatura wzrasta nawet do 2480°C. W tym momencie do cylindra wtryskiwane jest rozpylone paliwo. Temperatura powstałej mieszanki jest tak wysoka, że zapłon odbywa się samoczynnie i świeca zapłonowa nie jest potrzebna. Z tego powodu bywa również nazywany silnikiem o zapłonie samoczynnym.
Niektóre silniki wysokoprężne wyposaża się w świece żarowe, umieszczone wewnątrz cylindrów. Ich zadaniem jest wstępne ogrzanie cylindra, aby ułatwić rozruch zimnego silnika.
Zapłon samoczynny czyni silnik Diesla prostszym i tym samym bardziej niezawodnym od silnika benzynowego. Paliwo używane w silniku wysokoprężnym-olej napędowy-nie wymaga tak skomplikowanej rafinacji jak benzyna, przez co jest od niej tańsze. Jest też mniej lotne i znacznie bezpieczniejsze, gdyż w przeciwieństwie do benzyny nie zapala się od otwartego płomienia. Jednak wysoki stopień sprężania niesie ze sobą problemy konstrukcyjne. Silnik Diesla musi wytrzymywać wyższe ciśnienie, co czyni go masywniejszym, cięższym i droższym od benzynowego o podobnej mocy. Z drugiej strony wyższy stopień sprężania oznacza wyższą efektywność silnika i mniejsze zużycie paliwa