WYK1.MOWA to dźwiękowe porozumiewanie się ludzi.W MOWY WYRÓŻNIAMY:1.mówienie 2.tekst 3.rozumienie(odbiór wypowiedzi) 4.język ●MÓWIENIE jest czynnością podm.,ma charakter rozwoj.,czł uczy się tej umiejętności w życiu ontogenetycznym,w toku własnej działalności,ale także pod wpływem oddziaływań wychow.środowiska.W procesie mówienia dokonujemy substancjalizacji(to co zostało pomyślane,zostaje wypowiedziane słownie-fonetycznie)naszych myśli.Bardzo ważne jest żywienie dzieci.Nie można karmić długo dziecka przez butelkę-nie usprawniany jest aparat oddechowy,słuchowy,artykulac.Dziecko powinno znać inne pokarmy.W powstawaniu mowy bierze udział:1)ssanie 2)żucie 3)połykanie. U CHŁOPCÓW mowa powstaje później,niż u dziewczyn.Jeśli dz nie mówi do 3r.ż.to trzeba z nim iść do logopedy. SUBSTANCJALIZACJA-przekazywanie tego,co myśli osoba.Umożliwia przekazywanie informacji odbiorcy.
●TEKST(wypowiedź)jest wytworem lub produktem mówienia,.Jest wytworem indywidualnym,posiadającym substancję foniczną,zbudowaną z 2płaszczyzn:1)niepodzielna płaszcz.suprasegmatyczna(to melodia,akcent,rytm) 2)płasz.segmentalna (głoski)-odpowiedni ukł.głosek umożliwia budowanie sylab i słów.Przekazywanie infor.może odbywć się również przez pisanie lub różnego rodzaju sygnalizowanie(palce,światło,chorągiewki).Przekaz.infor.występuje w postaci mowy,pisania, dźwiękowej,kropek-system Braila,chorągiewki-wzrokowej).Przepływ inform. do odbiorcy odbywa się kanałem wzrokowym, słuchowym,czuciowym-dotykowym.●ROZUMIENIE odbiór wypowiedzi jest możliwy tylko wtedy,gdy słuchacz usłyszy naszą wypowiedź i uświadomi sobie,co ona znaczy i jakie zawiera myśli.Mówienie i rozumienie a więc przekazyw.infor.i jej odbiór możliwe są tylko wtedy,gdy nadawca i odbiorca znają ten sam kod jęz. ●JĘZYK jest wytworem społecz.na który składają się: 1)SYMBOLE SAMODZIELNE(wyrazy i związki frazeologiczne,np.Boża krówka,ugryź się w język) 2)SYMBOLE NIESAMODZIELNE są to fonemy.Jest to najmniejsza jednostka funkcjonalna systemu językowego pozbawiona własnego znaczenia 3)UKŁAD ZASAD I REGUŁ GRAMAT.Język jest też tworem abstrakcyjnym-zmagazynowanym w umysłach, nieustannie wzbogaconym w miarę gromadzenia nowych doświadczeń. KSZTAŁTOWANIE MOWY DZ mowa nie jest umiejętnością wrodzoną.Dz uczy się mowy przebywając wśród ludzi,którzy posługują się mową.Dziecko słucha mowy otoczenia.Dzięki umiejętności mówienia dz potrafi wyrazić swoje spostrzeżenia,pragnienia,uczucia,przeżycia,a dzięki rozumieniu poznaje otaczający świat.
W PSYCHOL.ROZWÓJ MOWY ROZPATRYWANY JEST W 2 ASPEKTACH:1)ILOŚCIOWY obejmuje zasób używanych słów 2)JAKOŚCIOWY dot.rozwoju gramatycznych form język.W PROCESIE ROZW.MOWY ISTOTNĄ ROLĘ SPEŁNIAJĄ 3gr CZYNNIKÓW:1)biologiczne-właściwa bud.narządów 2)psychologiczne-czy dz nie jest stresowane, wyśmiewane 3)społ-można poznać z jakiego środow.jest dz po konserwacji z dz. Kształtowanie mowy dz ma silny związek z jego rozwojem społ.-emocj.Częste kontakty werbalne dz z otoczeniem przyśpieszają ten rozwój, doskonaląc wymowę, bogacąc słownictwo,ucząc prawidłowego stosowania zasad gramatycznych,właściwego posługiwnia się melodią,akcentem, rytmem wypowiedzi(element suprasegmntalny).OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY DZ,a także zaburzenie może wystąpić w przypadku zaniedbań środowiskowych,braku właściwych wzorców do naśladowania. LEON KACZMAREK wyodrębnił w lat.60-70 4okresy kształtowania się mowy dz:0)O.PRENATALNY-tzw.zerowy 1)O.MELODII(od 0-1mies.ż) następuje on wraz z ur.się dz,które przychodząc na świat wydaje krzyk.Początkowo dz komunikuje się z otoczeniem poprzez krzyki płacz,po tym matka rozpoznaje,czy dz jest głodne,chore,czy ma mokro.Krzyk jest ćw.narządu artyku. podczas którego można dostrzec krótki wdech i znaczenie dłuższy wydech 2)od2-3mies.ż.pojawia się u niemowląt forma prelogiczna.Jest zwana tzw.głuszeniem.Jest to odruch bezwarunk,nie jest to mówienie,lecz nieświadomy trening narządów artykulac.W wyniku głuszenia powstają dźwięki zbliżone do samogłosek i spółgł.W mózgu dz powstają 1sze skojarzenia między wydawanymi dźwiękami a odpowiadającymi im ruchami aparatu artykulac.(odpowiednie ułożenie ust) 3)od6mies.w 2im półroczu życia-występuje gaworzenie-jest to czynność zamierzona,polegająca na powstawaniu i naśladowaniu dźwięk mowy.Brak kojarzenia wypowiadanych dźwiękó uniemożliwia dz mówienie i rozumienie nadawanych i odb.infor. 4)pod koniec 1ego r.ż.dz powinno spełniać proste plecenia.Świadczy to o rozumieniu zawartych w nich treści. zaczynają pojawiać się 1słowa:mama,tata,dada. 2)O.WYRAZU trwa od1do1r.ż.Dz używa już wielu samogłosek oprócz nosowych. Wymienia znaczną ilość spółgłosek (m,n,d,ś,p,b,ć).ROZWÓJ MOWY W TYM OKRESIE WYSTĘPUJE W 4 KIERUNKACH: 1)rozszerzenie zakresu rozumienia słów i wypowied2)wzbogacenie używanego słownictwa3)opanowanie struktury gramat 4)doskonalenie wymowy 3)O.SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ dz zaczyna budować proste zdania. poprawnie posługuje się poprawnymi formami gram.Mowa zaczyna być podobna do mowy dorosłych.W MOWIE DZ WYSTĘP: 1)metatezy-przestawianie głosek lub całych sylab2)kontaminacje-budow.wyr.na zasadzie łączenia 2wyrazów w 1en,np.zatelefonow,mama-tata 3)asymilacje upodobnienia pam-pan
WYK2.DOJRZAŁOŚĆ to faza docelowa,do której czł zmierza,w której trwa ale także wzrasta.Dojrzewanie odnosi się do wew.procesów wzrostu,które powodują zmiany w zachowaniu niezależnie od ćwiczenia i doświadczenia.Dojrzałość jest kategorią biologiczną(podkreśla to T.Tomaszewski)związaną z procesami dojrzewania.Dz dojrzałe biol.nie musi być gotowe do podjęcia obowiązku szkol. GOTOWOŚĆ to symptom,który bywa właściwy w różnych okresach rozwojowych w dużej mierze od ćw.odpowiednich funkcji i doświadczenia.Dlatego mówiąc o przygotowaniu dz do szkoły,gdzie ogromną rolę odgrywają właściwe zabiegi wychowawcze celowe wydaje się używanie pojęcia gotowość szkolna. Podstawową funkcją got.szkol jest przygotowanie dz do podjęcia obowiązku szkol.FUNKCJA TA OBJAWIA SIĘ POPRZEZ: ●kształto umiejętności posługiwania się jęz.mówionym ●kształt.umiej.czyt.i pis ●kształt.umiej.obserwacji i wykonywanie prostych dośw.●wdrażanie do związków przyczynowo-skutkowych,formułowanie prostych wniosków oraz przeprowadzenie prostych operacji myślowych. KSZTAŁT.UMIEJĘTNOŚCI ZWIĄZANYCH Z CZYTANIEM: CZYTANIE złożony proces psycho-lingwistyczny oparty na dekodowaniu elementó tekstu oraz na sprawności lingwistycznej.Aktualne podejście psycholingwis. traktujeące jęz.jako całość w procesie czytania akcentuje dwie sprawności:percepcyjną i językową(lingwistyczna) SPRAWNOŚĆ PERCEPCYJNA ISTOTNA DLA PROCESU CZYTA TO:1)zdolność rozpoznawania i różnicowania znaków graf.i odpowiadających im dźwięków 2)koordynacja wzrokowo-ruch 3)sprawność mechan.uwagi i pamięci 4)nadawanie znaczenia rozpoznanym symbolom(dekodowanie infor.pisemnej).SPRAWNOŚĆ LINGWISTYCZNA TO: ●wrodzona zdolność czł do rozumienia i produkowania wypowiedzi w danym języku ●kompetencja językowa(odpowiedni poziom słownikowo pojęciowy języka,dośw.językowa umiejętnośc tworzenia i rozumienia zdań,rozumienie większej ilości tekstu i całej jego struktury) ●kompetencja komunikacyjna-wielorakie umiejętności posługiwania się językiem od tworzenia, przekazywa do rozumowania tekstu w zależności od sytuacji i potrzeb dz.GOTOWOŚĆ DZ DO NAUKI CZYT.I PISANIA W umiejętności czyt.i pis.należy wyróżnić:●aspekty●wymiary: 1)ASPEKT TECHNICZNYIwymiar)-odpowiada on na pyt:jak? ,np.jak dz czyta? ●literowanie,głosowanie.Dz czyta ma ma-jest na etapie głosowania,dz czyta mama-jest to sylabizowanie. Dz czyta cały wyraz mama 2)ASPEKT SEMANTYCZNY(znaczeniowy) czytanie ze zrozumieniem,odp.na pyt.co?,np.co dz przeczytało? 3)ASPEKT KRYTYCZNO-TWÓRCZY-odp.na pyt.po co?Aspekt ten jest związany z motywacją-dlatego jest najważniejszy np.po co dz uczy się czytać? PRZYGOTOWANI DZ DO CZYT.I PIS.OBEJMUJE:1)sferę procesów psycho- motorycznych(sprawność analizatorów:wzrokowego,słuchowego,kinetyczno-rychowego,sprawność aparatu artykulacyjneg, spraw.manualna-mała motoryka(od chwytu dłoniowego przez chwyt nożycowy do chwytu pesetowego 2)sfera procesów poznawczych-pamięć,uwaga,mowa,myślenie,dla którego materiałem jest zasób słownikowy i pojęciowy 3)sfera procesów emocjonalno-motywacyjnych-nastawienie dz wobec konieczności opanowania tych dwórz umiejętności(czyt.i pis.).
WYKŁAD 3 EDUK MATE.DZ MOŻNA PODZIE NA 2CZĘŚCI:1)CZĘŚĆ I powinna być poświęcona rozwijaniu dziecięcego liczenia,kształceniu pierwszych intuicji miary i mierzenia a także oriętacji przestrzennej ●1szy kierunek jaki dz poznaje to góra,dół ●później przód,do przódu,tył,do tyłu ●na końcu prawo,lewo.2)CZĘŚĆ II-kształtowanie pojęć i umiejętności matem. z zastosowaniem metod operacyjnych ●dz przechodzi od myślenia sensoryczno-motorycznego do myślenia abstrakcyjnego.1.MYŚLENIE SENSORYCZNO-MOTORYCZNE miałam 3cukierki 2.MYŚLENIE KONKRETNO-WYOBRAŻENIOWE 3.MYŚLENIE SŁOWNO-LOGICZNE,hipotetyczne-dz liczą na palcach (3-1=2) NA DOJRZAŁOŚĆ DO UCZENIA SIĘ MAT.SKŁADAJĄ SIĘ ELEM: 1.świadomość,w jaki sposób poprawnie liczymy przedmioty 2.odpowiedni poziom operacyjne rozumowania 3.stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na pokonywanie sytuacji trudnych 4.należyta sprawność manualna,precyzja spostrzegania oraz koordynacja wzrokowo-ruch. AD 1.ŚWIADOMOŚC,W JAKI SPOSÓB POPRAWNIE LICZYMY PRZEDMIOTY. Podstawą dziecięcego liczenia są pewne intencje miary dostępne dz już na początku wyobraźni operacyjne.Liczenie i proste rachunki przyswajane są podobnie jak mowa ojczysta.Dz w okresie dziecięcego liczenia potrafi wychwycić pewne prawidłowości,dzięki temu potrafi pojąć sens liczenia i określić wynik + i -.Już dz w wieku 3lat w zakresie liczenia potrafi stosować dwie zasady.ZASADY DOT. UCZENIA,KTÓRE ZNA DZ W WIEKU: 1.LICENIA/ZASADY 3LAT/ ●”jeden do jednego”-dz potrafi policzyć przedmioty,występuje gest wskazywania i liczebnik●„stałość porządku”-dz lepiej policzy przedmioty ułożone liniowo,ponieważ ma ułożone jeden po 2im.Dz,które zna „zasadę porządku”potrafi policzyć przedmioty ułożone liniowo i grupowo. 2.LICZENIE/ZASADY 5LAT/ ●”kardynalnośc” mówi nam o tym,że ostatni z wypowiedzianych liczebników ma specyficzne znaczenie bo wskazuje liczbę elementów w zbiorze ●”abstrakcji”-dz,które zna zasadę abstrakcji policzy przedmioty różniące się jakościowo razem (słonie i mrówki) ●”niezależności porządkowej” dz potrafi policzyć w dwóch kiedynkach przeciwnych,wie bowiem,że liczebność zbioru nie zależy od kolejności przeliczania jego elementówDZIECKOPRZED 5 R.Ż potrafi także ustalić,w którym zbiorze jest więcej elementów,a w którym mniej pod warunkiem,że zbiory te mają niewielką ilośc elementów(kubeczki i spodki) DZIECKO wie,że w wyniku + zwiększa się liczba liczonych przedmiotów, a w wyniku odejmowania zmniejsza DZIECKO umie określić wynik + i - jeżeli może manipulować przedmiotami i policzyć je. AD 2.ODPOWIEDI POZIOM O.R: OPERACYJNE ROZUMOWANIE to sposób funkcjonowania intelektualnego,który pojawia się i dojrzewa zgodnie z rytmem rozwojowym czł.W kolejnych okresach i stadiach rozwojowych,a także pod wpływem nauczania zmienia się sposób w jaki czł ujmuje,porządkuje i wyjaśnia rzeczywistości. OKRES OPERACJI KONKRETNYCH TRWA W PRZYBLIŻEDNIU DO 12r.ż I ZOSTAŁ PODZIELONY NA DWA PODOKRESY: 1.przedoperacyjny trwa do 7r.ż i jest to czas przygotowania i dojrzewania pierwszych operacji konkretnych 2.w trakcie drugiego od 7 do 12r.ż zdolnośc do operacyjnego rozumowania rozszerza się z kategorii liczbowych na kategorie czasowe.