Argumentacja Kwintyliana z „Institutio oratoria”
Dwa sposoby podejścia do retoryki: 1) jaką ma wartość 2) jakie treści zawiera
Jaki powinien być dobry mówca?
nie można być dobrym mówcą nie będąc dobrym człowiekiem
człowiek zły moralnie nie napisze dobrej mowy
Kwintylian polemizuje z tymi, którzy kładą nacisk na skuteczność
Mówca musi znać się na tym co szlachetne a co haniebne
Musi być sprawiedliwy i odważny
Pilny w przygotowaniu mowy i uczciwy
Retoryka to moc przekonywania (Isokrates, Platon). Przekonywać może bogactwo mówcy, jego godność, zasługi, uroda => wizerunek ma wpływ na skuteczność.
Kwintylian uważa, że nie można definiować sztuki retorycznej poprzez jej efekt (tu: skuteczność)
Arystoteles - kategoria roztropności (gr. fronesis) wg niego to umiejętność zastosowania jakieś reguły w danym momencie. Definicja Arystotelesa jest krytykowana przez Kwintyliana. Arystoteles jest zwolennikiem wynajdywania tego co w mowie może być przekonywujące, Kwintylian natomiast sądzi, że definicja ta zawiera tylko intencję, a więc ogranicza się jedynie do części retoryki.
Retoryka dąży do prawdopodobieństwa - to, co ktoś subiektywnie uznaje za prawdziwe, stosunek zdarzeń możliwych di zdarzeń pewnych
Kornelius Celcius sugeruje, że wbrew swojemu przekonaniu można dowodzić jakieś tezy (np. dla sędziego stawką jest wygrana w sprawie)
Kleantes - retoryka jako ars bene dicendi - sztuka rzetelnego przemawiania
Wniosek Kwintyliana: Retoryka jest wiedzą w zakresie rzetelnej wymowy - ta definicja wydaje się najbardziej neutralna, wg niego „szukać innej to znaczy szukać gorszej”
Pytanie czy retoryka rzeczywiście wiąże się z cnotą (cnota rozumiana jako odwaga i roztropność). Cnota człowieka polega na jego mowie i rozumie => jest to kluczowy fragment argumentacji Kwintyliana.
Człowiek nieszlachetny nie może napisać mowy zachwalającej szlachetność
Postulat pojmowania retoryki jaki praktyki społecznej
Kwintylian tworzy retorykę taką, jaką chce żeby była - pewien idealny wzorzec
Stoicka koncepcja cnoty - atraksja (niewzruszalność). Cnota jako postawa rezygnacji - nie da się jej wyuczyć
Kwintylian, Marcus Fabius Quintilianus (ok. 35 - ok. 95), najwybitniejszy przedstawiciel rzymski w dziedzinie teorii wymowy. Pierwszy płatny z kasy państwowej nauczyciel retoryki.
Kwintylian urodził się w Calagurris (obecnie Calahorra w Hiszpanii) i z zawodu był adwokatem. Został kierownikiem pierwszej państwowej szkoły retorycznej, założonej przez Wespazjana. Jego najważniejsze dzieło w 12 księgach O kształceniu mówcy (łac. Institutio oratoria), zawiera nie tylko teorię wymowy, ale i uwagi o wychowaniu oraz ideał nauczyciela.
Według Kwintyliana mowa powinna uczyć, bawić i motywować.Aby poprawnie zbudować mowę należy uwzględnić następujące elementy:
inventio - zebranie materiału;
disputatio - skomponowanie materiału;
elocutio - nadanie odpowiedniej formy stylistycznej;
memoria - zapamiętanie mowy;
actio - wygłoszenie mowy.
Dobry mówca powinien być dobrze wykształcony, znać teorię wymowy, a także mieć nieposzlakowane zasady moralne. Za wzór wymowy stawiał Cycerona (który skądinąd był też najsławniejszym rzymskim teoretykiem wymowy i to na jego pracach przeważnie bazował Kwintylian).
Kwintylian dowodził że wychowanie zbiorowe przynosi o wiele więcej korzyści niż nauczanie prywatne, argumentując to tym między innymi, że przyszły mówca będzie żył wśród ludzi, więc jak najwcześniej powinien się do tego przyzwyczajać. Zwracał uwagę na zawierane w szkole przyjaźnie, które łączą ludzi na całe życie. W szkole uczniowie uczą się nie tylko od nauczyciela, ale i od siebie nawzajem. Te i inne jego wywody przyczyniły się do upowszechnienia idei zbiorowego nauczania w Rzymie.
Przedstawiona przez niego pierwsza teoria szkoły publicznej powinna spełniać następujące warunki :
odpowiednio dostosowany do wieku uczniów program nauczania
dobry nauczyciel
stosowanie przemienności lekcji
robienie przerw między lekcjami
zapewnienie uczniom wypoczynku