Zasady zachowania tajemnicy zawodowej

Stanowisko Krajowej Rady Doradców Podatkowych w sprawie stosowania zasady zachowania tajemnicy zawodowej przez doradców podatkowych, rekomendowane przez Komisję do spraw Etyki Zawodowej.

1. Art. 180 § 1 k.p.k. a zasada zachowania tajemnicy zawodowej
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez doradcę podatkowego w zakresie faktów i informacji z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu wynika z art. 37 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym, który jest podobny w treści do analogicznych przepisów innych ustaw korporacyjnych, (np. art. 18 ust. 1 Prawa o notariacie, art. 6 ust. 1 Prawa o adwokaturze czy art. 3 ust. 3 ustawy o radcach prawnych).

Obowiązek ten obejmuje także składanie zeznań w postępowaniu karnym oraz rozciąga się na dokumenty będące w posiadaniu doradcy podatkowego. Jednakże art. 180 § 1 k.p.k. pozwala na uchylenie tego obowiązku w drodze postanowienia sądu lub prokuratora. Co więcej, możliwość uchylenia obowiązku zachowania tajemnicy dotyczy także dokumentów zawierających tajemnicę zawodową (art. 226 w zw. z art. 180 k.p.k.). W razie wydania takiego postanowienia doradca podatkowy nie może powoływać się na art. 37 ustawy o doradztwie podatkowym oraz nie może odmówić zeznań (czy przedstawienia dokumentów) co do okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej.

2. Standard zachowania doradcy podatkowego
Zgodnie z poglądami wyrażonymi w doktrynie prawa karnego, odmowa złożenia zeznań nie stanowi przestępstwa sankcjonowanego przez kodeks karny. W szczególności nie ma w takim przypadku zastosowania art. 239 kodeksu karnego dotyczący utrudniania postępowania karnego (p. R.A. Stefański: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, s. 491 i n.; Z. Gostyński: Tajemnica dziennikarska..., Państwo i Prawo 1997, nr 10). Tym niemniej bezpodstawne uchylanie się od złożenia zeznań lub wydania przedmiotu może spowodować nałożenie na doradcę podatkowego kary pieniężnej na podstawie art. 287 §1 w związku z art. 285 § 1 k.p.k. Uporczywe uchylanie się od złożenia zeznania może nawet spowodować nałożenie aresztu na czas nie przekraczający 30 dni.

W wyniku powyższej analizy Komisja ds. Etyki Zawodowej rekomenduje, by doradcy podatkowi, wobec których sąd lub prokurator uchylił obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej składali zeznania w postępowaniu karnym. Złożenie zeznania jako podyktowane okolicznościami, na które doradca nie ma wpływu, nie stanowi naruszenia zasad etyki zawodowej ani przepisów ustawy o doradztwie podatkowym. To samo dotyczy przekazania sądowi lub prokuratorowi dokumentów objętych tajemnicą zawodową.

3. Art. 180 § 2 k.p.k. - proponowane kroki
Zgodnie z art. 180 § 2 k.p.k., obowiązek osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej może być wobec nich uchylony jedynie przez sąd w drodze postanowienia i tylko wtedy: "gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu". Na postanowienie sądu I instancji przysługuje zażalenie.

Ten tryb ochrony tajemnicy zawodowej nie obejmuje doradcy podatkowego. W rezultacie zdarza się, że prokuratorzy pochopnie korzystają z możliwości zwalniania z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.
W naszym przekonaniu art. 180 § 2 k. p.k. narusza konstytucyjną zasadę równości, czyli nakaz jednakowego traktowania wszystkich podmiotów charakteryzujących się odnośną cechą w równym stopniu.

Zasada ta sformułowana jest w art. 32 Konstytucji RP, a Trybunał Konstytucyjny powoływał się na nią w wielu orzeczeniach. Biorąc pod uwagę, że do wykonywania zawodu doradcy podatkowego konieczne jest ukształtowanie stosunków z klientami na zasadzie zaufania w takim samym stopniu, jak w przypadku radcy prawnego czy adwokata, nie ma uzasadnienia odmienne traktowanie przedstawicieli tych zawodów w aspekcie ochrony tajemnicy zawodowej.

Wobec powyższego możliwe wydają się dwa warianty postępowania:
Wystąpienie do właściwych organów z wnioskiem o zmianę przepisów. Wystąpienie Krajowej Izby Doradców Podatkowych jako organizacji zawodowej (w trybie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP) z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niekonstytucyjności art. 180 § 2 kodeksu postępowania karnego. Wniosek powinien być uzasadniony naruszeniem zasady równości.  Oba warianty postępowania mogą być zastosowane jednocześnie.

USTAWA z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z dnia 7 lutego 2002 r. - tekst jednolity)
Art. 37.
1. Doradca podatkowy jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty i informacje, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu.

2. Doradca podatkowy nie może być przesłuchiwany jako świadek co do faktów i informacji, na które rozciąga się obowiązek, o którym mowa w ust. 1, chyba że został zwolniony od tego obowiązku w trybie określonym odrębnymi ustawami.

3. Przepis ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do osób zatrudnionych przez doradcę podatkowego oraz przez podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1, w zakresie wykonywania przez te osoby czynności doradztwa podatkowego.

Zasady stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych

Załącznik do uchwały nr 25/2006 Drugiego Krajowego Zjazdu Doradców Podatkowych z dnia 21 stycznia 2006r. w sprawie zasad stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez doradców podatkowych.

 

1. Doradcy podatkowi są zobowiązani do stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych według zasad określonych w punktach 2 - 4.

2. Stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych doradców podatkowych obejmuje wybrane - według potrzeb doradcy podatkowego - formy kształcenia:

1. udział w szkoleniach specjalistycznych o tematyce zbieżnej z zawodową działalnością doradcy podatkowego,

2. samokształcenie doradcy podatkowego polegające w szczególności na aktualizacji wiedzy zawodowej,

3. udział w innych formach prezentacji dorobku i rozwiązań w zakresie prawa podatkowego i dziedzin pokrewnych - konferencje, sympozja, zjazdy itp.

3. Krajowa Rada Doradców Podatkowych oraz regionalne oddziały Krajowej Izby Doradców Podatkowych ułatwiają doradcom podatkowym stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych poprzez inicjowanie i wspieranie lub organizowanie szkoleń, seminariów, konferencji i innych form dokształcania zawodowego.

4. W przypadku organizowania szkoleń, seminariów, konferencji i innych form dokształcania zawodowego organizowanych przez Krajową Radę Doradców Podatkowych lub przez regionalne oddziały Krajowej Izby Doradców Podatkowych udział jest odpłatny, z tym, że Krajowa Rada Doradców Podatkowych lub regionalne oddziały Krajowej Izby Doradców Podatkowych mogą w miarę możliwości partycypować w kosztach tych szkoleń stosując zasadę równości członków samorządu zawodowego.

5. Wszelkie formy kształcenia organizowane przez Radę winna obowiązywać zasada "bez zysku" dla Izby.

Orzeczenia w sprawie doradztwa podatkowego

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
z dnia 26 listopada 2003r. z godz.12-tej w sprawie zbadania konstytucyjności przepisów stanowiących, iż uprawnionymi do udzielania porad prawnych w ramach działalności gospodarczej są wyłącznie radcowie prawni i adwokaci.  (Dz.U.2003r. Nr 206 poz.2012)

26 listopada 2003 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Elżbiety D. w sprawie zbadania konstytucyjności art. 59 § 1 Kodeksu wykroczeń w związku z niektórymi przepisami ustawy o działalności gospodarczej oraz ustawy o radcach prawnych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 59 § 1 Kodeksu wykroczeń (uchylony przez art. 71 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej) w związku z art. 4, art. 6 i art. 7 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych w brzmieniu nadanym ustawą z 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw są niezgodne z art. 42 Konstytucji. Art. 59 § 1 Kodeksu wykroczeń nie jest natomiast niezgodny z art. 2, art. 22 i art. 65 Konstytucji. Ponadto Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w zakresie badania konstytucyjności art. 59 § 1 Kodeksu wykroczeń w związku z art. 1, art. 4 § 1 i art. 24 ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej z powodu cofnięcia w tym zakresie skargi konstytucyjnej.

Trybunał uznał, że art. 59 § 1 kodeksu wykroczeń rozumiany, jako tworzący podstawę dla stosowania sankcji karnych wobec osób z wyższym wykształceniem prawniczym, które świadczą usługi pomocy prawnej, choć nie spełniają wymagań przewidzianych dla wykonywania zawodu radcy prawnego lub adwokata jest
niezgodny z art. 42 Konstytucji. Podstawą tej niezgodności jest brak określenia czynu zabronionego w sposób precyzyjny i nie budzący wątpliwości.

TK wskazał, iż zgodnie z art. 65 ust. 1 Konstytucji, każdemu zapewnia się wolność wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, a wyjątki od tej reguły zawierać powinna ustawa. Ograniczenia muszą być określone w ustawie wyczerpująco, a więc zakazane może być jedynie to, co w ustawie zostało wyraźnie wskazane. Zarówno w art. 4 ust. 1 - Prawa o adwokaturze, jak i w art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych pomoc prawna została zdefiniowana bardzo ogólnie poprzez podanie przykładowego i otwartego katalogu czynności obejmujących zarówno działania faktyczne, jak i prawne. Zdaniem Trybunału, z tak skonstruowanej definicji trudno byłoby wyprowadzić normę stanowiącą o wyłączności uprawnień adwokatów i radców prawnych do świadczenia pomocy prawnej.

Zgodnie z Konstytucją prawo karne musi być oparte przynajmniej na dwóch podstawowych zasadach: określoności czynów zabronionych pod groźbą kary oraz na zakazie wstecznego działania ustawy wprowadzającej lub zaostrzającej odpowiedzialność karną (art. 42 Konstytucji). Zasady te wyrażone w kodeksie karnym składają się także na zasadę demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Reguła określoności (art. 42 Konstytucji) nakazuje ustawodawcy takie wskazanie czynu zabronionego, aby zarówno dla adresata normy, jak i organów stosujących prawo nie budziło wątpliwości, czy określone zachowanie stanowi czyn zabroniony. Na podstawie przepisów ustaw: Prawo o radcach prawnych i Prawo o adwokaturze nie sposób jednoznacznie wskazać jakiego rodzaju działalność zastrzeżona jest dla zawodów radcy prawnego lub adwokata. Tym samym trudno określić, jakiego typu działalność, wykonywana przez osoby nie będące radcami ani adwokatami, stanowić będzie czyn zabroniony na mocy art. 59 § 1 k.w.
Ze względu na niejasność sformułowań i brak przejrzystej definicji czynu zabronionego, zaskarżony art. 59 § 1 został uznany za niezgodny z Konstytucją.

Rozprawie przewodniczył Sędzia TK Adam Jamróz, a sprawozdawcą był Prezes TK Marek Safjan.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO
z dnia 31 lipca 2003r.
Syng.akt. III SA 1050/2002, niepublikowany.

Usługi doradcze muszą być w jakiś sposób zmaterializowane, szczególnie jeżeli zapłatą za nie były dziesiątki tysięcy marek przekazywanych między przedsiębiorstwami powiązanymi ze sobą osobami ze ścisłego kierownictwa.

W prawie podatkowym nie można stosować art. 6 KC. Jednak doktryna i orzecznictwo wypracowało stanowisko, zgodne z którym w sytuacji, gdy podatnik z takiego fachu, zdarzenia wynosi skutki prawne, musi to udowodnić. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku obliczenia podatku naliczonego. Nie może budzić wątpliwości, że do odliczenia podatku naliczonego nie wystarcza posiadanie umowy oraz faktury. Muszą istnieć dowody, że dana umowa została wykonana. Również w przypadku usług świadczących ustnie przez telefon (doradztwo) podatnik musi udowodnić, że usługa została rzeczywiście wykonana.

Koszty procesowe - Wynagrodzenie za czynności doradcy podatkowego

Obowiązują od 1.01.2004r.

Wartość przedmiotu sprawy w złotych		Wynagrodzenie doradcy podatkowego za postępowanie przed sądem administracyjnym w I instancji
Ponad	Do
	500 zł	60 zł
500 zł	1'500 zł	180 zł
1'500 zł	5'000 zł	600 zł
5'000 zł	10'000 zł	1'200 zł
10'000 zł	50'000 zł	2'400 zł
50'000 zł	200'000 zł	3'600 zł
200'000 zł		7'200 zł
W pozostałych sprawach		240 zł

Rodzaj czynności	Wynagrodzenie doradcy podatkowego za postępowanie przed sądem administracyjnym w II instancji
		Doradca prowadził sprawę w I instancji	Doradca nie prowadził sprawy w I instancji
Za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej oraz udział w rozprawie przed NSA	75% wynagrodzenia za postępowanie I instancji	100% wynagrodzenia za postępowanie I instancji
Za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej albo za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej	50% wynagrodzenia za postępowanie I instancji	75% wynagrodzenia za postępowanie I instancji
Za udział w rozprawie przed NSA	50% wynagrodzenia za postępowanie I instancji	75% wynagrodzenia za postępowanie I instancji
Postępowanie zażaleniowe	120zł	120zł
W każdym przypadku nie mniej niż 120zł

Rozporządzenie nie określa maksymalnego wynagrodzenia, jakie doradca podatkowy może ustalić z klientem za czynności określone w rozporządzeniu. Rozporządzenie określa tylko, w jakich granicach sąd zasądzi zwrot kosztów zastępstwa procesowego w przypadku wygranej, a także w jakich granicach przyzna wynagrodzenie doradcy podatkowemu występującemu przed sądem z urzędu.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości  z dnia 2 grudnia 2003r.  w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. z 2003r., Nr 212, poz.2075):
"§ 1. Rozporządzenie określa wynagrodzenie za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w sprawach obowiązków podatkowych, stanowiące podstawę do zasądzania przez sąd kosztów zastępstwa prawnego, zwane dalej "wynagrodzeniem doradcy podatkowego", oraz szczegółowe zasady ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego ustanowionego z urzędu."

5

---