KONSTYTUCJE POLSKI W XX WIEKU

18 XI 1918 roku Moraczewski powołał Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej

22 XI 1918 roku Moraczewski i Piłsudski podpisali dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej RP.

• pełnię władzy do momentu powołania Sejmu Ustawodawczego / SU / przejął Piłsudski jako Tymczasowy Naczelnik Państwa

• powoływał rząd składający się z prezydenta i ministrów

• do niego i do rządu należała władza ustawodawcza

• wydawane przez rząd i Naczelnika dekrety miały być zatwierdzone przez wybrany z czasem SU

26 I 1919 roku Piłsudski wyznaczył wybory do SU

• po raz pierwszy mogły brać w nim udział kobiety

• prawo czynne i bierne od 21 lat

Na I posiedzeniu SU Piłsudski złożył swoją funkcje, otrzymał ją jednak z powrotem w zmienionej postaci, jako Naczelnik Państwa dzięki Małej Konstytucji z 20 II 1919 roku. Zakładała ona:

• niepodzielną władzę SU o charakterze suwerennym i nieokreślonym w czasie

• władza wykonawcza została uzależniona w dużej mierze od Sejmu

• Sejm uzyskał wyłączne prawo stanowienia ustaw

• Naczelnik i rząd podporządkowano Sejmowi

• Naczelnik reprezentował państwo na zewnątrz, stał na czele administracji wojskowej i cywilnej

• Każdy akt wydany przez Naczelnika wymagał kontrasygnaty właściwego ministra

• Naczelnik powoływał rząd, jednak w porozumieniu z Sejmem

• Rząd odpowiadał przed Sejmem solidarnie, ministrowie indywidualnie

• Wotum nieufności wobec ministra nie oznaczało dymisji całego rządu

Prace nad właściwą konstytucją trwały jeszcze dwa lata

Uchwalono ją dopiero 17 III 1921 roku - Konstytucja Marcowa

Oparto ją o zasady Konstytucji III Republiki Francuskiej z roku 1875

Konstytucję polska oparto o zasady:

• ciągłości państwa polskiego

• republikańskiej formy ustroju

• podziału władz państwa liberalnego

• jednolitości państwa

• zwierzchnictwa narodu

• systemu rządów parlamentarnych

• systemu rządów wielopartyjnych

Władza Ustawodawcza:

• Sejm - 444 posłów

• Senat - 111 senatorów

• Kadencje 5 letnie

• Prawa wyborcze:

• Czynne - 21 lat do Sejmu i 30 do Senatu

• Bierne - 25 lat do Sejmu i 40 do Senatu

Parlament posiadał kompetencje

• ustrojodawcze - dokonywanie zmian w konstytucji

• ustawodawcze - wyłączność uchwalania ustaw

• kontrolne - odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta i ministrów

• elekcyjne - wybór prezydenta, prezesa NIK, współudział w tworzeniu rządu

Prezydent:

• wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na kadencję 7 letnią

• funkcja reprezentacyjna

• zawieranie umów międzynarodowych

• wybór dyplomatów

• wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju - za zgodą Sejmu

• stał na czele władzy wykonawczej

• mianował rząd - przy poparciu Sejmu

• udzielał dymisji rządowi

• obsadzał wyższe urzędy państwowe

• był zwierzchnikiem sił zbrojnych

• posiadał minimum kompetencji ustawodawczych

• zwoływał i odraczał sesje parlamentu

• mógł rozwiązać Sejm za zgodą 3/5 senatu

Rada Ministrów:

• premier stał na jej czele, przewodniczył obradom gabinetu i koordynował jego pracę

• rząd koordynował politykę wewnętrzną i zewnętrzną państwa

• posiadała inicjatywę ustawodawczą

• odpowiedzialność solidarna za działalność rządu, indywidualna za resort

• za działania niezgodne z konstytucją gabinet ponosił odpowiedzialność konstytucyjną

• Sejm stawiał ministra przed Najwyższym Trybunałem Administracyjnym

Na mocy konstytucji władza wykonawcza należała praktycznie do Sejmu i Senatu. W takiej sytuacji Piłsudski nie chciał kandydować na stanowisko prezydenta. Dlatego też zastąpił go Narutowicz

12 V 1926 roku miał miejsce wojskowy zamach stanu Piłsudskiego

31 V Sejm zalegalizował zamach stanu wybierając Piłsudskiego na prezydenta

2 VIII 1926 roku miała miejsce pierwsza korekta ustrojowa zwana nowelą sierpniową

• prezydent

• wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy

• prawo rozwiązania parlamentu przed upływem jego kadencji

• wprowadziło to w rezultacie pozaparlamentarny system rządów - tzw. Sanację

Po wyborach w 1928 roku większość w Sejmie uzyskał BBWR - Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem - zwolennicy Piłsudskiego. I to właśnie oni zajęli się tworzeniem nowej konstytucji

Prezydent podpisał projekt nowej konstytucji 23 IV 1935 roku - Konstytucja Kwietniowa.

• wprowadzała ona autorytarny system rządów

• podkreślała nadrzędność państwa ograniczając swobody obywatelskie

• uosobieniem władzy stał się prezydent odpowiedzialny jedynie przed Bogiem i historią

Prezydent:

• odpowiadał przed Bogiem i historią

• wybierany przez Zgromadzenie Elektorów na kadencję 7 letnią

• Zgromadzenie Elektorów

• 5 najwyższych dostojników państwa i 75 elektorów wyłonionych przez Sejm i w 1/3 przez Senat

• prerogatywy - uprawnienia osobiste

• prawo do wskazania kandydata na swojego następcę w momencie ustępowania

• wydawanie dekretów z mocą ustawy

• prawo weta zawieszającego ustawy sejmowe

• pod jego zwierzchnictwem znalazły się

• rząd

• Sejm i Senat

• Siły zbrojne

• Sądy i kontrola państwowa

Rząd:

• powoływany przez prezydenta

• ponosił przed nim odpowiedzialność

• rząd uniezależniono od Sejmu

Parlament:

• Sejm - 208 posłów na kadencję 5 letnią

• Senat - 96 senatorów w 1/3 powoływanych przez prezydenta, resztę stanowiły elity - wybrani z tytułu zasług, wykształcenia, zaufania

• Prawa czynne do Sejmu - 24 lata; prawo bierne 30 lat

• Prawa czynne do Senatu - 30 lat; prawo bierne 40 lat

19 II 1947 roku podpisano w Polsce Małą Konstytucję sankcjonującą w zasadzie zdobycze Polski Ludowej

• zachowywać miała ona tradycyjny trójpodział władzy, który w praktyce łamało jednak powołanie do życia Rady Państwa funkcjonującej na wzór ZSRR

Najwyższą władzą ustawodawcza był jednoizbowy Sejm

• 444 posłów - w tym 372 z wyborów okręgowych i 72 z list państwowych

• kadencja 5 letnia

• uchwalanie nowej konstytucji

• uchwalanie ustaw zwykłych

• ustalanie polityki państwa

• kontrola rządu

• wybór prezydenta i Prezesa NIK

Najwyższą władzą wykonawczą był Prezydent:

• wybierany przez Sejm większością głosów na kadencję 7 - letnią

• powoływał rząd

• zwoływał i odraczał sesje Sejmu

• miał prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych

• reprezentował państwo na zewnątrz

• ratyfikował umowy międzynarodowe

• obsadzał ważniejsze stanowiska cywilne i państwowe

• odpowiadał wyłącznie konstytucyjnie - tzn. za łamanie prawa mógł być pociągnięty do odpowiedzialności przez Sejm i postawiony w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

Rada Państwa

• łączyła w sobie funkcje ustawodawcze, wykonawcze i kontrolne

• skład:

• prezydent - z urzędu był jej przewodniczącym

• marszałek

• 3 wicemarszałków

• prezes NIK

• w czasie wojny Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych

• kompetencje:

• nadzór nad radami narodowymi

• nadzór nad prokuraturą

• nadzór nad NIK

• wprowadzanie stanu wyjątkowego i wojennego

• wykładnia prawa

• prawo inicjatywy ustawodawczej

• zatwierdzanie dekretów rządu

Rada Ministrów:

• uzyskała oprócz standardowych szersze kompetencje - zwiększone o planowanie i organizowanie gospodarki narodowej

• samodzielność została wybitnie ograniczona poprzez wpływ najpierw PPR następnie zaś PZPR, oraz Rady Państwa i prezydenta

Wymiar Sprawiedliwości:

• zniesiono sądy grodzkie, okręgowe i apelacyjne

• wprowadzono sądy powiatowe i wojewódzkie

• wprowadzono udział ławników

• na czele prokuratury stał prokurator generalny, nadzorowany przez Radę Państwa

22 VII 1952 roku podpisana została Konstytucja Lipcowa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

• przyjęto w niej koncepcję klasowego charakteru państwa, a co za tym idzie odrzucono trójpodział władzy, na jego miejsce wprowadzając zasadę tzw. Centralizmu demokratycznego

• konstytucja podzieliła organy władzy na 4 grupy

• władzy państwowej

• administracji

• sądowe

• prokuratorskie

• z czasem dodano grupę 5 - NIK

Konstytucja lipcowa stała się ostoją propagandy ówczesnych władz Polski:

• Polska jest państwem demokracji ludowej

• Władza należy do ludu pracującego miast i wsi

• Podstawą tej władzy jest sojusz robotniczo - chłopski

• Państwo ma stać na straży zdobyczy ludu pracującego, zabezpieczyć jego władzę i wolność przed wrogami ludu, oraz dążyć do likwidacji klas żyjących z wyzysku

Wprowadzał również nowe zasady ustroju gospodarczego:

• miał się on opierać na uspołecznionych środkach produkcji

• gospodarce planowej

• monopolu państwa w dziedzinie handlu zagranicznego

Do organów władzy państwowej należały

• Sejm, Rada Państwa - jako organy naczelne

• Rady narodowe - jako organy terenowe

Sejm:

• 444 posłów na kadencji 4 letniej

• stał się narzędziem do wdrażania do ustawodawstwa kolejnych uchwał PZPR

• kompetencje:

• zmiana konstytucji

• uchwalanie ustaw zgłaszanych przez Radę Państwa, rząd lub posłów

• uchwalanie planów gospodarczych i budżetu

• prawo powoływania organów wewnętrznych oraz innych organów państwowych

• Rady Państwa

• Rady Ministrów

• Prezesa NIK

• Miał prawo uchwalenia postanowienia o stanie wojennym

Rada Państwa:

• 15 członków wybieranych wyłącznie z grona posłów

• przewodniczący

• 4 zastępcy

• sekretarz i członkowie

• nie mogli piastować stanowisk w rządzie

• 4 grupy uprawnień

• organ uzupełniający Sejm

• prawo do zarządzania wyborów do Sejmu

• uchwalanie dekretów z mocą ustawy

• możliwość wykładni ustaw

• zwoływanie sesji parlamentu

• funkcje kolegialnej głowy państwa

• mianowanie i odwoływanie dyplomatów

• ratyfikacja umów międzynarodowych

• obsadzanie części stanowisk cywilnych i wojskowych

• funkcje nadzoru

• nadzór nad działalnością rad narodowych

• funkcje dodatkowe

• prawo wprowadzenia stanu wojennego

• kontrola działalności prokuratury

Funkcje NIK przejęło Ministerstwo Kontroli Państwowej

• w ten sposób organ kontroli podporządkowano rządowi

Rada Ministrów

• porównywalnie do roku 1947 bez praw do określania planów gospodarczych i budżetu

Rady Narodowe:

• terenowe organy władzy państwowej

• funkcja generalna

• kierowanie całokształtem rozwoju społeczno - gospodarczo - kulturalnego

• działalność propagandowa

• hegemonia proletariatu

• sojusz miasta z wsią

• jedność polityczno - moralna narodu

Nowele Konstytucyjne

1957 - likwidacja resortu kontroli państwowej - wprowadzenie NIK

1960 - podniesienie liczby posłów z 444 do 460

1961 - podniesienie liczby członków Rady Państwa z 9 do 11

1975 - nowelizacja konstytucji w związku z nowym podziałem administracyjnym, podniesienie liczby województw z 17 do 49

1976 - zmiana ogólnych zasad ustroju

• Polska jest krajem socjalistycznym

• Kierownicza rola PZPR w budowie socjalizmu

• Polityka zagraniczna umacnia przyjaźń i współpracę z ZSRR i innymi państwami socjalistycznymi

• Prezes NIK został członkiem rządu

1980 - NIK podporządkowana zostaje Sejmowi

1982 - określenie zasad działania Trybunału Stanu

1985 - określenie zasad działania Trybunału Konstytucyjnego

1987 - ustawa o stworzeniu stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich

1989 - restytuowanie instytucji Prezydenta - jego powoływanie i uprawnienia

• tworzyła druga izbę Parlamentu - Senat

29 XII 1989 - nastąpiła zmiana nazwy państwa z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Rzeczypospolitą Polską

1990 - zmiana wprowadzająca określenie demokratyczne państwo prawa

• do rangi konstytucyjnej wprowadzono zasady:

• suwerenności

• praworządności

• możliwości swobodnego tworzenia partii politycznych

• ochrony własności osobistej

- zmieniono zasady wyboru prezydenta

1993 - nowele sądownictwa państwowego

• utworzenie Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa

Wraz z powołaniem do życia Małej Konstytucji 17 X 1992 roku, przestała obowiązywać konstytucja roku 1952

• w nowej konstytucji przywrócono zasadę trójpodziału władzy

• obie izby Parlamentu łączą się w tzw. Zgromadzenie Narodowe

• obradom ZN przewodniczy Marszałek Sejmu

• kompetencje

• zatwierdza wybór prezydenta

• ma prawo jego odwołania

• prawo postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

Sejm:

• funkcja ustrojodawcza

• wydawanie ustaw konstytucyjnych

• funkcja ustawodawcza

• określanie budżetu państwa

• wolności i prawa osobiste obywateli

• wolności i prawa polityczne

• funkcja kontrolna

• rząd musi przedkładać Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu

• po opinii NIK, izba musi udzielić rządowi absolutorium

• funkcja kreacyjna

• Sejm wybiera członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu

• Wybór prezesa NIK za zgodą Senatu

• Wybór Rzecznika Praw Obywatelskich za zgodą Senatu

• Wybór prezesa NBP na wniosek prezydenta

• funkcja wewnątrz organizacyjna

• wyłączne prawo do decydowania o strukturze Sejmu i trybie jego prac

Senat:

• dzieli wraz z Sejmem wykonywanie funkcji ustawodawczych

• rozpatruje wraz z Sejmem uchwalone ustawy - może je przyjąć, zgłosić poprawki lub odrzucić

Kadencja Sejmu i Senatu wynosi 4 lata

Prezydent:

• według noweli z roku 1989 miał być wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na okres 6 lat większością głosów

• zasady te zmieniono w roku 1990 i w takiej formie weszły one do Małej Konstytucji

• wybierany przez Naród na 5 lat

• wiek ponad 35 lat

• warunek 100 000 podpisów poparcia

• I tura wyborów - jeżeli uzyska większość absolutną, jeśli nie to

• II tura wyborów spośród 2 kandydatów

• pełni funkcję jednoosobowej głowy państwa

• powołuje i mianuje dyplomatów

• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe

• jest zwierzchnikiem sił zbrojnych

• może wprowadzić stan wojenny

• prerogatywy

• prawo inicjatywy ustawodawczej

• prawo weta zawieszającego w stosunku do ustaw sejmowych

• powoływanie rządu

• prawo do rozwiązania Sejmu

• powołuje Prezesa Naczelnego Sadu Administracyjnego i Sądu Najwyższego

• ponosi wyłącznie odpowiedzialność konstytucyjną

Rada Ministrów

• musi być powołana w ciągu 21 dni od mianowania prezydenta - jeśli kandydatowi na premiera nie uda się stworzyć rządu to następnego kandydata wybiera Sejm

• uprawnienia standardowe

• prawo do sporządzania projektu budżetu

NIK:

• działa na mocy ustawy z roku 1980 zmienionej w roku 1989

• kontrola działalności naczelnych, centralnych i terenowych organów władzy państwowej

• podejmuje kontrole na zlecenie sejmu, prezydenta, premiera lub własnej inicjatywy

• przedkłada Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności

Trybunał Stanu:

• działa na podstawie ustawy z roku 1982

• przed TS odpowiedzialność konstytucyjna ponoszą prezydent, rząd, prezes NIK i NBP, Prokurator Generalny i kierownicy urzędów centralnych

• przed TS do odpowiedzialności przed TS pociąga Sejm

• TS powoływany jest przez Sejm na czas jego kadencji

• Skład - Przewodniczący i 22 członków

Trybunał Konstytucyjny

• działa na podstawie ustawy z roku 1985, zmienionej w roku 1991

• orzeka o zgodności z konstytucja ustaw sejmowych lub ustaw rządowych

• ustala powszechną wykładnię prawa

• skład - Prezes, wiceprezes i 10 sędziów powoływanych na kadencję 8 letnią

Rzecznik Praw Obywatelskich

• działa na mocy ustawy z roku 1987 zmienionej w roku 1991

• stoi na straży wolności i praw obywatelskich

• może podjąć działania na wniosek obywateli, organizacji społecznych, organów samorządowych lub z własnej inicjatywy

• corocznie przedstawia obu izbom Parlamentu sprawozdanie ze swojej działalności

• powołuje go Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów

• kadencja 4 lata

• jest niezawisły i odpowiada wyłącznie przed sejmem

Konstytucja z 2 IV 1997 - weszła w życie 17 IV 1997

Konstytucja ta potwierdza demokratyczny charakter państwa oraz trójpodział władzy

• ustawodawczą - Sejm i Senat

• wykonawczą - prezydent i rząd

• sądowniczą - sądy i trybunały

Zakazuje istnienia partii powiązanych z nazizmem, faszyzmem i komunizmem.

Wprowadza również równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych

SEJM I SENAT

1. Sejm składa się z 460 posłów.

2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym

3. Senat składa się ze 100 senatorów

4. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym

5. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

6. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.

7. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.

8. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.

9. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.

POSŁOWIE I SENATOROWIE

1. Nie można być równocześnie posłem i senatorem.

2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.

3. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.

4. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.

5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

6. Za naruszenie zakazów, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

REFERENDUM

1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.

2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący
   

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.

2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.

3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu

4. Wybory turowe podobnie jak w roku 1992

5. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.

6. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej.

7. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych

8. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

9. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe

10. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu

11. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.

12. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu - jeśli kandydatowi nie uda się stworzyć rządu prawo mianowania nowego premiera przejmuje Sejm

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.

2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.

TRYBUNAŁ STANU

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych

2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie

3. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu

4. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego

5. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

Porównanie konstytucji 1992 - 1997

Stwierdza się, iż konstytucja 1997 w stosunku do konstytucji 1992 za bardzo wzmocniła Sejm, osłabiając jednocześnie pozycje prezydenta

W przypadku prezydenta:

• odebrano resorty prezydenckie - MON, MSW i MSZ

• prezydent stracił możliwość akceptacji zmian w rządzie - poprzednio mógł się zgodzić lub nie zgodzić z propozycją premiera, teraz musi tę zmianę zaakceptować

• veto prezydencki może być odrzucone większością 3/5, a nie jak poprzednio 2/3 głosów

• prezydent nie ma prawa zawetować ustawy budżetowej

Zyskał on natomiast uprawnienia:

• mianowania szefa sztabu generalnego i dowódców sił zbrojnych

• powoływania prezesa Sądu Najwyższego

• powoływania prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

• powoływania prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego

Wzmocnieniu uległa natomiast pozycja premiera wzorowana na konstytucji RFN

• nie ma już resortów prezydenckich

• prezydent nie ma już takiego wpływu na zmiany w rządzie

Wzmocnieniu uległa pozycja Trybunału Konstytucyjnego

• liczbę sędziów zwiększono z 12 do 15

• przedłużono ich kadencję z 8 na 9 lat

Osłabiono natomiast Trybunał Stanu

• zmniejszono liczbę członków z 23 na 19

W konstytucji 1997 roku pojawia się instytucja skargi konstytucyjnej

• każdy obywatel ma prawo wnieść do Trybunału Konstytucyjnego skargę, która tyczy się prawa - w tym wypadku ustawy, nie może zaś tyczyć się bezprawnego działania urzędnika czy też funkcjonariusza państwowego

• do jej zaistnienia może dojść jednakże dopiero po wykorzystaniu wszelkich dróg w postępowaniu przed organami rządowymi i administracyjnymi

Konstytucja 1997 powołuje również nową instytucje, zwaną Radą Gabinetową

• ma ona być zwoływana w szczególnych dla państwa momentach

• tworzy ją prezydent, premier i rząd

• nie posiada ona jednak uprawnień rządu - dlatego też spotkania te w rezultacie mają charakter bardziej towarzyski niż praktyczny

W przypadku Parlamentu zmiany są w zasadzie bardziej kosmetyczne

• tyczą się między innymi praw wyborczych - o ile konstytucja 1992 zakładała, że prawo bierne do Sejmu i Senatu wynosi 21 lat, w konstytucji zmieniono to na założenie, że do Sejmu 21 lat, do Senatu zaś 30

• prawo czynne pozostało takie samo

W konstytucji 1997 pojawiają się elementy, których nie było w 1992 roku, są to :

1. Uregulowane stosunki państwo - Kościół

1. Poszanowanie autonomiczności tych instytucji i współpracy

2. Inicjatywa ludowa

1. 100 tys. Obywateli ma prawo zgłosić projekt ustawy

5

Konstytucje

---