Argas reflexus - TBE, borrelia burgdoferi, wirusy Grand Arbaud i Ponteves, Quaranfil; Tahyna i West Nile

Ixodes Ricinus (pospolity)-, TBE, bb, Francisella tularensis - tularemia, Coxiella burnetti - gorączka Q, Ehrlichia - erlichioza, babesia microti

Dermacentor reticulatus wirusy TBE omskiej gorączki krwotocznej, rickettsia (plamiste goraczki), coxiella burnetti, pałeczki tularemi, pałeczki durowe, Babesia(łąkowy)Kleszcze odkleszczowe zapalenie mózgu, choroba skokowa owiec (grypopodobne, limfocytarne zap op mózg-rdz) tularemia( wrzodziejąco-gruczołowa, oczno-gr, ustno-gardłowa, jelitowa, płucna, durowa) borelioza (ECM, trojfazowa, ukł mięś-szk, ukł nerwow - porażenie Bella, ukł kr - blok przedsionk-kom) erlichioza (HME bole stawow i rumien HGE rzekomogrypowe) Plamista gorączka gór skalistych (triada: gorączka, bol gł i wysypka) gorączka Q Babeszjoza(nieregularna goraczka, dreszcze) plamista gorączka śródziemnomorska i plamista

Dermanyssus gallinae - ptaszyniec, dręcz kurzy - wir zapalenia St. Louis, coxiella burnetti (Q) Rickettsia siberica, treponema gallinarum (spirochetoza drobiu) bakt: francisella multocida i borrelia anserina

Ornithonyssus bacoti( roztocz szczurzy) riketsje (mooserii, acari), Coxiella burnetii, Yersinia pestis, Bacterium tularense, Borrelia duttoni, Leptospira icterohaemorrhagiae, mikrofilarie Litomosoides carinii i Dirofilaria repenes

Sarcoptes scabiei - świerzbowiec ludzki

Dermatophagoides pteronyssinus(kurzolubek europejski) wyprysk atopowy, astma oskrzelowa, nieżyt, czynnik etiologiczny egzemy, pokrzywki, zespołu Loeffera, ziarniniakowej choroby płuc

Dermatophagoides farinae i Euroglyphus maynei

Demodex folliculorum(nużeniec ludzki)

Neotrombicula autumnalis(swędzik jesienny)wyw trombikuloze (rumień

Pediculus h. (capitis et corporis) rickettsia prowazeki - dur plamisty, R quintana - g. okopowa borelia reccurentis(dur powrotny epidemiczny)

Cimex lectularis(pluskwa domowa) w afryce przenosić WZW B, labor: dżuma, trąd, gruźlica, dur plamisty, tularemia, zakażenie gronkowcem

Triatoma infestans, Rhodnius prolixus - trypanosoma cruzi (chagasa)

Glossina palpalis (tse tse) T gambiense i rhodesiense, braz ocz, nozyce

Aedes aegypti Culicoides pulicaris(kuczman)

Anopheles macculipennis (widliszek) z. malarii mikrofilarie Wuchereria bancrofti, brugia malay i B. timori Culex pipens(k. kłujący) WZN

Komary: arbowirusy( TAHyna, Calova CVO, LEDnice, Ocklebo, wirus wschodniego końskiego zapalenia mózgu EEE, WEE, VEE, w gorączki Chikungunya, g Rss River, w żółtej gorączki, dengi, zapalenia mózgu ST Louis encephalitis SLE, japońskiego z. mozgu JE, Murray Valley E, mogą krętki Borrelia burgdoferi; anopheles aedes i mansonia przenoszą mikrofilarie Wuchereria bancrofti, brugia malay i B. timori

Simulium ornatum- nicienie Onchocera volvulus, krętki Treponema careteum (choroba pinto - slepota indian) pierwotniaki kaczek indyk i gęś

Musca domestica dur brzuszny, paradur, cholera, czerwonka, gruźlica, tężec, rzęsistkowica jelitowa, pełzakowica, giardioza, pasożytn. nicienie

Gasterophilus intestinales( giez jelitowy) muszyca skórna prz ciągle. Hypoderma bovis inne muszyce: nosa i zatok obocznych, oczu, uszu, przewodu pokarmowego, dróg moczowo-płciowych

Tabanus bovinus - bydlo, trypanosoma evensi, zielone oczy, bąk

Lucilla sericata - larwy muszyce, mechanicznie drobn; zielona czerw ocz

Chrysops sp, muszyca nosa i zatok oczu, troche żółt i brąz

Sarcophaga inne muszyce: nosa i zatok obocznych, oczu przewodu pokarmowego, dróg moczowo-płciowych, bialo czarna czerw oczy

Pulex irritans zarazki dżumy, gorączka tyfusowa endemiczna (ricketsia typhi, dwoinka z. płuc dipyludium canium, hymenolepsis nana i diminuta

Ctenocephalides canis: Yersinia pestis (dżuma) rickettsia typhi, tasiemce

Ctenocephalides

Leptopsylla segnis(e p mysia) pałeczki dżumy, pałeczki salmonella, czynnik etiologiczny duru szczurzego, riketsje gorączki Q (coxiella burn.)

Xenopsylla Cheops dżuma, rickettsia typhi francisella tularensis, salmonella, pseudomona mallei, bacillus antracis, rickettsia conori, r. tsutsugamushi, r rickettsi, nana i diminuta

Tunga penetrans(piaskowa bolesne owrzodzenia prowad do amp nog

Rhodnius prolixus - taki długi pancerniaczek

Argas reflexus gnat w zagłęb kamerostomalnym, podstawa od brzusznej prostokątna (dwie sz zahypostomalne) zaokrąglony hypostom ( 2/2- 3/3 5 rzęd, 2/2 2/2 1/18-9 rzedow 4/4) głasz 4 czł, nieruch palec chelicer 3 zęby

marzec-paź(kw-czer) larwy maj-lip, sierp - list

Ixodes Ricinus (pospolity) - trojżywicielowy, samica(4/4, długie głaszczki) samiec (wyraźne wcięcie międzył, tarczka brzuszna glaszczki krót z rynienką brz i i zębem na III) larwa (3/3). kw-lis(maj, wrz)

Dermacentor reticulatus (łąkowy) samica(głaszczki długie, zaokrąglone ząb na II;, br odbyt za; maczuga 4/4) I b rozdwojone, IV większe, szpon festony) samiec (otw płciow przykryty wieczko (apron) 3/3 nimfa (tarczka 5kątna, podstawa 6 i 5kątna 3/3; I kolec, II-III kr kolec) larwa (podstawa 6 kątna i trapez maczuga 2/2 na I brak kolcow; I brak kolca, II- III kr kolec)

polowa mar-pol czerw, pol sier - koniec list

Dermanyssus gallinae - 1 p stigm na brzusznej III (pł peritermalna), tarczka grzbietowa i brzuszna, pł. grzbietowa (15 p sz)pł sternalna między II (sz), genitowentralna ( 1 sz) odbytowa ( 3 szcz), tritosternum

Ornithonyssus bacoti( roztocz szczurzy) 5czł głaszczki płytka grzbiet( najsz II język 18 sz), u samic 3 po brzusznej (sternalna 3 sz prostokąt, gentowentralna1 wydłużona, analna u samca jedna, stigma przy IV

Sarcoptes scabiei - propodosoma i hysterosoma

Dermatophagoides pteronyssinus(kurzolubek europejski) ciało z przedniej prosomy i tylnej opistosomy, ot pł III-IV Dermatophagoides farinae idiosoma larwy 8 sz, na krętarzach 1 sz u larw 3 nogi, protonimfa 4 nog dodatkow p genitalnych brodaw, tritonimfa 2 genitalne przyssawki, samce przyssawki analne i penis

Demodex folliculorum(nużeniec ludzki)gnatosoma ( głaszcz 3, 5 szcz na koncu, kolec na grzb, chelicery rylcowate, u podstawy g 3 fałdy poprz) podosoma(nogi sil zred, 5 czł,z parą pazurkow, I II dluga ostroga, zesklerotyzowane płytki epidermalne, o pł IV) opistosoma(zaokraglona) brak tchawek, penis grzbiet II-IV, larwy zred odnoza

Neotrombicula autumnalis(swędzik jesienny) gnatosoma, propodosoma, histerosoma, grzbiet 30 sz w rzędy, chelicer 2cz, pedipalpy 5 cz z kolcem, 2 p oczu

Acarus Siro drobne, jajowate, oskórek cienki, odnóża krotkie mocne zakończone przedstopem z pazurkiem, kleszczowate chelicery 2 p sz na idi. samce owalne, głaszczki dwuczłonowe

Pediculus h. (capitis et corporis) narząd kopulacyjne (pl bazalna, paramery i aedeagus z penisem) u samic na brz 2 przydatki pł gonopody-pokładełka, czułki u dorosłych 5 czł Pthirus pubis s 3-5 od zespolone tu 3 p przetch, na reszcie seg przet, stożkowate wyrostki z sz

Cimex lectularis(pluskwa domowa) 5k glowa, 4 czl czulki, odwlok 8s, szcz skrzydla miedzy 2 a 3

Triatoma infestans, Rhodnius prolixus duże skrzydła, przyoczka za oczami zł, stożkowata głowa, owalny dł odwłok, przylgi, larwy i nimfy bezskrzydłe

Aedes aegypti- pazurki, na tarczy biały rysunek (lirę) nogi czar z bial pier

Culicoides pulicaris(kuczman) kr kłujący, u samca czulki silnij owł

Anopheles macculipennis (widliszek) 15czł czulki do przodu kłujka i p głaszczków, płytka śródtułowia, płytka grzbietowo-boczna, na brzegu tarczki sz. skrzydła wąskie, łusi, jaja k pow

Culex pipens(k. kłujący) na odwłoku smuga, gł samca dłuższe od klujki, przylgi na nog, ryjek ugięty, larwa żarłoczna, na syfonie 4 peczki wlosow, zimują samice

Simulium ornatum-krępa, kr nogi szer skrz czułki 9-11, głaszczki szczękowe 4czł, na skrz podł żyłki, dwa ost seg w hypopygium, ap gębowy z piłkowanymi nozyczkami

Gasterophilus intestinales( giez jelitowy)przód tworzy wąski pseudocephalon z parą czulkow i zuwaczek (haki ) 12 seg, na 8 s do tyłu kolce, na koncu ciala płytka przetchlinkowa, para przetchlinek na 2 s, brak odnoży kro Hypoderma bovis larwa w liczne sz, na 2 ost seg brak kolcow

Tabanus bovinus,Lucilla sericata ,Chrysops sp, Sarcophaga

Pulex irritans gł zaokr, głasz szczękowy 4czł, ł wargowe schitynizowane, szczecina oczna, brak grzebieni, u samcow duża płytka genitalna

Ctenocephalides canis: grzebienie, kr glowa, na 3 p nog dodatkowa p sz, duże pigmentowaane oko, sza oczna

Leptopsylla segnis(e p mysia)gł zaokr w czesci czołowej, grzebień policzkowy, na czole kr tępo zakończone kolce, oczy zredukowane, na goleni III rząd szcz o rownej dl

Xenopsylla Cheops brak grzebieni, duże pigmentowane oko, szeroka płytka mezopluralna, większy i silniejszy schitynizowany zbiorniczek nasienny u samicy zaopatrzony w ostry kauzalny haczyk, szcz oczna

Tunga penetrans(czoło ostrym ząbkiem do góry, szcz długie i piłkowane, s tułowia skrócone, u samicy duże przetch na s 5-7, brak wczesniej)

Aparat Gębowy

Kleszcze- na podstawie gnatosomy: rogi grzbietowe, wyrostki aurikularne, rogi brzuszne, zęby i cheotakska

Wszy - kłujka, grzbietowo para rurkowatych sczęk, rurkowate podgębie, po str brz rynienkowata warga dolna(aparat kłujący) warga gorna z 6 p ząbków, klujka ukryta w pochewce,

Pluskwiaki - warga górna, 3 lub 4 czł warga dolna tworząca zagłebienie - rynienkę w której są sztylecikowate żuwaczki z małymi ząbkami i szczęki

Tse Tse - kłujkę stanowi warga dolna, tworząca rynienkę zakończona 2 uzębionymi przyjęzyczkami do przekuwania, wewnąttrz podgębie z kanalikiem którym spływa ślina, rynienkę od góry zamyka warga górna tworząca kanał

Komary - kłujka ktora tworzy 6 sztylecikow: para szczęk i żuwaczek, podgębie, warga górna , warga dolna, samica przekłuwa żuwaczkami i szczękami, u samcow żuwaczki zredukowane a szczęki tepe

Mucha domowa - rynienkowata warga dolna zakończona warżkami, na nich pseudotchawki, warga dolna obejmuje podgębie, warga górna tworzy rurkę do jelita

Pchły - nieparzysta warga górna( tu zgrubienie tzw nadgębie tworzące kanał do ssnia z żuwkami, podgębie, parzyste żuwaczki i szczek(z kotwiczki i pieńka) zakończonego żuwkami), wargi dolnej. Kanał ślinowy z wewnetrznej powierzchni żuwaczki zewnętrznej

Roztocza synantropijne (przy osiedlach ludzkich); postać inwazyjna; cykl:

- Acarus siro; postać dorosła; jajo-larwa-protonimfa-deutonimfa i deutonimfa heteromorficzna-postać dorosła

- Dermanyssus galinae; postać dorosła, protonimfa, deutonimfa; jajo-larwa-protonimfa-deutonimfa-postać dorosła

- Ornithonyssus bacoti; postać dorosła, protonimfa; jajo-larwa-protonimfa-deutonimfy-postać dorosła

Sarcoptes scabiei (świerzbowiec ludzki), różnice m/ż:

- Samica: na stopach I i II pary odnóży - przylgi, duża, odnóża II i IV pary po stronie brzusznej, wypukła od strony grzbietowej, ciało owalne, narządy gębowe zrośnięte w postaci stożka, na grzbiecie: fałdy i bruzdy, w części środkowej: łuski, otwór płciowy w postaci poprzecznej szczeliny po stronie brzusznej.

- Samiec: mniejszy, na stopach I, II i IV pary nóg - przylgi, blisko końca ciała: bursa copularis, na II parze nóg - szczecinki.

Ilość nimf u:

- Argas reflexus - 2

- Pthirus pubis - 3

- Sarcoptes scabieri - 2

- Triatoma infestans - 5

Stawonogi przenoszące pierwotniaki:

Dermacentor reticulates - Babesia sp.

Ixodes ricinus - babesia microti

Anopheles maculipennis - plazmodium

Glossina palpalis - trypanosoma brucei gambiese

Musca domestica - cysty pierwotniaków, trofozoity pełzaków

Rhodnius prolixus - trypanosoma cruzi

Triatoma infestans - trypanosoma cruzi

rozwój nieautogenny (rozwój jaj po trawieniu jednego lub kilku posiłków krwi

autogenny - u niektorych gatunków bez pobierania krwi

cykl swędzika jesiennego : jajo z prelarwą-> sześcionozna larwa(atak na żyw) na ziemie->nieruchoma protonimfa-> deutonimfa(na jajach i miekkich)-> nimfa-> nieruchome stadium tritonimfy-postac dojrzała

Dermacentor reticulates; Dermanyssus gallinae; Sarcoptes scabieri, demodex folliculorum(nużeniec) ornithonyssus bacoti; neotrombicula autumnalis: Acarus siro roztocza pyroglyphidae(dermatophoides pteronyssinus, D farinae, euroglyphus maynei) Pthirus pubis, Cimex lectularius, Rhodnius prolixus, glosinna palpalis, Triatoma infestans

Anopheles maculipennis, Culex pipensis, Aedes aegypti, Culicoides pulcilaris, Simulium ornatum. Musca domestica, Hypoderma bovis, Gasterophilus intestinalis, Pulex irritans, Xenopsylla cheopsis, Tunga penetrans, Ctenocephalides canis, Leptopsylla segnis, Tyrophagus putrescentiae (rozkruszek drobny)

---