Pojęcia
. Hagiografia, historiografia, asceza - wyjaśnij z jakimi utworami ci się kojarzą.*
HAGIOGRAFIA - dział piśmiennictwa chrześcijańskiego, obejmujący życiorysy świętych. Cechy świętego: dążenie do ideału, ubóstwo i pokora na wzór Chrystusa, czystość ciała i duszy, zwalczanie pokus, świadome dążenie do cierpienia, życie w samotności, cuda towarzyszące życiu i śmierci świętego.
HISTORIOGRAFIA - dziejopisarstwo, piśmiennictwo historyczne.
ASCEZA - dobrowolne wyrzeczenie się przyjemności i wygód w celu osiągnięcia doskonałości moralnej zapewniającej zbawienie. W średniowieczu bardzo częstym elementem ascezy było umartwianie ciała oraz życie w samotności
Historia Aleksego to wzorzec doskonałego życia bohater dąży do świętości drogą ASCEZY. ”Legenda o świętym Aleksym” to przykład utworu hagiograficznego.
Z tymi terminami wiążą się następujące utwory: „Legenda o Świętym Aleksym”, „Święty Franciszek z Asyżu”.
Wyjaśnij znaczenie:
Z jednego pieca chleb jadł
Nastawić karku
3. Wyjaśnij znaczenie:
NABRAĆ WODY W USTA - mimo otaczającej sytuacji zachować bezwzględne milczenie.
NADSTAWIC KARKU - przyjęcie na siebie odpowiedzialności za czyjeś postępowanie
Z NIEJEDNEGO PIECA CHLEB JADL - ktoś o bogatych doświadczeniach życiowych.
Syn marnotrawny
Zakazany owoc
Hiobowa wieść - porażające, tragiczne nowiny, złe wiadomości.
Miłosierny samarytanin
Nabrać wody w usta.
Nazwij i podaj przykłady związków frazeologicznych:
Przypiąć skrzydła do ramion,
Nić Ariadny**- sposób na wyjście z trudnej sytuacji
Ziemia obiecana
Niewierny Tomasz*
Zmienić się w słup soli*
Skoczyć po rozum do głowy
Wyjaśnij: *
Narrator*
Autor*
Bohater*
Typy narracji na wybranych przykładach
Wyjaśnij:
Komizm
Satyra
Ironia
Naturalizm
Egzystencjalizm
Groteska
Wskaż ich elementy w wybranych utworach.
Wyjaśnij i podaj przykłady: *
Homonimy
Antonim
Synonimy
Scharakteryzuj budowę i funkcję zdań składowych w wypowiedzeniu.
Było jasne że nikt nie pozostanie obojętny wobec uczucia, które płynęło prosto z serca.
Wyjaśnij:
Odrodzenie
Humanizm
Reformacja
Podaj źródło i omów sens frazeologizmów:
Puszka Pandory
Stajnia Augiasza
Syn marnotrawny
Zakazany owoc
Wyjaśnij:
Mesjanizm
Prometeizm
Walenrodyzm
Wyjaśnij i wskaż znaczenie związków frazeologicznych:*
Hiobowa wieść
Syzyfowa praca
Tępa głowa
Mieć głowę na karku
Wpuścić w maliny
Z pustego i Salomon nie naleje
Na złodzieju czapka gore
Koszula Dejaniry
Ikarowy lot
Sodoma i Gomora - oznacz miejsce gdzie odbywają się rzeczy występne, niemoralne.
Syn marnotrawny - to ktoś kto zbłądził, lecz zrozumiał swój błąd i potrafi się do tego przyznać
Wyjaśnij wieloznaczność wyrazów:
Klasyczny
Romantyk
Język
Wyjaśnij:
Tragizm - jest to sytuacja w której bohater musi dokonać wyboru pomiędzy dwoma równorzędnymi racjami. Każda decyzja jaką podejmie będzie miała negatywne skutki.
Katharsis - oczyszczenie
Fatum - los, przeznaczenie
Wskaż ich elementy w wybranych utworach.
Zdefiniuj termin „ styl „ mając na uwadze przygotowane zdania:
Były to meble w stylu Ludwika Filipa.
Artur pływa stylem grzbietowym.
Chwalono jego styl pracy.
Są poeci których styl poznaje się od razu po wierszach.
Mijamy drewniany domek w stylu zakopiańskim.
Zdefiniuj terminy:
Anafora
Hiperbola
Porównania homeryckie - jest to porównanie którego drugi człon jest rozbudowany tak, że stanowi odrębną, epizodyczna scenkę.
W której epoce obserwujemy wykorzystanie na wysoką skale w poezji tych środków artystycznych wyrazu.
Podaj 5 związków frazeologicznych z wyrazami ręka, głowa i użyj ich w zdaniach.
Podaj 5 przykładów stałych związków frazeologicznych z wyrazem „ serce „.
Określ treść i zakres znaczeniowy następujących wyrazów:
kraj
miasto
ojczyzna
stolica
Warszawa
Zilustruj wieloznaczność i bliskoznaczność wyrazów: „ ognisko „ „ dom „
Podaj przykłady znanych ci związków frazeologicznych i objaśnij ich sens.
Podane związki frazeologiczne uporządkuj w ten sposób by powstały pary synonimów i pary anonimów. Wyjaśnij różnice między synonimami a anonimami.
Mieć ptasi móżdżek
Owijać cos w bawełnę
Nie mieć oleju w głowie
Trzymać język za zębami
Mieć długi język
Wyciągnąć kopyta
Walić prosto z mostu
Przenieść na łono Abrahama
Wyjaśnij pojęcia:
orientalizm
synkretyzm gatunkowy
historyzm
Wskaż ich przejawy w wybranych utworach.
Wyjaśnij na podstawie znanych ci utworów pojęcia:
„ człowiek złagrowany „
„ człowiek wyprostowany „
pomysłowości puszczając przez środek stajni strumień; obecnie: wielki nieporządek;
koszula Dejaniry Heraklesowi dano Dejanirę za żonę; chciał mu pomóc centuron (człowiek mający tułów konia) Neros proponując podwiezienie Dejaniry; porwał ją; Herakles dowiadując się o tym złapał centurona i zranił go; centuron powiedział kobiecie, że jeżeli Herakles będzie ją zdradzał, to powinna mu założyć koszulę przesiąkniętą krwią centurona; tak też zrobiła widząc jego zaloty do innych kobiet; koszula wpiła się w ciało paląc Heraklesa żywym ogniem;
hiobowe wieści Hiob był bogatym człowiekiem. Ponadto był sprawiedliwy, pobożny, miał dużo dzieci, wielkie stada owiec i wielbłądów. Bóg doświadczył Hioba i zabrał mu stada, dzieci. On jednak nie zwątpił i powiedział do żony ?Jeśli przyjęliśmy dobre z ręki Bożej, czemu nie mielibyśmy przyjąć i złego??; po okresie biedy i głodu Hiob powrócił do zdrowia, majątku, takiej samej gromady dzieci i obdarzył Hioba życiem o długości 140 lat; obecnie: złe wieści;
wdowi grosz Jezus siedząc naprzeciw skarbony, widział jak bogaci rzucali hojnie, ujrzał też ubogą wdowę, która wrzuciła grosz jeden. Rzekł więc: ?Zaprawdę powiadam wam, że ta uboga wdowa dała więcej niż wszyscy. Wszyscy bowiem wrzucali, co im zbywało, ta zaś wszystko, co miała, całe utrzymanie swoje?. (oryginalna przypowieść);
trąby jerychońskie mury Jerycha zostały zburzone pod wpływem głosu trąb atakujących Izraelitów
salomonowa mądrość wg. Starego Testamentu król Salomon otrzymał od Boga pytanie co chciałby otrzymać; on poprosił o mądrość; świadectwem tej mądrości było rozsądzenie kłótni dwóch kobiet kłócących się o to czyje jest dziecko; król rozkazał przedzielić dziecko na dwie części, lecz jedna z kobiet wzbraniała się przed takim rozwiązaniem sporu była prawdziwą matką; obecnie wielka mądrość;
kainowa zbrodnia bratobójstwo;
Ad.10. Wyjaśnić znaczenie pojęć.
Topos - stały, powtarzający się obraz lub motyw literacki. Przykładem toposu mitycznego jest Arkadia, Amor przeszywający serce strzałą. W Biblii jest to wypędzenie z Raju, posłannictwo i męka Chrystusa. Motyw Sądu Ostatecznego wykorzystuje Zb. Herbert („U wrót doliny" - analogia do segregacji w obozie).
Archetyp - pierwowzór postaw i zachowań. W mitologii - czułość matki (Demeter), pomoc dla cierpiących zarówno dobrych, jak i złych (bóg lekarzy - Asklepios), wędrowiec; tułacz (Odyseusz), wierna żona (Penelopa) obrońca ojczyzny (Hektor), miłości ojcowskiej (Priam), ułomność charaktery; słaby punkt (Achilles). W Biblii - zazdrość (Kain), przebaczenie (ojciec marnotrawnego), przyjęcie pokusy (Ewa).
Alegoria - zastępowanie obrazów dosłownych, obrazami symbolicznymi, na zasadzie odpowiedniości. Apokalipsę reinterpretuje Cz. Miłosz („Piosenka o końcu świata"). Zb. Herbert poprzez ukazanie walki Apolla i Marsjasza ukazuje odpowiednio charakter sztuki klasycznej i impresjonistycznej.
Mimezis - Według traktatu „Poetyka" Arystotelesa, literatura jest sztuką naśladowczą; ujmuje to co jest prawdopodobne lub konieczne. Poezja działa na odbiorcę nie dlatego, że przedstawione elementy są odwzorowaniem rzeczywistości, ale dlatego, że sposób ujęcia wywołuje emocję odbiorcy - katharsis.
Katharsis - oczyszczenie. Tragedia antyczna miała oddziaływać na reakcje i emocję odbiorców. Pierwotnie, muzyka i taniec powodowały u Greków oczyszczenie duszy z win i jej wyzwolenie. Arystoteles taką funkcję przypisywał tragedii, która wzbudzała w widzu „litość i trwogę".
Fatum - przeznaczenie, tragizm; nierozwiązywalny konflikt między siłami wyższymi: losem, prawami historii, normami społecznymi a własnym działaniem bohatera. Bohater jest pozbawiony możliwości dokonania pomyślnego wyboru. Działania jego prowadzą do kata-strofy. Staje się on jednocześnie ofiarą i winowajcą. W „Antygonie" Sofoklesa bohaterka czuje się zobowiązana do pogrzebania zwłok brata Polinejkesa, jako siostra i wierna prawom boskim. Jako obywatelka państwa, musi być posłuszna władcy, który zabronił pogrzebów dla zdrajców ojczyzny. Nad rodem Labdakidów i Antygoną (córką kazirodczego związku) była także złożona klątwa bogów. Antygona prezentowała racje serca, nie widziała możliwości rozwiązania konfliktu, popełniła samobójstwo.
pięta Achillesa - przenośnie: słaby, czuły punkt /Achilles mógł być śmiertelnie zraniony jedynie w piętę, gdyż matka - bogini Tetyda - kąpiąc swego synka w nieśmiertelnej wodzie Styksu, trzymała go za piętę i to miejsce nie zostało obmyte i nie zapewniło Achillesowi odporności na ciosy/.
koń trojański - przenośnie: chytry podstęp /Grecy nie mogąc wygrać bitwy pod Troją posłużyli się podstępnym podarunkiem: drewnianym koniem pozostawionym pod murami miasta. Trojanie - nieświadomi podstępu - wciągnęli konia do miasta i świętowali zwycięstwo. Tymczasem pod osłoną nocy z konia wyszli wojownicy greccy, wezwali resztę wojsk i napadli na zaskoczonych Trojan/.
stajnia Augiasza - przenośnie: sprawa zaniedbana, bałagan /Herakles otrzymał dwanaście niezwykle trudnych do wykonania zadań - jednym z nich było uprzątnięcie stajni Augiasza, która od 30 lat nie była oczyszczana/.
nosić swój krzyż - przenośnie: cierpieć,
pocałunek Judasza - podstępne skazanie kogoś na cierpienia,
apostoł - głosiciel.
. Nazwij i podaj przykłady znanych ci związków frazeologicznych.
PRZYPIĄĆ SKRZYDŁA DO RAMION - natchnienie, mobilizacja do działanie, zapał, pobudzenie
NIĆ ARIADNY - zabezpieczenie sobie drogi powrotu
ZIEMIA OBIECANA - osiągnięcie obranego celu, spełnienie marzeń
SKOCZYĆ PO ROZUM DO GŁOWY - przemyśleć coś po raz drugi, zastanowić się nad czymś
Wyjaśnij pojęcia
NARRATOR - osoba opowiadająca przebieg akcji
AUTOR - twórca dzieła literackiego lub naukowego także dzieła sztuki, dzieła technicznego (wynalazku projektu), inicjator, sprawca.
BOHATER - postać literacka która odgrywa główna rolę
TYP NARRACJI -dialog, monolog
Wyjaśnij pojęcia
KOMIZM - przedstawienie osób lub sytuacji sprzeczne z przyjęta powszechnie normą co wywołuje śmiech; przybiera różne formy np.: humor, ironia.
SATYRA - utwór literacki ośmieszający i piętnujący wady ludzkie, zjawiska życia politycznego i obyczajowego do XVIII w odrębny gatunek poetycki.
GROTESKA - to metoda przedstawienia świata polegająca na łączeniu sprzeczności: tragizm z komedią, realizm z fantastyką, groza z humorem. Groteskę cechuje absurdalność, deformacja, nielogiczność.
. Wyjaśnij i podaj przykłady: *
HOMONIM - wyraz mający jednakowe brzmienie z innym wyrazem lecz odmienne znaczenie a niekiedy i pisownię (np.: morze, może)
SYNONIM - wyraz mający to samo znaczenie a inną pisownie i brzmienie (np.: samochód, auto)
Wyjaśnij pojęcia:
ODRODZENIE - (renesans) okres w rozwoju kultury XIV - XVI w. Charakteryzujący się nasileniem tendencji humanistycznych i laickich, twórczym nawiązaniem do kultury antycznej. Kolebką kultury były Włochy.
HUMANIZM - zainteresowanie człowiekiem i wszystkimi sprawami związanymi z jego życiem. „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie, nie jest mi obce”.
REFORMACJA - ruch religijny skierowany przeciwko Kościołowi, dążący do wprowadzenia reformy życia religijnego i organizacji kościelnej. Domagano się głównie ograniczenia przywilejów politycznych i społecznych duchowieństwa.
.Wyjaśnij pojęcia:
MESJANIZM - wywodząca się z Judaizmu koncepcja przypisująca wyjątkowym jednostkom lub narodom misję zbawienia i odrodzenia ludzkości, głównie przez cierpienie i poświęcenie. Powszechnie mówi się o mesjanizmie i widzeniu księdza Piotra. Wynika to z wyraźnie zarysowanej analogii miedzy ukrzyżowanym Chrystusem a poddaną rozbiorom Polską.
PROMETEIZM - pochodzi od imienia mitologicznego tytana i jest określeniem postawy buntu człowieka przeciw niesprawiedliwości Bogów, odważnego wyzwania rzuconego niebu w imię miłości do człowieka
WALLENRODYZM - jest to postawa człowieka który walczy o słuszne i sprawiedliwe idee lecz żeby osiągnąć cel używa środków nieetycznych , nagannych moralnie, jak postęp, zdrada i kłamstwo
Wyjaśnij znaczenie związków frazeologicznych.
HIOBOWA WIEŚĆ - tragiczna wiadomość
IKAROWY LOT - symbol marzeń człowieka i dążenie do ich realizacji nawet tych najbardziej niemożliwych, lekkomyślność
SODOMA I GOMORA - zgorszenie