Ćwiczenia 7 5.01.2009

Spadek nabywa się ex lege z chwilą otwarcia spadku. Jeśli minęło 6 miesięcy od chwili otwarcia spadku albo zostało złożone oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku a jednocześnie to oświadczenie wynikało groźby lub przymusu to można uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli lub upływu terminu. Chodzi o przywrócenie sytuacji w której spadkobierca może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. 1119KC.

Przykład:

Dziecko spadkodawcy nie złożyło żadnego oświadczenia, upłynęło 6 miesięcy i po upływie tego terminu spadkobierca orientuje się, że w skład spadku wchodzą wysokie długi spadkowe. Jeśli nie wiedział o ich istnieniu wcześniej to może wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie się od skutków prawnych upływu terminu (może spowodować uchylenie terminu przyjęcia lub odrzucenia spadku).

Art. 1019. § 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

  1)   uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

  2)   spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca odpowiada za długi tylko z majątku spadkowego od momentu przyjęcia spadku z całego swojego majątku.

Jeśli jest kilku spadkobierców to do momentu działu spadku solidarnie odpowiadają za długi spadkowe. Od momentu działu spadku odpowiadają za długi spadkowe proporcjonalnie do wielkości swoich udziałów.

Przykład

Długi spadkowe wynoszą 10 tys. zł. Jest dwóch spadkobierców - jeden dostaje 0,9, drugi 0,1. Do momentu podziału spadku wierzyciel może wybrać czy będzie dochodził całości kwoty od jednego, od drugiego czy od obu na raz. Od momentu działu spadku wierzyciel będzie mógł dochodzić 9 tys. zł od jednego i 1 tys. zł od drugiego.

Wspólność majątku spadkowego i dział spadku

Spadkobiercy są współwłaścicielami każdej rzeczy wchodzącej w skład spadku w częściach ułamkowych odpowiadających wielkości przypadającego im udziału spadkowego.

Dział spadku

Element fakultatywny procesu spadkobrania. Może nie wystąpić w ogóle.

Przykład

Jest dwóch spadkobierców, mają po ½ udziału spadkowego, legitymują się prawomocnym postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku a w skład spadku wchodzi nieruchomość warta 200 tys. zł. Czy muszą dokonać podziału spadku by sprzedać tę nieruchomość? Nie muszą, jako spadkobiercy posiadający 100% własności mogą zawrzeć umowę sprzedaży.

Dział spadku staje się potrzebny wówczas gdy spadkobiercy mają odmienne oczekiwania co do dalszych losów majątku spadkowego. Dział spadku polega na określeniu, któremu ze spadkobierców przypadnie określony przedmiot wchodzący w skład spadku.

Przykład

W skład spadku wchodzą dwie nieruchomości o podobnej wartości. Jest dwóch spadkobierców o udziałach ½. Dział spadku sprawi, że jeden dostanie jedną nieruchomość, drugi drugą, znosząc swoje 50% udziały w każdej z nieruchomości.

forma działu spadku

• umowa w formie aktu notarialnego

• sądowy dział spadku

Umowy dotyczące spadku

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia

Zawierana między przyszłym potencjalnym spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą. Jest to umowa o spadek po osobie żyjącej. Skutkiem tej umowy jest to, że zrzekający się i jego dalsi zstępni zostają wyłączeni od dziedziczenia.

Forma aktu notarialnego.

Skutki tej umowy są bardzo daleko idące, dalsze niż w przypadku oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Jest to jeden z nielicznych przykładów umowy w prawie cywilnym, która w istocie pociąga za sobą skutki dla osób trzecich, nie będących stronami tej umowy.

Jeżeli Dziecko 2 sporządzi umowę o zrzeczenie się dziedziczenia to wszystko od razu po śmierci spadkodawcy idzie dla Dziecka 1. Jeżeli natomiast po śmierci spadkodawcy zrzecze się dziedziczenia, dziedziczą jej dzieci. Jeśli wnuki są niepełnoletnie ich opiekun (Dziecko nr 2) może zrzec się spadku tylko za zgodą sądu rodzinnego (wydłużenie procedury).

Umowa o zbycie spadku bądź udziału spadkowego

Zapisujemy cały spadek bez wyszczególnienia poszczególnych przedmiotów lub też jako udział spadkowy.

Prawo rodzinne

Regulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Pojęcia podstawowe

Brak jest w kodeksie konkretnych definicji.

rodzina - małżonkowie choćby nie mieli dzieci - art. 23

Funkcje rodziny

• prokreacyjna

• gospodarcza

• konsumpcyjna

• emerytalno-rentowa

• opiekuńcza

• psychologiczna

pokrewieństwo - wynik więzów krwi, stosunek osób posiadających co najmniej jednego przodka wspólnego

• w linii prostej - są to osoby pochodzące bezpośrednio jedna od drugiej (dzieci, wnuki, prawnuki)

• w linii bocznej - osoby nie pochodzące bezpośrednio jedno od drugiej ale posiadające przynajmniej jednego wspólnego przodka. (brat i siostra z jednego ojca ale z różnych matek)

Stopień pokrewieństwa ustala się obliczając liczbę urodzin potrzebnych do zaistnienia pokrewieństwa bez urodzenia wspólnego przodka.

Brat i siostra - 2 stopień - dwa urodzenia

Dziecko i matka - 1 stopień - jedno urodzenie

powinowactwo - stosunek łączący małżonka z krewnymi drugiego małżonka (szwagier, zięć, teściowa, synowa). Powinowactwo jest trwalsze od małżeństwa, z którego wynika i trwa mimo ustania małżeństwa.

konkubinat - przepisy kodeksu w ogóle nie odwołują się do tego pojęcia. Jest ono sformułowane w orzecznictwie na potrzeby różnych stanów faktycznych. - definicja wskazana w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w 2007: konkubinat to stabilna i faktyczna (a nie prawna) wspólnota osobisto-majątkowa dwojga osób, niezależnie od płci tych osób. Ustalenie czy ktoś pozostaje w konkubinacie może mieć wpływ np. na prawo odmowy składania zeznań albo czy ktoś wstąpił w stosunek najmu po śmierci najemcy.

O ile z powodów kulturowych pękł bastion obyczajowy w temacie konkubinatu osób tej samej płci to raczej nie grozi nam uznanie konkubinatów wieloosobowych.

Zakres regulacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Reguluje stosunki prawne związane z małżeństwem, wynikające z małżeństwa, pokrewieństwa (również przysposobienia czyli adopcji) oraz opieki i kurateli.

Małżeństwo

Brak definicji w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W nauce prawa proponuje się definicje, w których wspólne są następujące elementy: trwały stosunek prawny łączący zwykle dożywotnio kobietę i mężczyznę, którzy zachowując szczególne przesłanki wskazane w KRO dokonali czynności prawnej zawarcia małżeństwa.

Prawo polskie nie zna małżeństw zawieranych na określony termin. Ten stosunek prawny nie może być wypowiedziany czyli zerwany na podstawie jednostronnego oświadczenia woli. Jedynym sposobem rozwiązania tego stosunku jest orzeczenie sądu o rozwodzie.

Zasady rządzące w małżeństwie

• równouprawnienia

• monogamii

• trwałości

Zawarcie związku małżeńskiego

art. 1 - art. 22

Istnieją trzy grupy przesłanek, które powinny być spełnione przy zawieraniu małżeństwa.

• przesłanki od których zależy istnienie związku małżeńskiego - bez ich spełnienia nie ma małżeństwa

• odmienność płci nupturientów (osoby zawierające związek małżeński) - żadnych wyjątków

• jednoczesna obecność - możliwe wyjątki. Nie ma tu znaczenia fizyczne miejsce. Z ważnych względów małżeństwo może zostać zawarte poza USC. Związek małżeński może być zawarty w dowolnie wybranym USC w Polsce.

• Sąd może zezwolić na zawarcie związku małżeńskiego przez pełnomocnika (art. 6) (sam w sobie pobyt za granicą nie jest ważnym względem). Forma to pismo z urzędowym poświadczeniem podpisu, które wskazuje konkretną osobę, z którą należy zawrzeć małżeństwo.

• złożenie zgodnych oświadczeń woli - żadnych wyjątków

• przed Kierownikiem USC (bądź jego zastępcą, lub za granicą Konsulem) - żadnych wyjątków. Nie wystarczy, że ktoś jest pracownikiem USC, musi mieć powierzoną w sposób prawidłowy administracyjnie funkcję Kierownika USC. Jeśli warunek nie zostanie dochowany małżeństwo nie istnieje.

• przeszkody małżeńskie - okoliczności, które powodują, że małżeństwo nie może zostać ważnie zawarte ale jeżeli zostało już zawarte wbrew przeszkodom to nadaje się do unieważnienia - nie ma nieważności z mocy samego prawa

• przesłanki o charakterze porządkowym - ich naruszenie nie skutkuje nieważnością czy nieistnieniem małżeństwa

• niezachowanie wymagań co do stroju urzędowego Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego

• stan nietrzeźwości jednego ze świadków

4

Wnuk 2

Wnuk 1

Wnuk 4

Wnuk 3

Dziecko 2

Dziecko 1

Ostatni z rodziców

---