4. Omów składowe środowiska przyrodniczego (komponenty abiotyczne i biotyczne)
Czynniki abiotyczne - czynniki natury fizycznej określające uwarunkowania środowiska nieorganicznego, które wywierają wpływ na ekosystemy:
- ukształtowanie powierzchni terenu
- temperatura
- światło
- ciśnienie atmosferyczne
- wilgotność
- typ gleby
- jonizacja powietrza, skład chemiczny atmosfery
Czynniki biotyczne - elementy przyrody ożywionej (np. bakterie, zwierzęta, człowiek), wywierające w danym ekosystemie wpływ na siebie nawzajem i na środowisko abiotyczne.
11. Omów negatywne skutki antropizacji krajobrazu (wg. Kostrowicki 1979)
Istota antropizacji polega na tym, że poszczególne elementy naturalne ulegają zmianie, są zastępowane innymi związkami. Zmniejsza się zatem liczba poziomów lub ogniw przepływów materii i energii. Negatywne (destrukcyjne) skutki antropopresji krajobrazu składają się z aspektów
- degradacja - przesunięcie systemu na niższy poziom termodynamiczno - informacyjny. W przypadku geokompleksów dzieje się to bardzo rzadko. Nie zawsze dochodzi do zmiany składu, obniża się jedynie wydajność większości procesów.
- degeneracja - rozpad zależności wewnętrznych między składnikami systemu, co powoduje zanik echanizmów stabilizujących. Następuje przemiszczenie się materii innymi szlakami.
- dysfunkcja - zmiany polegające na uproszczeniu sposobu przepływu materii i energii bez…
12. Jakie procesy prowadzą do degradacji krajobrazu oraz podaj przykład transformacji wybranego komponentu
- aerodegradacja w wyniku oddziaływań mechanicznych, chemicznych, zmian bakteriologicznych i energetycznych ( w wyniku zapylenia zmniejsza się ilość energii słonecznej)
- hydrodegradacja - zmiana chemiczna wód, zmiana fizycznych cech (barwa, temp.). przejawia się zachowaniem bilansu wodnego (dużego i małego)
- nizodegeneracja - zmiana właściwości mechanicznych
- biodegradacja - zmiana poziomu funkcjonowania przyrody, wkraczanie nowych gatunków roślin
13. Co oznacza pojęcie: „wzbogacenie krajobrazu”- omów znane przykłady
Dochodzi do wzbogacania, gdy przepływ energii, materii i informacji ze społeczeństwa do geokompleksu krajobrazowego przewyższa przepływ w kierunku odwrotnym. W układzie przestrzennym geokompleksu dochodzi do wzrostu organizacji wewnętrznej, różnorodności lub walorów określonego typu.
14. Co to jest synantropizacja krajobrazu
Jest to adaptacja roślin, w tym nowych odmian do nowych warunków siedliskowych stworzonych przez człowieka. Może dotyczyć poziomu organizacji przyrody:
Poziomu osadniczego ( kumulacji określonych pierwiastków w tkankach, składu chemicznego komórek)
Poziomu populacji ( obniżenie żywotności i zmiany struktury wiekowej)
Poziomu fitocenozy ( zmiana składu florystycznego, kurczenie się zbiorowisk autogenicznych, degeneracja)
Poziomu krajobrazu ( niezgodność z roślinnością potencjalną)
15. Omów cztery klasy naturalności krajobrazu (wg. Bakkera 1979)
1. Krajobrazy naturalne - obecność wyłącznie spontanicznej flory i fauny, przy jednoczesnym braku wpływu ludzkiego na rozwój roślinności, np. partie szczytowe Alp
2. subnaturalne - fauna i flora w znacznej mierze spontaniczna, przy jednoczesnej słabej antropogennej modyfikacji roślinności i gleb, np. Puszcza Białowieska
3. seminaturalne - fauna i flora w znacznym stopniu spontaniczna, przy jednoczesnym silnym wpływie antropopresji na roślinność i gleby, np. krajobrazy wrzosowisk
4. rolnicze - fauna i flora w znacznej mierze zorganizowana i kontrolowana przez człowieka przy jednoczesnym silnym wpływie antropogenicznym na gleby (nawożenie, melioracja) i roślinność (neofityzacja), np. pola, lasy gospodarcze, drobne osadnictwo
*zurbanizowana - zubożona fauna i flora, lub zupełnie nowa wprowadzona przez człowieka. Obszary zajęte przez zabudowę.
16. Co to jest hemerobia krajobrazu (podaj typy)
Jest to stopniowany typ reakcji szaty roślinnej na antropopresję. Określa nasilenie synatropizacji flory i roślinności, będącej reakcją na określoną wielkość (natężenie, rodzaj, częstotliwość)antropopresji. Poszczególne przedziały reakcji szaty roślinnej na przekształcenie siedlisk zwane są stopniami skali hemerobii. Poziomy hemerobi - rodzaj krajobrazu:
- ahemerobia - b. naturalny
- digohemerobia - naturalny półnaturalny
- mezohemerobia - daleki od naturalnego
- euhemerobia - obcy w stosunku do naturalnego
- polohemerobia - sztuczny
- metahemerobia - miejski
17. Omów przyczyny i skutki fragmentacji krajobrazu
Działalność człowieka polegająca na rozpadzie zwartego dotychczas obszaru na mniejsze części (fragmenty). Przyczyny: rozwój infrastruktury drogowej, kolejowej, gospodarka leśna itp.
Skutki: zakłócenie naturalnej łączności krajobrazu poprzez tworzenie barier dla migracji fauny i flory, zmniejszenie się liczny i różnorodności fauny i flory, ograniczenie dostępu do pożywienia, zmiany warunków siedliskowych, mniejsze szanse wymiany genów, zwiększenie liczby ptaków i długość granic krajobrazowych.
18. Co oznacza pojęcie „zdolność samoregulacyjna krajobrazu”
Zdolność krajobrazu do korygowania odchyleń od stanu względnej równowagi, spowodowanych czynnikami wewnętrznymi, zewnętrznymi lub antropogenicznymi.
LUB
Zdolność do powrotu do stanu równowagi. Środowiska przyrodnicze zachowują się tak, jakby miały wbudowany regulator - homeostat, który uruchamia się wtedy, gdy pojawiają się odchylenia od stanu równowagi. Regulator ten działą albo poprzez kompensację albo poprzez eliminację zaburzeń.
19. Omów pojęcie różnorodności krajobrazowej
Na krajobrazy składają się elementy przyrodnicze i kulturowe, które zostały ukształtowane przez ludzkie działania.
21. Omów definicję korytarza ekologicznego (podaj przykład o randze europejskiej).
Korytarz ekologiczny jest to struktura ekologiczna przestrzeni przyrodniczej, obszar łączący różne jednostki przestrzenne krajobrazu, relatywnie wąski różniący się od otaczającego tła. Ma różne pochodzenie i charakter (korytarze reliktowe, antropogeniczne, środowiskowe). Pod względem struktury można wyróżnić korytarze liniowe, pasowe i sieciowe. Podstawowe funkcje korytarzy:
- wzbogacające i regulujące oddziaływanie na otaczające tło
- modyfikacja mikroklimatu i spływu powierzchniowego
Przykład europejski: kor. Ekol. Doliny Bugu, Wisły.
22. Co oznacza stabilność systemu krajobrazowego oraz omów jej właściwości (stałość, odporność….)
Trwałość (niezmienność charakterystyk wewnętrznych) w warunkach niezmiennego otoczenia oraz zdolność do powrotu do stanu oryginalnego po zakończeniu oddziaływania zakłócających czynników zewnętrznych.
Stabilność wobec określonych bodźców i stabilność ogólna (odporność, stałość)
- ekwifinalność - osiąganie tego samego stanu końcowego podczas rozwoju przy odmiennych warunkach początkowych i w różny sposób
- stałość, niezmienność, trwałość systemu w określonym przedziale czasu (nie istnieje system absolutnie stały)
- bezwładność - opóźnienie reakcji, zmiany w organizacji lub funkcjonowaniu systemu występują dopiero po pewnym czasie trwania zakłóceń zewnętrznych
- odporność - progowa wartość parametrów otoczenia systemu, przy której system się nie zmienia lub zmiany są odwracalne po ustaniu zakłóceń
- elastyczność - tempo, sposób lub stopień, w którym początkowe charakterystyki systemu są odtwarzane po ustaniu zakłócenia
23. Wymień główne czynniki, które wpływają na stabilność krajobrazu (podaj rodzaje zakłóceń)
Kiedy zakłócenie wpływa na stabilność
Gdy obniża rolę elementów najpospolitszych, nie wpływając na elementy rzadkie
Gdy 1. i powstają niewykorzystane zasoby w obrębie krajobrazu
Istnieją nie realizowane wcześniej możliwości wykorzystania tych zasobów
Kiedy zakłócenie wpływa na dojrzałość
Różnorodność warstwowo - gatunkowa obniża
Rozgałęzienie łańcuchów pokarmowych, wydłużenie cykli krążenia materii wpływa korzystnie
Kiedy zakłócenie wpływa na różnorodność
Wzrasta wraz ze wzrostem liczny ścieżek przepływu energii
Wielkość ekosystemów (im większy tym stabilniejszy)
Kiedy zakłócenie wpływa na liczbę i moc powiązań
Im więcej powiązań między elementami tego samego typu ( przy braku zakłóceń) tym wyższa
Im więcej powiązań tym powinny być słabsze
25. Co to jest potencjał krajobrazowy (wymień rodzaje wg Przewoźnika) oraz omów na czym polega ocena potencjału krajobrazu
Rodzaje:
Samoregulująco - odpornościowy wyrażający zdolność do przeciwdziałania zmianom struktury i charakteru funkcjonowania krajobrazu spowodowanych bodźców przyrodniczymi i antropogenicznymi
Zasadowo - użytkowy, czyli zdolność krajobrazu do zaspokajania energetyczno - materialnych potrzeb człowieka:
- produktywność biotyczna
- wodny
- surowcowy
- atmosferyczny
- transurbacyjny (istnienie miejsc przydatnych do zabudowy)
- rekreacyjno - balneologiczny
Percepcyjno - behawioralny, czyli zdolność krajobrazu do oddziaływania na zmysły człowieka i stymulowania jego zachowań.
29. Omów pojęcie „ekotonu” oraz podaj przykład
Ekoton - pogranicze dwóch środowisk lub biocenoz, np. strefa przejściowa pomiędzy wodą i lądem, lub wodą i atmosferą (neustal), względnie na pograniczu dwóch ekosystemów, np. rzeki i jeziora lub morza. Często układ ten ma charakter kateny. Zwykle strefa ta charakteryzuje się zwiększoną bioróżnorodnością oraz zagęszczeniem i biomasa ogranizmów, a także swoistą funkcją biologiczną (efekt styku).
LUB
Ekoton - stanowi strefę przejściową na granicy dwóch (lub większej liczby) biocenoz, np. biocenozy lasu i łąki. Zamieszkują go organizmy charakterystyczne dla obu biocenoz oraz takie, które są swoiste tylko dla tej strefy. Obszary te charakteryzują się dużą bioróżnorodnością.
32. Omów metody wyróżniania jednostek przestrzennych (dedukcyjną i indukcyjną)
Dedukacyjna - metoda, w której dokonujemy podziału większych jednostek na coraz mniejsze;
Np. metoda nakładania konturów regionalizacji cząstkowej.
Indukacyjna - metoda, w której grupujemy małe jednostki w coraz większe całości.
Np. metoda jednostek dominujących i subdominujących.
36. Co oznacza pojęcie makroregion oraz omów wybrany przykład
Poziom w regionalnym systemie taksonomicznym, wyróżniony na podstawie położenia, cech morfometrycznych, pochodzenia rzeźby oraz zróżnicowania litologicznego
43. Na wybranym przykładzie zdefiniuj pojęcie „katena” krajobrazowa”
Prawidłowe następstwo ekotypów na profilu rzeźby (np. wysoczyzna, zbocze, dno doliny)
*toposekwencja, prawidłowe następstwo geokompleksów w profilu rzeźby, ukazujące oddziaływanie takich czynników jak: podłoże geograficzne, forma stoku, stosunki mikroklimatyczne, zbiorowiska roślinne i ich siedliska; analiza następstwa geokompleksów umożliwia wyjaśnienie lub zbadanie ich powiązań oraz poznanie sposobu funkcjonowania środowiska przyrodniczego, termin katena jest stosowany głównie przez geologów, morfologów i gleboznawców.
54. Mapy krajobrazowe - rodzaje (wg Saliszczewa) i możliwość zastosowania w praktyce
- analityczne - przedst. zróżnicowanie pojedynczych cech lub komponentów środowiska przyrodniczego
- syntetyczne - dają całościową charakterystykę zj. Z uwzględnieniem zaróno składowych konkretnego zj. jak i związków istniejących między nimi.
Mapa jest wykorzystywana jako narzędzie badawcze oraz jako model badanego obszaru.