PEŁZAKOWICA (entameboza, ameboza)

• Rozpowszechniona w świecie inwazja jelita grubego, wywołana przez pełzaka czerwonki - Entamoeba histolytica - pierwotniak poruszający się za pomocą pseudopodiów.

• Występuje w postaci aktywnego trofozoitu , przebywającego w jelicie grubym lub atakującego tkanki, oraz w postaci otorbionej - cysty zakaźnej.

• Obecnie na świecie 500 mln ludzi jest nosicielami E. histolytica.

• W Polsce ok. 1 %.

• Częstość pełzakowicy zależy od lokalnego stanu sanitarnego.

• Człowiek zaraża się cystami E. histolytica, z których powstają 4 trofozoity, mnożące się dalej przez podział bezpośredni w świetle jelita.

• Inwazja może być bezobjawowa i wygasa spontanicznie po kilku latach.

• Patogenne działanie polega głównie na niszczeniu tkanek przez lityczne oddziaływanie pasożyta na komórki żywiciela np. w ścianie jelita grubego, wątrobie, płucach, w mózgu lub
  w skórze.

• Rozmiar zmian od pogrubienia śluzówki - do głębokich owrzodzeń.

Obraz kliniczny

• Różnorodność objawów pełzakowicy jest duża - objawy skąpe lub rozliczne, dotyczą przewodu pokarmowego lub odległych narządów - przebieg gwałtowny, ostry, a także powolny.

• W zespole jelitowym - biegunka, bóle brzucha, wzdęcia, chudnięcie.

• W czerwonce pełzakowej zwiększa się liczba krwisto - śluzowych wypróżnień.

• Nierzadkim powikłaniem nie leczonej pełzakowicy jest perforacja jelita.

• U 10% zakażonych powstaje ropień wątroby.

• Wyjątkowo może być pełzakowica mózgu.

Rozpoznanie

• Mikroskopowe stwierdzenie pasożyta w stolcu lub w materiale pobranym w czasie rektoskopii.

• Ostatnio są możliwości rozpoznania pełzakowicy na podstawie wykrycia w stolcu specyficznych antygenów pasożyta.

Leczenie

• Metronidazol, tynidazol, tetracyklina, erytromycyna.

Występowanie

• Obecnie pełzakowica występuje prawie wyłącznie u osób podróżujących do krajów endemicznych lub jest nabyta od osoby zarażonej za granicą.

GIARDIAZA (lamblioza)

• Pospolita inwazja jelita cienkiego w kraju i na świecie wywołana przez Giargia intestinalis synonim Giargia = lamblia - stąd nazwa lamblioza.

• Inwazja przenosi się łatwo przez kontakt lub na drodze pokarmowej.

• G. intestinalis występuje w postaci trofozoitu i cysty.

• W Polsce ok. 3 % populacji jest zarażonych.

• Odsetek większy u dzieci. Epidemie lambliozy wywoływane są przez wodę skażoną cystami lambli - rutynowe chlorowanie wody nie zabija cyst.

• Zapobieganie zarażeniu przez odpowiednie zabezpieczenie kału ludzi i zwierząt oraz ścieków, przestrzeganie zasad higieny osobistej - mycie rąk i czystości środków spożywczych.

Obraz kliniczny

• Objawy chorobowe występują u 10 % inwazji.

• Objawy kliniczne różne - biegunki, bóle brzucha, stany podgorączkowe, towarzyszące zespoły wątrobowo - trzustkowe i rzekomo wrzodowe.

Rozpoznanie

• Stwierdzenie obecności lambli w kale lub w treści dwunastniczej, testy immunoenzymatyczne.

Leczenie

• Tinidazol, furazolidon, ercefuryl.

TOKSOPLAZMOZA

• Zakażenia Toxoplasma gondi są pospolite, najczęściej przewlekłe i bezobjawowe lub skąpo objawowe.

• Poważnym problemem są nieliczne przypadki toksoplazmozy wrodzonej, toksoplazmoza oczna, neurotoksoplazmoza i toksoplazmoza rozsiana zwłaszcza u osób z niedoborami odpornościowymi, np. po terapii immunosupresyjnej lub z AIDS.

• Toksoplazma gondi występuje w 3 postaciach rozwojowych - trofozoitu, cysty i oocysty, oraz w 2 kręgach żywicieli : w przewodzie pokarmowym kota - trofozoity i oocysty i w tkankach prawie wszystkich ssaków i niektórych ptaków - trofozoity, cysty.

• Człowiek zaraża się Toksoplazma gondi przez:

• pożywienie, wodę i ręce zanieczyszczone oocystami przez kał kota

• spożywanie surowego mięsa - wieprzowiny - zawierającego cysty

• przenikanie trofozoitów T. Gondi od matki przez łożysko do płodu - toksoplazmoza wrodzona

• przypadkowy kontakt z trofozoitami T. Gondi - przetoczenie krwi, transplantacja narządów, zakażenie laboratoryjne

Obraz kliniczny

• Wyróżnia się toksoplazmozę nabytą i wrodzoną - ostrą, podostrą i przewlekłą - objawową i bezobjawową - pierwotną i nawrotową - dotyczącą określonych układów lub narządów, limfadenopatia toksoplazmowa, neurotoksoplazmoza, toksoplazmoza oczna lub rzadziej uogólniona.

• Toksoplazmoza nabyta - limfadenopatia.

• Toksoplazmoza wrodzona - zarodek lub płód ulegają zarażeniu w następstwie parazytemii u matki - poronienia - zaawansowane zmiany w OUN - microcephalia, hydrocephalia, padaczka wrodzona, niedorozwój umysłowy i psychomotoryczny.

• Toksoplazmoza oczna

• Neurotoksoplazmoza - u osób z AIDS i niektórymi nowotworami i leczonymi cytostatykami.

Rozpoznanie

• Wyniki badania serologicznego zależą od wielu czynników - interpretacja trudna, pomocne są badania techniką PCR.

Leczenie

• Leki działają głównie na trofozoity, a nie na cysty - pirymetamina w skojarzeniu sulfadoksyną, biseptol.

PNEUMOCYSTOZA

• Wywoływana przez Pneumocystis carini.

• Typowy pasożyt oportunistyczny.

• Objawowe pneumocystozowe zapalenia płuc występuje u niemowląt i u osób z niedoborami immunologicznymi, np. w AIDS.

• Cechy genomu, białek mitochondrialnych i enzymów są bardziej charakterystyczne dla grzybów niż pierwotniaków, niemniej tradycyjnie Pneumocystis carini jest omawiany wśród pierwotniaków.

RZĘSISTKOWICA (trichomonosis)

• Rzęsistek pochwowy Trichomonas vaginalis - należy do dość pospolitych w Polsce wiciowców przenoszonych najczęściej drogą płciową -jest możliwe zarażenie przez używanie wspólnych ręczników, wanien.

• W przewlekłych stanach zapalnych rzęsistek występuje w pochwie i cewce moczowej u kobiet oraz w cewce moczowej, gruczole krokowym i pęcherzykach nasiennych

• u mężczyzn.

• Rzęsistkowicę rozpoznaje się stwierdzając T. Vaginalis w rozmazach bezpośrednich z pochwy, w hodowli, przypadkowo w osadzie moczu.

Leczenie

• Metronidazol, tinidazol.

ZIMNICA (malaria)

• Wywoływana przez kokcydia rodzaju Plasmodium.

• Jest najważniejszą inwazją pasożytniczą w skali światowej z uwagi na szerokie rozpowszechnienie oraz znaczną chorobowość i śmiertelność.

• W Polsce obecnie stwierdza się jedynie przypadki zimnicy zawlekane z krajów endemicznych.

• TRYPANOSOMOZY

• LEISZMANIOZY

ROBAKI - NEMATODES - ROBAKI OBŁE

OWSICA (enterobioza)

• Najczęstsza robaczyca w Polsce i w wielu krajach.

• Inwazja owsika wskutek auto inwazji ma charakter przewlekły.

• Chorobę powoduje owsik ludzki - pasożyt jelita ślepego i występuje wyłącznie u człowieka. Samica dł. ok. 1 cm.

• Samice żyją ok. 4 tygodnie - po tym czasie wychodzą czynnie przez odbyt, pełzają po skórze krocza i wysychając giną.

• Wywędrowanie owsików następuje wieczorem, po zaśnięciu człowieka.

• Jaja są przylepiane do skóry - z jaj wylęgają się larwy inwazyjne , które mogą opuszczać otoczkę jajową i wracają do jelita grubego - zjawisko retro inwazji.

• Owsik łatwo przenosi się droga pokarmową - brudne ręce, skażone pożywienie.

• Przestrzeganie higieny osobistej ma duże znaczenie w zapobieganiu owsicy.

Obraz kliniczny

• Inwazja wyrostka może prowadzić do stanu zapalnego.

• Uporczywy świąd odbytu, w wyniku zadrapań uszkodzenie naskórka i zmiany wypryskowe, stany zapalne sromu i pochwy.

Rozpoznanie

• Stwierdzenie samic w okolicy odbytu, w biegunkowym kale, w wymazach z okolicy odbytu.

Leczenie

• Pirantel, vermox, - leczy się wszystkich domowników.

GLISTNICA (ascaridioza)

• Wywoływana przez glistę ludzką - ascaris lumbricoides

• Samica o długości 20 - 35 cm.

• Samiec 15 - 30 cm.

• Żyją średnio rok.

• Samica rodzi ok. 65 mln jaj wydalanych z kałem.

• Wewnątrz jaja wytwarza się larwa inwazyjna, która w glebie może przeżyć 6 lat.

• Człowiek zaraża się inwazyjnym jajem glisty, która uwalnia się w jelicie cienkim z otoczki jaja i przez naczynia krwionośne wędruje do wątroby i płuc, skąd po 10 dniach - odksztuszana wraca do jelita cienkiego.

Obraz kliniczny

• Wyróżnia się 3 zespoły związane kolejno z wędrówką postaci larwalnych, inwazją jelita cienkiego, powikłaniami glistnicy.

• W płucach przyczyniają się do powstawania nacieków komórkowych, wysięków zapalnych, wybroczyn krwotocznych - z towarzyszącym kaszlem, stanami spastycznymi oskrzeli, eozynofilią.

• Dolegliwości jelitowe - nawracające bóle brzucha, mdłości, czasami wymioty,

• Obecne częste zmiany alergiczne skóry, stany spastyczne oskrzeli, stany kurczowe jelit.

Rozpoznanie

• Znalezienie pasożyta wydalonego z kałem lub przez usta.

• Badanie kału na obecność jaj.

Leczenie

• Pirantel, vermox, albendazol, lewamizol.

CESTODES TASIEMCZYCA (taenia saginata)

• Jest to najczęstsza tasiemczyca w Europie ze względu na zwyczaj spożywania surowego mięsa i znaczny stopień zanieczyszczenia środowiska ściekami.

• W Polsce podlega obowiązkowej rejestracji i przymusowemu leczeniu.

• Żywicielem tasiemca nieuzbrojonego jest człowiek, natomiast postacie larwalne rozwijają się u bydła.

• Długość 4 - 10 m i składa się z ok. 2000 członów.

• Końcowe człony maciczne wypełzają czynnie przez odbyt na zewnątrz.

• Każdy człon zawiera ok. 100 tys. jaj , które dalej rozwijają się wyłącznie u bydła, gdzie powstaje postać pęcherzykowa - cysticercus ( wągier ) zawierający inwazyjną główkę tasiemca

• Cysticercus jest postacią zakaźną dla człowieka.

• Po 3 miesiącach dorasta do pełnej długości.

• Może przebywać w jelitach do kilkudziesięciu lat, samoistne wyleczenie następuje bardzo rzadko.

Obraz kliniczny

• Tasiemiec powoduje zmiany napięcia i kurczliwości jelita cienkiego, bóle nadbrzusza, mdłości, zmiany łaknienia.

• Najbardziej przykre dla osób zarażonych są odczucia związane z samoistnym odchodzeniem członów tasiemca - świadomość posiadania tasiemca jest dla wielu osób nieznośna.

Rozpoznanie

• Łatwe z chwilą wydalania członów tasiemca, na podstawie członów można odróżnić T. saginata od T. Solium.

• Jaja tasiemca są wykrywane w 50% badań. Pasożyta można wykazać stwierdzając w kale swoiste antygeny tasiemca - coproantigen test.

Leczenie

• Prazykwantel lub niklozamid - trudno zaleźć główkę tasiemca, stąd o skuteczności kuracji decyduje brak wydalania członów przez 4 miesiące.

TASIEMCZYCA-TAENIA (solium)

• Niebezpieczna - może prowadzić do wągrzycy np. w mózgu.

• W Polsce występuje sporadycznie na terenach gospodarczo zaniedbanych.

• Tasiemiec uzbrojony ma podwójny wieniec haczyków.

• Jaja tasiemca są wydalane z kałem

• Jaja mogą zarazić człowieka i prowadzić do wągrzycy.

• Naturalnym żywicielem pośrednim jest świnia.

• Długość 2 - 4 metry, przebywa w jelicie kilka lub kilkanaście lat.

• W Polsce stwierdza się rocznie kilkadziesiąt przypadków u świń.

• W 2001 nie zarejestrowano zakażenia u ludzi.

Objawy kliniczne

• Mniej zaznaczone, czasami nie powoduje objawów.

Rozpoznanie

• Na podstawie wywiadów, wydalanie członów łatwo uchodzi uwagi pacjenta.

• Badanie stolca bardzo ważne ze względu na możliwość wystąpienia wągrzycy.

Leczenie

• Prazykwantel lub niklozamid.

WĄGRZYCA - TAENIA (solium)

• Jest następstwem tasiemczycy.

• Zmiany zależą od liczby wągrów, ich umiejscowienia, stadium rozwoju pasożyta i reakcji żywiciela na obecność pasożyta.

Obraz kliniczny

• Zależy od umiejscowienia wągrzycy.

• Najgroźniejsza i najczęściej rozpoznawana to wągrzyca mózgu.

• Wągrzyca w mięśniach prowadzi do rozlicznych zwapnień.

Rozpoznanie

• Obecne objawy mózgowe, rtg może ujawnić zwapniałe wągry, TK wykrywa zmiany w mózgu.

Leczenie

• Postępowanie chirurgiczne, sterydy w przypadkach z naciekami, duże dawki prazykwantelu lub albendazolu.

BĄBLOWICA (wywołana przez Echinococcus granulosus)

• Jest wywołana przez pęcherzową postać tasiemca Echinococcus granulosus.

• Postać dojrzała występuje w jelicie psa.

• Z jaja wylęga się larwa - onkosfera, która jeśli się jej uda zagnieździć u człowieka - to rozwija się do dużej pęcherzowej postaci pasożyta.

• W Polsce stwierdza się rocznie kilkadziesiąt przypadków bąblowicy u ludzi najczęściej wątroby 60% i płuc 20%.

• Rośnie latami po roku np. średnicy 1 cm, po latach kilka do kilkadziesiąt cm.

Rozpoznanie

• Brak charakterystycznych objawów, decydują badania dodatkowe - znalezienie charakterystycznych haków pasożyta, najczęściej o rozpoznaniu decyduje materiał biopsyjny, badanie USG, TK.

• Badania serologiczne niepewne.

Leczenie

• Chirurgiczne.

WŁOŚNICA (trichinellosis)

• Włośnica jest wywołana przez nicienia Trichinella spiralis.

• Jest inwazją odzwierzęcą, występuje często w postaci epidemii.

• W Polsce rocznie kilka lub kilkanaście epidemii włośnicy.

• Człowiek zaraża się spożywając surowe mięso zawierające włośnie - wieprzowina, mięso dzika, rzadziej konina.

• Po spożyciu inwazyjnych larw włośnia po kilku dniach rozwijają się postacie dojrzałe włośnia w jelitach.

• Samice po 6 dniach zaczynają rodzić larwy wędrujące do tkanek przez chłonkę i krew.

• Larwy rozwijają się we włóknach mięśniowych i ciągu 6 tygodni otorbiają się.

• Część larw przeżywa kilkanaście lat.

• Znaczna część zakażeń włośniem przebiega bezobjawowo.

• Przypadki objawowe mogą mieć przebieg od poronnego do ciężkiego.

We włośnicy wyróżnia się kilka zespołów patogenetycznych i klinicznych:

• Związany z pasożytowaniem postaci dojrzałych w jelicie cienkim.

• Typowy zespół włośnicowy - wiąże się z penetracją larw włośnia do włókien. mięśniowych i z silnym odczynem zapalnym w tkance mięśniowej.

• Gorączka, bóle mięśni utrzymują się długo.

• Objawy alergicznego zapalenia naczyń włosowatych.

• Zaburzenia metaboliczne w ciężkich przypadkach - hipoalbuminemia, hipokaliemia, hipoglikemia.

Rozpoznanie

• Wywiady odnośnie zachorowania grupowego związanego ze spożywaniem nie badanego mięsa.

• Występowanie zespołu włośnicowego - gorączka, bóle mięśniowe, poczucie choroby, objawów vasculitis - wybroczyny dospojówkowe, obrzęki wokół oczu oraz znaczna eozynofilia i leukocytoza, wzrost CPK.

• Ostateczne rozpoznanie to znalezienie larw włośnia we włóknach mięśniowych - badanie biopsyjne.

• Badania serologiczne pomocne, ale pozytywne dopiero po 2 tygodniach.

Leczenie

• Ciężkie przypadki wymagają intensywnej terapii.

• Sterydy jeżeli istnieje konieczność, bo zmniejszając stan zapalny zwiększają liczbę larw mięśniowych.

• Lekkie przypadki - salicylany.

• Niezwłoczne podanie antyhelmintyków - mebendazol lub albendazol - leczenie te prowadzi się w ciągu kilku dni po spożyciu zarażonego mięsa.

ZAKAŻENIA WIRUSAMI POWOLNYMI (slow virus infection)

• Obecna nazwa choroby prionowe - prion disease.

• Mogą się rozwijać u człowieka i niektórych zwierząt.

• Podobieństwa:

• występują sporadycznie

• rzadko są dziedziczone

• są chorobami starszych osób

• są encefolopatiami spowodowanymi degeneracja neuronów i zmianami w komórkach glejowych

• Prawdopodobnie czynnikami etiologicznymi tych chorób są priony, cząsteczki zakaźnego białka, które nie zawierają kwasu nukleinowego.

• Priony są również określane jako białkowe cząstki zakaźne - proteinaceous infectious particles.

• Białko prionowe nazywane PrP (prion protein) - wywołuje zmiany w komórkach OUN, polegające na zmianie konformacji białek, których cechą charakterystyczną staje się niewrażliwość na działanie proteaz.

• Do chorób związanych z prionami należą:

• Choroba Creutzfeldta - Jacoba

• Kuru

• Zespół Gerstmanna - Strausslera (śmiertelna bezsenność)

• Nie wyjaśniono czy inne częstsze choroby neurodegeneracyjne, jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane - są chorobami prionowymi.

• Uważa się że w przebiegu tych chorób nie zostaje wzbudzona swoista odpowiedź immunologiczna.

---