Przedmiotem pedagogiki rodziny jest WYCHOWANIE RODZINNE. Pedagogika rodziny: - jako nauka teoretyczna; -jako nauka empiryczna; -jako nauka praktyczna; -nauka interdyscyplinarna; Pedagogika rodziny charakteryzuje się: -polimorficzność ujęć problematyki rodziny; -komplementarność; -kompleksowość; Celem pedagogiki rodziny jest: -analiza, ocena, interpretacja różnych zjawisk, procesów występujących w rodzinie, ich uwarunkowań oraz skuteczność; -budowanie teorii, twierdzeń; Rodzina - wspólnota pokoleń, naturalne zespolenie ze względu na wspólne cele, silną więź emocjonalną; jest to wspólnota życia, miłości, zamieszkania, opieki, wychowania, transmisji wartości kultury. Wychowanie rodzinne - jako „spotkanie” to stałe, codzienne wspólne bycie ze sobą, wyjście naprzeciw(podmiotowość, osobowy charakter) Proces wychowania - interakcje między członkami rodziny; dialog-wzajemne otwarcie się, empatyczne rozumienie, wzajemna komunikacja. Cel wychowania - pomoc w budowaniu osobowości, świata wewnętrznego; wspomaganie w rozwoju; pomoc w procesie wprowadzania dziecka w świat wartości humanistycznych, ogólnoludzkich. Wychowanie= 1)wsparcie, pomoc w rozwoju, w budowaniu osobowości, świata wewnętrznego, przeżyć, doświadczeń, refleksji; pomoc w procesie poznawania wartości ogólnoludzkich, dorobku kultury; 2)jest tworzeniem sytuacji i warunków umożliwiających poznawanie i rozumienie świata przez dziecko; rozwijanie umiejętności komunikowania się; umiejętności budowania i poznawania siebie; dokonywanie wyborów, podejmowania decyzji; Wychowanie w domu rodzinnym: *jako swoiste, rodzinne spotkania i dialog; *wzajemne porozumiewanie się, interakcje; *uczenie się nowych wzorów zachowań w naturalnych warunkach i sytuacjach życia rodzinnego; Kategorie pojęć pedagogiki rodziny. Rodzina - jako grupa społeczna, środowisko wychowawcze, środowisko kulturowe, instytucja wychowawcza, wspólnota osób. *Macierzyństwo-ojcostwo; *dziecko-dzieciństwo; *proces wychowania rodzinnego; *więź rodzinna; *sytuacja rodziny; *sytuacja dziecka; *struktura rodziny; *typologia rodziny; *funkcje rodziny; *dysfunkcjonalność; *patologia rodziny; *kultura rodziny; *uczestnictwo w kulturze; *wypoczynek rodziny; *kultura pedagogiczna rodziny; *profilaktyka, kompensacja; *wsparcie, opieka. Teoretyczne podstawy badań nad rodziną: *pedagogika humanistyczna; *ped personalistyczna; *teoria środowiskowa; * t potrzeb ludzkich; *t dzieciństwa; *t sił ludzkich, służby społecznej; *t kultury; *t uczestnictwa w kulturze; *t rodziny np.(perspektywa interakcyjna, strukturalna, funkcjonalizmu, rozwojowa) Główne kierunki tematyczne zainteresowań pedagogiki rodziny: 1)Teoretyczne podstawy i teorie, aparatura pojęciowa. 2)Kulturowe, społeczne, edukacyjne aspekty funkcjonowania rodziny a proces wychowania rodzinnego. 3)Dysfunkcyjność, patologia rodziny a sytuacja dziecka. 4)Zagadnienia dot.wsparcia, opieki nad rodziną. 5)Rodzina - szkoła - środowisko lokalne - dokonujące się przemiany. 6)Metodologia badań nad rodziną. Obszary tematyczne: I. Rodzina jako wartość II. Procesy wychowawcze w rodzinie III. Uwarunkowania funkcji wychowawczej rodziny -struktura rodziny -atmosfera wychowawcza -kultura środowiska rodziny -kultura pedagogiczna rodziny -rodzice jak osoby znaczące - dziecko w rodzinie i jego dzieciństwo IV. Realizacja funkcji wychowawczej -rodzina szkołą miłości -wychowanie do wolności i prawdy -wychowanie patriotyczne -wychowanie rodzinne przygotowujące do życia w społeczeństwie Obszary tematyczne zainteresowań pedagogiki rodziny: 1.Proc.wychowawcze w rodzinach zróżnicowanych społecznie, kulturowo, materialnie, strukturalnie. Realizacja funkcji rodziny. 2.Więź rodzinna. Pozycja matki i ojca w rodzinie współczesnej, w procesie wychowania. Samotne macierzyństwo 3.Dom rodzinny 4.Kultura środowiska rodzinnego. Uczestnictwo w kulturze. Kultura prefiguratywna. 5.kultura pedagogiczna rodziców 6.media i multimedia we współczesnej rodzinie. 7.relacja rodzina-szkoła-środowisko lokalne (integracja i syntonia) 8. przemiany współczesnej rodziny 9.hybrydalność i stałość związków rodzinno-małżeńskich. Nietypowe małżeństwa we współczesnej Polsce. 10.rodzina rozłączona. 11.zagrożenia struktury i funkcjonowania rodziny a sytuacja dziecka: -rodzina bezrobotna -r.biedna -r.niepełna -r. zdezintegrowana w sferze więzi emocjonalnych (skłócona) -r.z osobą chorą -r.z problemem alkoholowym -przemoc w rodzinie -r.o skumulowanych czynnikach patogennych 12. kierunki i formy pomocy współczesnej rodzinie Trzy nurty (ujęcia) badawcze RP:-formalno-funkcjonalny np.badanie warunków życia rodziny: pełnej, niepełnej itd. Przemoc w rodzinie -humanistyczny np. relacje w rodzinie, sytuacja dziecka w kontekście przeżyć, doświadczeń, kim dziecko staje się itd.-praktyczny czyli modernizacji społecznej Badania nad rodziną -ilościowe, jakościowe; -indywidualne, zespołowe: interdyscyplinarne i multidyscyplinarne; -teoretyczne, empiryczne; -porównawcze; -powtarzane
Funkcje rodziny wg Tyszki: 1.Psychosocjologiczna: -prokreacyjna, -seksualna; 2.Ekonomiczna: -materialna, -opiekuńczo wychowawcza; 3.Społeczno-wyznaczająca: -legalizacyjna, -kontrolna; 4.Socjalizacyjno-wychowawcza: -socjalizacyjna, -wychowawcza, -kontrolna, -emocjonalno-ekspresyjna, -rekreacyjno-towarzyska Funkcje rodziny wg Kawuli: Podstawowe: -prokreacyjna, -ekonomiczna, -wychowawcza i jej pochodne to: opiekuńcza, wychowawcza, towarzysko-kulturalna, zabezpieczająca, zrozumienia i uznania, ekspresji uczuć, psychohigieniczna Struktura rodziny A. wielka: -wielodzietna, -wielopokoleniowa B. niepełna: -osierocona śmiercią, -rozbita (rozwód) C. mała: -małodzietna (2-3), -z jedynakiem D. zrekonstruowana: -z ojczymem, -z macochą E. pozornie pełna: -przez nieobecność, -przez poczucie oddalenia Rodziny o różnym poziomie funkcjonowania: 1. rodzina normalna: -realizuje funkcje rodziny -rodzina zintegrowana -występują normalne kłopoty, konflikty 2. rodzina niewydolna wychowawczo -dochodzi często do zaburzeń we współżyciu rodziny -konflikty rodziny ze szkołą -brak planów „żyje się tam z dnia na dzień” -brak aspiracji kulturalnych, edukacyjnych -są to często rodziny niepełne 3. rodziny patologiczne czyli rodziny o skumulowanych czynnikach patogennych: -pozostają w stałej kolizji z prawem (Rabunki, kradzieże, gry hazardowe, przemyt, prostytucja, włóczęgostwo, przemoc, alkoholizm) -rozkład współżycia wewnątrz rodziny -osłabienie lub zerwanie więzi rodzicielskiej i małżeńskiej -trwały konflikt ze szkołą
Kierunki przemian współczesnej rodziny: A. autonomizacja członków rodziny: *partykularyzacja dochodów członków rodz; *autonomiczność jednostki poza domem; *zmniejszenie się uprawnień kontrolnych rodz; B. patologizacja społ i psychospołeczna jednostek mająca istotne reperkusje w życiu rodz. C. malenie spójności i dezintegracja rodz: *malenie wartości dzieci dla rodziców; *indywidualizacja form aktywności w rodzinie i zainteresowań; *dyferencjacja norm i wartości poszczególnych członków rodz; D. egalitaryzacja członków rodz: *emancypacja dzieci w rodz, zwiększył się ich zakres swobody i niezależności; *rodz jako środ utrzymujące równowagę emocjonalną człowieka, wzrost rangi uczuć wyższych w rodz; ojciec: =media w edukacji - mężczyzna mający własne dziecko lub dzieci; w znaczeniu prawnym ojcem staje się mężczyzna, gdy dziecko rodzi się w związku małżeńskim, lecz także pozamałżeńskim lub w wyniku adopcji; =okoń - mężczyzna, w związku małżeńskim w którym rodzi się dziecko, też pozamałżeńskim lub w wyniku adopcji =Paweł Świeboda - słownik socjologii - Marshall:- mężczyzna poprzez którego określa się związki pochodzenia - mężczyzna poprzez którego dochodzi się do praw własności - mężczyzna którego jawnie uznawany niekoniecznie genetyczny związek z dzieckiem decyduje o pełnym uczestnictwie dziecka w społeczeństwie - mężczyzna którego jawnie uznawany związek dzieckiem decyduje o społecznej przynależności grupowej tego dziecka w ramach społeczeństwa =Encyklopedia PWN - wg prawa polskiego mężczyzna: - który jest mężem matki dziecka urodzonego w małżeństwie lub przed upływem 300 dni od jego ustania albo unieważnienia, - który dziecko dobrowolnie uznał, - którego ojcostwo zostało ustalone sądownie, - który dziecko adoptował. ojcostwo: =encyklopedia PWN - pochodzenie dziecka od mężczyzny i związany z tym biologicznym faktem stosunek prawny łączący ojca i dziecko; =media w edukacji - aspekty ojcostwa - prawny - mąż matki dziecka; uznanie dziecka; sądowe ustalenie ojcostwa; - biologiczny - rodziciel; zaangażowanie emocjonalne mężczyzny - duchowy - chęć przekazania wartości, kształtowania drugiego człowieka; chęć pozostawienia po sobie kogoś podobnego; media w edukacji - modele ojcostwa funkcjonujące w literaturze: A model ojcostwa o cechach, które tradycja kulturowa przypisuje mężczyznom: - zainteresowanie głównie warunkami materialnymi rodziny; - nieznaczny udział ojca w zapewnianiu korzystnych warunków sytuacji opiekuńczej, wychowawczej oraz kulturalnej dzieci; - niewielkie zainteresowanie nauką szkolną dzieci; - brak czasu na pomoc w odrabianiu lekcji; - brak zainteresowania szkołą do której uczęszczają dzieci;- oddziaływania wychowawcze ograniczają się do dyscyplinowania;- brak zainteresowania czasem wolnym dzieci; B model ojcostwa o cechach, które tradycja kulturowa przypisuje obojgu rodzicom: - zaangażowanie w realizację obowiązków domowych;- włączanie się w działania opiekuńcze nad dziećmi;- utrzymywanie kontaktów z nauczycielami dzieci;- oddziaływania wychowawcze to: modelowanie, przekaz słowny, dyscyplinowanie;- stosowanie systemu nagród: aprobata, uznanie, pochwałą słowna, serdeczność, nagrody rzeczowe, pieniądze;- wyrozumiałość, tolerancja wynikająca z umiejętności nawiązania kontaktu z dziećmi;- zainteresowanie doborem literatury, programów telewizyjnych, z którymi mają kontakt sami i dzieci;- stwarzanie możliwości realizowania różnych form spędzania wolnego czasu C model ojcostwa o cechach, które tradycja kulturowa przypisuje kobietom: - udział w realizacji obowiązków domowych;- włączenie się w tworzenie sytuacji opiekuńczej w stosunku do dzieci;- w kontaktach z dziećmi serdeczność, ciepło, opanowanie; D model negatywny ojcostwa: - brak zainteresowania warunkami materialnymi rodziny;- brak udziału w zapewnieniu korzystnych warunków sytuacji opiekuńczej, wychowawczej i kulturalnej;- zjawisko alkoholizmu, konflikty rodzinne;- stosowanie kar, krzyk, wyżywanie się, poniżanie;- brak zaangażowania w prowadzenie gospodarstwa domowego;modele wg A. Jankowskiej: 1. ojciec kultywujący wartości materialne i konsumpcyjne:- żywiciel rodziny, który nie podejmuje czynności opiekuńczych i wychowawczych wewnątrz rodziny, w stosunku do dzieci;- przekonanie, że dbając o bezpieczeństwo materialne rodziny wypełnia całkowicie swoje obowiązki względem niej; 2. ojciec kultywujący wartości duchowe: - opieka nad dziećmi równie ważna jak praca i kariera zawodowa;- układanie harmonogramu pracy by mieć czas dla żony i dzieci;- wcielanie w życie pięknych postaw ojcowskich; 3. ojciec kultywujący wartości materialne i jednocześnie duchowe:- żywiciel rodziny i jednocześnie człowiek zdolny do stwarzania atmosfery miłości, zrozumienia we własnym środowisku rodzinnym;- odpowiedzialność za rodzinę;- konsekwencje w działaniu;- opiekuńczość w stosunku do dzieci i do żony;Dąbrowska - typy ojcostwa - Symboliczne - bóg, stworzyciel, mędrzec, opiekun, nauczyciel, sędzia - Biologiczne - zdolność prokreacji- Świadome - planowane- Prenatalne- Upragnione- Długotrwałe - w wieku dojrzałym i senioralnym- Sporne - ustalenie sądowe- Domniemane- -Zaprzeczone- Alimentacyjne- Nieobecne- Ograniczone- Wymuszone- Niespełnione- Nieszczęśliwe- Zastępcze- Adopcyjne- Ojczymostwo- Bezradne- Bezrobotne- Nietypowe- Anonimowe- wstydliwe- biseksualne- dyskryminowane- wojujące- diasporowe- samotne- toksyczne- patologiczne