Pedagogika emancypacyjna

Emancypacja- z łac. Emancipatio, oznaczało instytucję prawa rzymskiego umożliwiającą formalne wyzwolenie syna(także wnuka i kobiety) spod władzy ojcowskiej.

• Oznaczało także odejście z własności i dotyczyło zarówno ludzi jak i rzeczy

• Dzięki emancypacji możliwe było osiągnięcie samodzielności za życia ojca (forma wydziedziczenia zażycia, mogła być karą)

Dzisiaj termin emancypacji oznacza:

• Uwolnienie się od niezależności, ucisku, przesądów

• Równouprawnienie, usamodzielnienie, uniezależnienie

• Emancypować- znaczy; „dokonywać emancypacji”, czyli wyzwalać, oswobadzać, usamodzielniać.

• Emancypować się- to „zdobywać niezależność”, wyzwalać się, usamodzielniać się.

Dużą rolę odegrała szkoła frankfurcka dokonując kolejnego rozwoju emancypacji, a także zerwała z dawną filozofią krytykując np.: tezę o dyktaturze proletariatu w równej mierze co instytucje rozwiniętych państw kapitalistycznych.

5 charakteryzujących myśli szkoły frankfurckiej:

1. Zwrot ku człowiekowi: podstawą takiego zwrotu były pisma „młodego Marksa”, w których obraz człowieka jest o wiele bogatszy niż w marksizmie-leninizmie. Człowiek jest twórczą i wolną osobą, odpowiedzialną za swoje życie ,człowiekowi należy się szczęście i wolność.

2. Krytyka: szkoła zgodnie krytykowała istniejącą rzeczywistość jako nieludzką i postulowała o jej radykalne przekształcenie.

• „teoria krytyczna”- odzwierciedlała przekonanie filozofów o schorzeniu całej cywilizacji i o potrzebie jej globalnego przekształcenia.

3. Demokratyzacja: nierówności między ludźmi mają podłoże społeczne, nie chodzi tylko o nierówności klasowe, ale także między kobietą a mężczyzną, uczniem a nauczycielem.

4. Krytyka technologii: również technologia zniewala człowieka . problemem społeczeństwa może być nadmiar dóbr, a nie niedostatek.

5. Rewolucja: szkoła frankfurcka uważa, iż z jednej strony rewolucja jest konieczna, z drugiej zaś uświadamia sobie, że zanikł radykalny antagonizm.

Wybrani przedstawiciele pedagogiki emancypacyjnej:

1. PAULO FREIRE -Brazylijczyk (1921-1977)

• Ukończył studia prawnicze, uprawniające go do nauczania w szkole średniej

• Prawnik związków zawodowych, który stworzył zręby własnego programu alfabetyzacji dorosłych (kurs 30 h), gdyż kolonialna świadomość społeczeństwa i brak wykształcenia ograniczały rozwój zarówno jednostki jak i społeczeństwa

• Wypędzony z Brazylii, mieszkał w Chile, następnie w Genewie gdzie podjął pracę dla Światowej Rady Kościołów

• Po 15 latach powrócił do Brazylii, a od 1985r był honorowym przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Oświaty Dorosłych

• Główny nurt krytyki Freirego opiera się na niezgodzie na strukturę społeczeństwa, w którym garstka uciskających panuje nad rzeszą uciskanych

• „bankowe pojęcie wiedzy”- przelewanie przez mądrego, z założenia, nauczyciela, do pustej, z założenia, głowy ucznia biernej wiedzy do zapamiętania i odtwarzania na życzenie nauczyciela

• „budzenie świadomości”- jedna z centralnych kategorii filozofii edukacji Freirego

• Celem jest: aspekt humanizujący; aspekt procesu edukowania, uświadamiania, nadawania znaczeń i podejmowania zmian

2. IVAN ILLICH- Austriak (1926-2002)

• Wygnany z kraju z całą rodziną z powodu żydowskiego pochodzenia matki

• Władał biegle kilkunastoma językami

• Przyjął święcenia kapłańskie w kościele rzymskokatolickim

• Wyjechał do Nowego Jorku i został wikariuszem w irlandzko-puentorykańskiej parafii i zauważył liczne przenoszenia się ludzi do parafii irlandzkiej. Przyczyną tego było negatywne nastawienie katolików amerykańskich do napływających imigrantów

• W swych krytycznych artykułach na temat Kościoła i społeczeństwa amerykańskiego atakował narzucanie amerykańskich wartości emigrantom osiedlającym się w USA, a także oskarżał Kościół o nieuczciwość , brak wierności chrześcijańskim wartościom, biurokrację i szowinizm

• Założył w Puerto Rico Instytut Komunikacji Interkulturalnej

• Po wygnaniu założył nowy instytut Cuernaveca w Meksyku- kształtujący misjonarzy

• Był przeciwny misjom młodych ludzi

• Po kolejnych zarzutach i wezwaniu przez papieża zrezygnował ze służby kapłańskiej

• Podczas dyskusji z przyjacielem zrodził się późniejszy temat seminarium w Cuernaveca: „Alternatywy edukacji”. Dzięki temu seminarium stało się sławne wśród pedagogów

• Krytykował szkołę m.in. dlatego, że nie akceptował nadmiernego rozwoju jakichkolwiek instytucji, zarzucając im, że wtedy ich działanie jest szkodliwe dla człowieka

• Propagował z jednej strony likwidację rozrośniętych instytucji, a z drugiej strony każdemu człowiekowi samoograniczenie się, zmniejszenie swoich potrzeb i budowanie małych wspólnot bazowych, które nazywał „konwiwalnymi”(z łac. convivere- żyć z)

3. NOAM CHOMSKY- Amerykanin (ur.1928r)

• Profesor lingwistyki

• Wybitny językoznawca, twórca generatywnej koncepcji gramatyki ( uczenie się języka przez człowieka jest uwarunkowane genetycznie, a dziecko ma wrodzoną zdolność rozumienia formalnych zasad uniwersalnych)

• Otrzymał Nagrodę Kito- odpowiednik Nagrody Nobla dla nauk humanistycznych

• Radykalny krytyk edukacji w USA, dla niego edukacja jest jednym z narzędzi klasy panującej do utrzymania społeczeństwa w uległości

• Główny nurt jego krytyki politycznej dotyczy tworzenia przez demokratyczne państwa iluzji i mitów społecznych

• Szkoła przekazuje zakłamane informacje

• „edukacja oswajająca”- oznacza taki system oświaty, który dostosowuje jednostki do np. doktryn

• Nabywanie „paczkowanej” wiedzy w szkole

• Winą obarcza także nauczycieli, powinni oni mówić prawdę, a nie kłamać

• Klasa wykształcona to „klasa specjalistów” decydująca o wszystkim, a reszta to „stado” potrzebne tylko podczas wyborów

• Stara się mobilizować człowieka do większej odpowiedzialności i aktywności w tworzeniu swojego życia, swojej społeczności swojego państwa, ucieleśnienie ideału demokracji

Krytyka pedagogiki emancypacyjnej

• Utopijny optymizm pedagogiczny: Utopijny, bo osadzony na wierze, że większy obszar wolności człowieka i społeczeństwa będzie równoznaczny z postępem w perspektywie indywidualnej i historycznej

• Nie da się raz na zawsze wyzwolić, gdyż wyzwolenie się z jednej zależności prowadzi nieuchronnie do popadnięcia w inną zależność

• Celem jest: droga do emancypacji, a nie emancypacja sama w sobie

---