NOWOTWORY JELITA GRUBEGO

Polipy jelita grubego:

- bezobjawowe

- krwawiące- świeża krew w stolcu, stolec smolisty, krew utajona w stolcu, objawy niedokrwistości

Wzrost zapadalności- ok. 30 r.ż.

Polip- pojęcie opisowe, każde uniesienie tkanek ponad powierzchnię błony śluzowej.

Podział polipów:

POLIPY		pojedyńcze/mnogie	zespoły polipowatości
nienowotworowe		gruczolak cewkowy, gruczolak cewkowo-kosmkowy, gruczolak kosmkowy	rodzinna polipowatość gruczolakowata
nowotworowe	- hamartoma - zapalne - różne	polip młodzieńczy, polip Peutz-Jeghersa łagodny polip limfoidalny, pseudopolip polip metaplastyczny, tłuszczak	polipowatość młodzieńcza łagodna polipowatość zapalna, polipowatość zapalna polipowatość metaplastyczna

Przemiana rakowa:

- typ i wielkość gruczolaka:

Gruczolak kosmkowy najczęściej ulega zezłośliwieniu. Polipy >2 cm złośliwieją w ok. 50%

- dysplazja- przy ciężkiej złośliwieje ok.33%.

Objawy polipów nowotworowych:

(uwzględnić: wzrost zapadalności od 30 r. ż., najczęstsza lokalizacja: odbytnica i esica)

• krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego

• niedokrwistość

• parcie na stolec

• biegunka prowadząca do hipokaliemii (duże płaskie gruczolaki kosmkowe)

Diagnostyka:

• RTG- wlew doodbytniczy z podwójnym kontrastem(czułość 60-70%)

• badanie endoskopowe- kolonoskopia ( przy polipach >7 mm- czułość >90 %)

• badanie histo-patologiczne całego polipa

• badania laboratoryjne- koniecznie przed rozpoczęciem leczenia

Leczenie:

a) usunięcie polipa metodą endoskopową,

b) usunięcie polipa metodą laparotomii

- średnica 3,5- 4 cm, szeroka podstawa ( średnica podstawy- >2cm)

Nadzór endoskopowy:

• polipy małe w liczbie do 2- nie obowiązuje kontrola

• do 4 polipów do 1 cm- kolonoskopia co 3-4 lata

• liczne i/lub > 1 cm- kolonoskopia co 1-2 lata

Rak jelita grubego:

Statystyka:

W USA u obu płci zajmuje 3-cie miejsce, w Polsce 2 miejsce wśród nowotworów złośliwych ( u kobiet po raku sutka, a u mężczyzn po raku płuc).

1999 r.- zachorowało 10023 osoby, zmarło 7124 osób.

Najczęściej pierwsze objawy- 5- 6 dekada życia.

Dukes D:

1. Szczecin

2. Bydgoszcz

3. Warszawa

4. Poznań

5. Kraków

5-letnie przeżycie u chorych operowanych:

1. Gdańsk 50%

2. Szczecin 43%

Etiopatogeneza:

Czynniki genetyczne- rodzinne występowanie raka jelita grubego, w wywiadzie rodzinnym rak lub gruczolak jelita grubego, rak sutka, macicy, jajnika, pojedyńcze lub mnogie gruczolaki, zespół polipowatości rodzinnej, nieswoiste zapalenie jelita grubego.

Czynniki środowiskowe: dieta bogatotłuszczowa, ubogowapniowa,, ubogobiałkowa(?), siedzący tryb życia, używki.

Objawy:

• krwawienia z przewodu pokarmowego

• niedokrwistość

• bóle brzucha

• gorączka

• zmiana rytmu wypróżnień (biegunki/ zaparcia)

• utrata masy ciała

• wyczuwalny guz

• niedrożność

• krwotok i perforacja (rzadko)

- guz po lewej stronie: zajmuje esice i odbytnice, stolce ołówkowate, krwawienie widoczne makroskopowo

- guz po prawej stronie: krew utajona w stolcu.

Diagnostyka:

1. kolonoskopia!!!

2. wlew doodbytniczy

3. USG (czy przerzuty do wątroby?) i TK spiralne jamy brzusznej (rozleglość, głębokość nacieku, czy zajęta przestrzeń zaotrzewnowa, czy zajęte węzły)

4. antygen CEA- do monitorowania (norma: 0-3,4 ng/ml)

5. USG transrektalne- ważne dla decyzji chirurga

6. RTG klatki piersiowej- czy przerzuty?

Nowotwory jelita grubego:

I.UWARUNKOWANE GENETYCZNIE:

1) Zespół polipowatości rodzinnej-FAP (Familiar Adenomatous Polyposis) uwarunkowany mutacją genu APC na chromosomie 5

• zespół Gardnera- polipowatość gruczolakowata jelita grubego+ kostniaki+ nowotwory tkanek miękkich

• zespół Turcota- gruczolakowatość jelita grubego+ nowotwory OUN

2) Dziedziczny rak jelita grubego nie związany z polipowatością- zespoły Lyncha (HNPCC)

uwarunkowane mutacją genów odpowiedzialnych za naprawę uszkodzeń DNA (hMSH2, hHMLH1, hPMS1, hPMS2) dziedziczone AD

• zespół Lyncha I- dotyczy jelita grubego

• zespół Lyncha II- dotyczy też macicy, jajnika, żołądka, skóry i nerek

Nadzór kolonoskopowy:

- FAP:

a) sigmoidoskopia co rok od 10-15 r.ż.

b) sigmoidoskopia z zaleceniem resekcji

- HNPCC:

a) od 25 r.ż. co 2 lata lub 5 lat wcześniej przed I rozpoznaniem raka w rodzinie

b) przy dwóch przypadkach raka jelit........

Leczenie:

1) Podstawowe:

to leczenie operacyjne. Metoda zależy od lokalizacji zmiany:

• kątnica, wstępnica, zgięcie wątrobowe- hemikolektomia prawostronna

• zagięcie śledzionowe, zstępnica- hemikolektomia lewostronna

• esica, górna część odbytnicy- resekcja przednia

• dolna część odbytnicy- amputacja brzuszno- kroczowa

2) Uzupełniające:

- chemioterapia:

5-fluorouracyl i lewamizol

5-fluorouracyl i leukoworyna

leki II-go rzutu: irinotekan, cisplatyna

- radioterapia- dotyczy głównie raków odbytnicy

przedoperacyjna

pooperacyjna

3) Inne:

- interferon

- przeciwciała monoklonalne

- chemioterapia do dorzecza żyły wrotnej

Badania przesiewowe:

• test na krew utajoną w stolcu- co 1 rok

• sigmoidoskopia- co 5 lat

• test co rok+ sigmoidoskopia co 5 lat

• wlew doodbytniczy co 5 lat

• ! kolonoskopia co 10 lat

Chemoprewencja:

• kwas acetylosalicylowy 300 mg na dobę

• NSAIDs

• sulindak

• wapń

• kwas ursodeoksycholowy

• kwas foliowy

Rokowanie:

25% przeżywa 5 lat

Dukes D- 10 miesięcy przeżycia.

©2003, APS

---