NAUCZYCIELU DOBRY, PRAWDĘ CZYŃ W MIŁOŚCI (Stefan Kardynał Wyszyński)

Nauczyciel to zawód zaufania publicznego z jednej strony, a z drugiej strony wymagający nieustannego dostosowania się do zmian tak w kontekście społeczno- kulturowym, a nawet cywilizacyjnym, w jakim „zagnieżdżony” jest system edukacji, jak i w kontekście lokalnych społeczności, istniejących wokół szkoły i relacji interpersonalnych między dorosłymi a dziećmi i młodzieżą.

Każda kolejna grupa uczniów, która wkracza w mury szkoły to nie tylko nowy rocznik - to nowe pokolenie.
Dzieciństwo i dorastanie kolejnych pokoleń zawsze przebiegają w innym środowisku kulturowym, w tym medialnym, niż dorastanie ich poprzedników.

Im starsi są nauczyciele tym większa odległość kulturowa dzieli ich od kolejnych roczników uczniów, tym trudniej odnosić się do własnych doświadczeń z okresu dzieciństwa i dorastania, do lektur, idoli, bohaterów i antybohaterów.

Jednym z istotnych czynników, które może powodować zmniejszenie tej luki, a nawet zapobiegać jej powstawaniu jest autorytet nauczyciela, ale nie ten formalny oparty na zajmowanej pozycji i związanej z nią władzy nad uczniem. Nawet nie oparty na kompetencjach.
Chodzi o autorytet oparty na osobistej tożsamości

- wyrazisty, szanowanej przez innych, takiej która wiąże się z umiejętnością stawiania granic, ale i wielodusznego oceniania, kierowania, gdy trzeba ale i zastosowania swobody, gdy sprzyja ona rozwojowi uczniów.

Taki „tożsamościowy” autorytet wymaga pokonania przez nauczyciela w samym sobie granicy między tym, co publiczne, a tym, co prawdziwe, między tym, co profesjonalne, a tym, co ludzkie, osobiste.

Dobry nauczyciel - zatem to nie tylko świetnie przygotowany profesjonalista - ale kompetentny w zakresie swego przedmiotu nauczania, dobry organizator, lider zespołu klasowego, wnikliwy diagnosta umiejący współpracować z psychologiem czy pedagogiem szkolnym, a także z rodzicami swych uczniów.

Dobry nauczyciel - to przede wszystkim dojrzały pod względem emocjonalnym i społecznym człowiek

- kontrolujący swoje procesy poznawcze i swoje zachowanie

- potrafiący wykorzystać całe swoje doświadczenie życiowe do rozwiązywania problemów związanych z opieką, wychowaniem i kształceniem swych uczniów.

PEDEUTOLOGIA - dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami dotyczącymi zawodu nauczyciela;

WSPÓŁCZESNY NAUCZYCIEL MAŁEGO DZIECKA POWINIEN:

1. Interesować się uprzednią wiedzą ucznia, jaką posiada ona już na dany temat

2. Akceptować i pobudzać autonomię uczniów

3. Pozwalać uczniom na podejmowanie odpowiedzialności za swoje uczenie się

4. Inspirować myślenie uczniów poprzez stawianie otwartych pytań

5. Wprowadzać uczniów w świat sprzeczności

6. Zachęcać do dialogu zarówno z samym sobą, jak i między uczniami

7. Stosować terminologię poznawczą w dialogu z uczniem

8. Wykorzystywać dużo surowych danych materiałów źródłowych

9. Być cierpliwym w oczekiwaniu na odpowiedź po zadanym pytaniu, zostawić uczniom czas na budowanie związków

10. Pielęgnować naturalną cierpliwość uczniów

KOMPETENCJE

• to pewne umiejętności i sprawności niezbędne do skutecznego działania

• wiem, umiem i lubię to robić, to harmonijna kompozycja wiedzy , umiejętności i postaw sprawdzających się w działaniu

Podział kompetencji wg Wacława Strykowskiego (osobowościowe kompetencje współczesnego nauczyciela)

merytoryczne:

- znajomość nauczanego przedmiotu

- gotowość i umiejętność aktualizowania i selekcjonowania wiedzy

- umiejętność oceny programów i podręczników

psychologiczne

- umiejętność poznawania i diagnozowania uczniów

- umiejętność kierowania rozwojem uczniów

pedagogiczne - dydaktyczne - wychowawcze

- projektowanie zajęć

- znajomość i umiejętność stosowania metod kształcenia

- umiejętność stosowania środków dydaktycznych - mediów

- umiejętność konstruowania narzędzi kontroli i oceny

- znajomość mechanizmów i metod pracy wychowawcy

Osobowościowe

- refleksyjność

- komunikacyjność i kontaktowość

- gotowość do autoedukacji

KOMPETENCJE (inaczej podane też przez Wacława Strykowskiego)

1. Kompetencje techniczne i lingwistyczne określają, iż nauczyciel:

• potrafi sprawnie obsługiwać system operacyjny komputera (np. Windows/Linux), popularne aplikacje biurowe, standardowe programy komunikacyjne, platformę(y) e-learning;

• posiada podstawowe umiejętności w zakresie tworzenia stron WWW i korzystania z programów typu WYSIWYG do tworzenia witryn internetowych;

• umiejętnie korzysta z zasobów internetu (zaawansowane wyszukiwanie informacji, pozyskiwanie danych z sieci, korzystanie z elektronicznych baz danych, obsługa i tworzenie plików w formacie PDF oraz innych popularnych standardach dokumentów funkcjonujących w internecie, a także archiwów ZIP, RAR, publikowanie w internecie);

• biegle włada przynajmniej jednym językiem obcym.

2. Kompetencje psychologiczno-pedagogiczne precyzują, że nauczyciel:

• w zależności od potrzeby, umie pełnić rolę Mistrza, tutora - przewodnika lub przyjaciela, a w sytuacjach awaryjnych także "lekarza duszy";

• umiejętnie organizuje i kieruje pracą zespołu, zwłaszcza zespołu projektowego (motywuje uczestników szkolenia);

• zna podstawy psychologii komunikowania się w sieci;

• potrafi przyznać się do błędu;

• jest otwarty na innych i tolerancyjny;

• posiada umiejętność współodczuwania - empatię;

• kontroluje swoje reakcje;

• nie powiela szablonowych i rutyniarskich rozwiązań edukacyjnych, jest twórczy.

3. Kompetencje diagnostyczne definiują następujące cechy nauczyciela (związane z poznawaniem uczniów i ich środowiska):

• posiada wiedzę na temat subkultur młodzieżowych, studenckich (w przypadku kształcenia młodzieży);

• zna tabu kulturowe dla poszczególnych grup (ważne w przypadku nauczania grupy wieloetnicznej, międzynarodowej);

• rozumie i szanuje system(y) wartości, jakimi kierują się członkowie grupy, której przewodzi;

• stara się poznać w stosownym zakresie sytuację osobistą, rodzinną każdego uczestnika modułu nauczanego w trybie edukacji na odległość.

4. Kompetencje w dziedzinie planowania i projektowania determinują następujące umiejętności nauczyciela:

• tworzy scenariusze jednostek dydaktycznych w nauczaniu na odległość;

• projektuje elektroniczne testy diagnozujące wiedzę uczniów oraz pozwalające przeprowadzić ewaluację zajęć (kursu);

• tworzy własny program(y) nauczania (rozkład materiału nauczania) do realizacji w ramach (z elementami) edukacji na odległość;

• implementuje gotowe programy nauczania do realizacji w środowisku edukacji wirtualnej, z wykorzystaniem zasobów internetu oraz elektronicznych baz danych.

5. Kompetencje dydaktyczno-metodyczne definiują następujące oczekiwania wobec nauczyciela:

• jest dobrym pedagogiem, metodykiem, odnoszącym wcześniej sukcesy w edukacji stacjonarnej (nie może zasłaniać swoich niekompetencji mediami, nie powinien zrywać kontaktu z tradycyjnym nauczaniem);

• kontynuuje i rozwija działalność badawczą, naukową;

• zna w teorii i praktyce dydaktykę i metodykę kształcenia na odległość oraz aktywizujące metody nauczania.

6. Kompetencje komunikacyjne, medialne warunkują następujące cechy nauczyciela:

• jest komunikatywny zarówno w relacjach interpersonalnych, jak i w kontaktach z innymi osobami w sieci;

• potrafi jasno i precyzyjnie oraz jednoznacznie formułować komunikaty;

• zna teorię i praktykę komunikowania werbalnego i niewerbalnego (przydatne zwłaszcza w wideokonferencjach);

• posiada pełne rozeznanie w zasobach medialnych, sieciowych związanych z nauczanymi treściami;

• potrafi umiejętnie prowadzić dialog, jest cierpliwym słuchaczem, rozmówcą, życzliwym i wyrozumiałym;

• przestrzega dyskrecji zawodowej;

• otwarty na argumenty społeczności wirtualnej edukacji.

7. Kompetencje związane z kontrolą i oceną osiągnięć uczniów oraz jakościowym pomiarem pracy szkoły określają, iż nauczyciel:

• systematycznie i bezzwłocznie dokonuje oceny osiągnięć uczniów;

• dokonuje ewaluacji swoich zajęć, kursu e-learningowego.

8. Kompetencje dotyczące projektowania i oceny programów oraz podręczników przedmiotowych precyzują, iż posiadający je nauczyciel:

• projektuje autorskie kursy e-learningowe wraz z materiałami dydaktycznymi dla uczestników;

• potrafi ocenić pod względem merytorycznym, metodycznym i dydaktycznym gotowy kurs e-learnigowy (materiały dydaktyczne, przydatność i nośność platformy, zgodność materiału nauczania z podstawą programową nauczania).

9. Kompetencje autoedukacyjne (związane z rozwojem zawodowym) nauczyciela wskazują, że jest to osoba, która:

• pogłębia swoją wiedzę dotyczącą najnowszych trendów w swojej dziedzinie nauczania i pedagogice oraz e-learningu;

• penetruje zasoby internetu w poszukiwaniu informacji i wiedzy z zakresu prowadzonej działalności edukacyjnej

10. Kompetencje moralne³ (etyczne) generują następujące oczekiwania w stosunku do nauczyciela:

• przestrzega obowiązujących norm etycznych i moralnych, zarówno w rzeczywistości realnej, jak i w cyberprzestrzeni;

• rozwija podstawowe sprawności moralne, takie jak punktualność, szczerość, uczciwość, pracowitość, obowiązkowość, roztropność, odwaga, sprawiedliwość, wyrozumiałość, ofiarność, zrównoważenie, opanowanie, wrażliwość na krzywdę, gotowość niesienia pomocy potrzebującym, itp.

ETOS NAUCZYCIELSKI
Styl życia, system wartości jaki człowiek lub grupa społeczna przyjmuje;

Bibliografia

• M. Rusiecki ks., Karta odpowiedzialności i obowiązków nauczyciela, "Wychowawca" 2004, nr 10, http://www.wychowawca.pl/miesiecznik/10_142/02.htm.

• W. Strykowski, Szkoła Współczesna i zachodzące w niej procesy, [w:] W. Strykowski, J. Strykowska, J. Pieluchowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2003.

• M. Zając, W. Zawisza, Kompetencje i standardy przygotowania nauczycieli prowadzących zajęcia w trybie online, [w:] J. Migdałek, M. Zając (red.), Informatyczne przygotowanie nauczycieli, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2006.

• M. Zając, Standardy kształcenia online - próby, przykłady, osiągnięcia, [w:] B. Kędzierska, j. Migdałek (red.), Informatyczne Przygotowanie Nauczycieli - Internet w procesie kształcenia, Wydawnictwo Rabid, Kraków 2004.

• W. Zawisza, O konieczności określenia kompetencji i standardów przygotowania nauczycieli edukacji na odległość (ENO), "Edukacja ustawiczna dorosłych" 2005, nr 4 (51), Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji - PIB.

---