Marek Kucia, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 6b: Odmiany grup społecznych
(A) Różnorodność grup społecznych:
Studenci I roku socjologii, Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński, Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość, Sejm i Senat, rząd, episkopat, Kościół, KS Wisła, moi przyjaciele, moja rodzina, naród polski, Europejczycy…
(B) Porządkowanie zjawisk:
Klasyfikacje (wg pojedynczych właściwości) - obiektywne i subiektywne
Typologie (wg syndromów cech)
Analityczne klasyfikacje
R. K. Merton, „Wstępna lista właściwości grupy” - 26 pozycji
P. Sztompka - osiem spośród nich:
1-6 - to obiektywne kryteria klasyfikacji
7 i 8 - to subiektywne kryteria klasyfikacji
1. Liczebność grupy
kontinuum: małe - wielkie
małe - ludzie się znają, wielkie - interakcje pośrednie
G. Simmel, “Krzyżowanie się kręgów społecznych”
liczebność grupy zmienia zasadniczo charakter zjawisk, jakie w grupie zachodzą
diada (1 relacja) - triada (3 relacje) - kwadrat (6 relacji) - pięciokąt (9 relacji)
triada i n.: koalicja, strategia „dziel i rządź”, mediacja, reprezentacja, formowanie większości
grupa zadaniowa 7-9 osób
grupy powyżej 20 osób - zanikają relacje bezpośrednie wszystkich ze wszystkimi
2. Trwałość
od istniejących krótko, do najtrwalszych
z punktu widzenia jednostki: przelotne i „dożywotnie”
trwałość faktyczna i trwałość oczekiwana przez członków
grupy trwałe:
zachowują ciągłość i tożsamość
gwarantami - organizacja i kultura
cechą - trwałość ponadjednostkowa
3. Sposób rekrutacji - to jak się zostaje członkiem
grupy do których jest się przypisanym i grupy do których się zapisujemy (por. statusy przypisane i osiągane)
grupy ekskluzywne (elitarne) i inkluzyjne (powszechnie dostępne)
4. Intensywność uczestnictwa
(a) liczba wypełnianych funkcji:
jednofunkcyjne i wielofunkcyjne
Spencer - coraz więcej grup wyspecjalizowanych
(b) ile czasu i energii oraz zaangażowania myślowego grupa wymaga od swoich członków
od „cząstkowych” (Sztompka) po „żarłoczne” (Coser)
(c) rygoryzm i zakres kontroli
od „liberalnych” (MK) po „totalitarne” (Sztompka)
5. Wg korzyści, jakie przynosi jednostce uczestnictwo w grupie
od instrumentalnych po autoteliczne
wśród instrumentalnych - zadaniowe
6. Wg stopnia zorganizowania grupy
od formalnych do nieformalnych
7. Wg subiektywnej relacji jednostki do grupy, do której należy:
pozytywna: identyfikacja, solidaryzowanie się, lojalność
negatywna: odrzucenie, dystans, wrogość
8. Wg subiektywnej relacji jednostki do grupy,
do której aspiruje - grupy odniesienia pozytywnego (Sztompka za Mertonem)
z którą się porównuje - grupy odniesienia porównawczego (Sztompka za Hymanem)
z którą się identyfikuje - grupy odniesienia normatywnego (Sztompka)
Syntetyczne typologie
Cooley: grupy pierwotne i grupy wtórne
grupy pierwotne: rodzina, rówieśnicy, sąsiedzi, społeczność lokalna
uniwersalne - spotykamy wszędzie, każdy je spotyka
są pierwsze w doświadczeniu jednostki
wywierają najsilniejszy wpływ socjalizujący
traktowane są jako szczególnie ważne
grupy wtórne: środowiska zawodowe, grupy zadaniowe, stowarzyszenia celowe, grupy zorganizowane (Sz)
bardziej liczebne
mniej spontaniczne
interesowne
mocniej sformalizowane
obejmują kontakty i interakcje pośrednie
bardziej wyspecjalizowane
zachowują większą anonimowość jednostek
dopuszczają głębokie różnice wartości i postaw
Toennies, Gemeinschaft und Gesellschaft - Wspólnota i stowarzyszenie
Gemeinschaft - wysoka spoistość, integracja, zgodne wartości i przekonania w społecznościach typu rodowego, plemiennego, wioskowego; źródłem - „wola naturalna” - tendencja prospołeczna, dośrodkowa, wrodzona sympatia do ludzi
Gesellschaft - społeczeństwo nowoczesne - przemysłowe i miejskie; zatomizowanie wspólnot; masy ludzi żyjących na własną rękę; egoistyczne, kalkulujące interes jednostki
Kontynuacje: R. Putnam i teoria kapitału społecznego; S. Nowak i koncepcja „próżni socjologicznej”