TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA I WSPÓŁZALEŻNOŚĆ

TEORIA KATEGORYZOWANIA SIEBIE Johna Turnera

• wersja podmiotowa - identyfikowanie się z innymi ludźmi (więź, wspólnota)

• wersja przedmiotowa - dostrzeganie powiązań między własną osobą i innymi ludźmi oraz odnoszeniem do niech pojęcia MY

• identyfikujemy się z ludźmi o tej samej przynależności społecznej, tj. z ludźmi

• powiązanymi z nami relacjami „twarzą w twarz”, będącymi członkami tej samej grupy społecznej (MY - rodzina, MY - chłopaki z jednego podwórka, MY - uczniowie klasy IIIb)

• stanowiącymi wspólnotę przez przynależność do szerokiej kategorii społecznej złożonej z osób w większości nam nieznanych (MY - Polacy, MY - Wrocławianie, MY - Słowianie, MY - kibice Śląska)

TEORIA TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ Henri Tajfla

• poznawcze zaklasyfikowanie „ja” do danej kategorii („myślenie o”, „należymy do różnych kategorii, ale tylko o niektórych myślimy”)

• podstawowym motywem u ludzi jest chęć potwierdzenia swojej wartości przez przynależność do cenionej grupy.

• gdy kategoryzacja opiera się dodatkowo na jakiejś wyrazistej cesze (ci głupi Murzyni, my mądrzy biali) - dochodzi do wzrostu spostrzeganych różnic MY-ONI

• skutkiem jest faworyzowanie grupy własnej i deprecjonowanie obcej

TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA

- podobieństwa i różnice

• Miłość własna (np. efekt liter imienia) vs. Miłość własnej grupy

• Poznawcza odrębność JA i MY

• Porównania ja - inni; porównania my-oni (zarówno „w dół”, jak i „w górę”)

• Większa ciągłość „JA” niż „MY”

• „Ja podmiotowe” i „ja przedmiotowe” - brak analogii w tożsamości społecznej

• Świadomość własnego ciała unikalna dla tożsamości osobistej

• kryzysy tożsamościowe związane ze zmianą wyglądu

• rola samoświadomości

• preferowanie zdjęć negatywowych

WSPÓŁZALEŻNOŚĆ SPOŁECZNA

- ma miejsce gdy dwóch lub więcej „aktorów” (ludzi, struktur, organizacji itp.) dokonuje wyboru pomiędzy m.in. dwoma opcjami a konsekwencje tych wyborów są nieobojętne dla wszystkich aktorów.

Typy współzależności społecznej

GRA O SUMIE STAŁEJ (jeden aktor zyskuje dokładnie tyle, ile drugi traci. Interesy aktorów są sprzeczne)

	A	B
A	3, -3	1, -1
B	-1, 1	-3, 3

GRA BEZKONFLIKTOWA (obaj zawsze zyskują tyle samo)

	A	B
A	5, 5	3, 3
B	2, 2	1, 1

GRA BEZKONFLIKTOWA (asymetryczna)

	A	B
A	5, 5	2, 3
B	3, 2	1, 1

GRA „Dylemat więźnia” (nie ma ani pełnej sprzeczności interesów, ani pełnej zgodności)

	A	B
A	4, 4	1, 7
B	7, 1	2, 2

GRA Kurcząt (nie ma ani pełnej sprzeczności interesów ani pełnej zgodności)

	A	B
A	4, 4	2, 10
B	10, 2	1, 1

Konflikty dwuosobowe i wieloosobowe

Reguły rozwiązywania dylematów decyzyjnych:

• Reguła minimaksu: wybierz działanie dające w najgorszym wypadku najmniej zły skutek

• PUNKT RÓWNOWAGI - para strategii, prowadząca (przy wielokrotnie rozgrywanej grze) do stanu rzeczy, od którego żadnej ze stron nie opłaca się odstąpić

• Poszukiwanie wyniku optymalnego PARETO (tj. sytuacji prowadzącej do największych korzyści wszystkich aktorów naraz)

Dwa podstawowe typy konfliktu:

• pułapka społeczna, - dylemat ograniczonych zasobów

• jeśli wszyscy podejmą działania doraźnie najbardziej korzystne to doprowadzi do stanu gorszego niż początkowy dla wszystkich

• np. wykorzystanie dóbr naturalnych

• pytanie: czy wziąć?

• bariera społeczna - dylemat dóbr publicznych

• konieczność przekroczenia progu wkładów

• np. oświetlenie osiedla

• pytanie: czy dać

Definicje osadzone w kategoriach struktury celów

1. rywalizacja

• ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy nie zrealizują ich inni

kooperacja

• ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy inni zrealizują swoje

• indywidualizm

• ludzie realizują swoje cele bez wpływania na prawdopodobieństwo osiągnięcia celu przez innych

Na racjonalność i prospołeczność wpływają:

• predyspozycje „biologiczne”

• „jakościowa” struktura interesów

• mniejszy ryzyko interesu własnego

• niewielkie nawet zachęty i „zniechęty”

• przebieg konfliktu

• jego początek

• wiedza o końcu

• komunikacja

• im więcej tym lepiej

• strategia partner

• budująca zaufanie lub nie

• strategia lustrzanego odbicia Rapoporta

• bliskość i rodzaj relacji interpersonalnych

• liczba aktorów

• większa liczba aktorów

• mniejsza kontrola przebiegu konfliktu

• niezauważalność własnego wkładu

• mniejsza rozpoznawalność jednostki

• im więcej tym wcale niekoniecznie gorzej (7=12)

• możliwość restrukturyzacji konfliktu

• lęk przed wykorzystaniem

• motywacja:

-orientacje społeczne

-orientacje kontroli

Rywalizacja:

• zabija racjonalność działania

• obniża motywację wewnętrzną

• utrudnia uczenie się

• obniża kreatywność

• zagraża poczuciu własnej wartości

• wzbudza nieufność i niechęć

• jest źródłem agresji

Wyjaśnienie zachowania konfliktu

• teoria decyzyjny model człowieka racjonalnego +

1. reakcja na subiektywnie interpretowany świat

2. różne są cele ludzi - nie tylko dobro własne

3. wiele zachowań jest efektem emocji, rutyny, nawyków

Przykład efektu utopionych kosztów - Arkes & Blumer

• Kupiłeś za 200 złotych weekendowy pobyt narciarski w Szklarskiej Porębie

• Kilka tygodni później kupiłeś za 150 dolarów weekendowy pobyt narciarski w Karpaczu.

• Uważasz, że w Karpaczu będzie ci się bardziej podobało niż w Szklarskiej Porębie

• Odkrywasz, że oba wyjazdy przypadają w tym samym terminie, a żadnego ze skierowań nie możesz zwrócić.

Wcześniejsze inwestycje nie powinny wpływać na ocenę bieżącej sytuacji (ale wpływają)

• Arkes, Blumer: karnety kinowe na cały sezon w cenie: 15, 13, 8 $ a liczba oglądniętych filmów

• Maynard, Smith: osy murarskie budujące gniazda zbyt blisko siebie - korelacja średniej liczby zgromadzonych gąsienic i długości walki

• Traves: ptaki wychowujące młode w różnym wieku - w warunkach kryzysu opieka ukierunkowana na starszego

Perspektywa utopionych kosztów

• Arkes, Ayton: efekt utopionych kosztów vs. mniejsza potrzeba inwestycji w przyszłości

• Myszy wychowujące 8 dzieci zainwestowały (wysiłku) więcej niż myszy wychowujące 4 dzieci. Te pierwsze powinny bronić dzieci najbardziej zajadle

Perspektywa kalkulacji przyszłych korzyści

• Myszy wychowujące 8 dzieci zainwestowały (wysiłku) więcej niż myszy wychowujące 4 dzieci. Te pierwsze powinny bronić dzieci najbardziej zajadle

• Myszy wychowujące

• 8 dzieci

• 4 dzieci

• 8 dzieci, ale 4 zabrane z gniazda 4 godziny przed eksperymentem

• ZAJADŁOŚĆ OBRONY w warunkach wtargnięcia nieznanego samca 1> 2 = 3 dowodem na kalkulację w kategoriach bieżącej sytuacji

Efekt utopionych kosztów właściwy tylko ludziom: tylko ludzie abstrakcyjnie ujmują regułę „nie trać”

Eksp: Producent materiału na namioty dowiaduje się, ze konkurencja wypuściła na rynek lepszy. Alternatywą zaprzestania produkcji:

1. sprzedanie zapasów za 5 000$ jako surowiec wtórny

2. sprzedanie zapasów za 5 000$ jako materiał dekarski

vs. kontynuowanie produkcji

W warunkach (1) CZĘSTSZA REKOMENDACJA KONTYNUOWANIA PRODUKCJI (strata)

Tversky i Kahneman, 1981

(Typowo ludzka) niezdolność do oddzielania przeszłych strat od bieżącej sytuacji

• Wyobraź sobie, że idziesz do kina na film. Bilet kosztuje 10$. Przy kasie orientujesz się, ze zgubiłeś banknot 10$. Czy kupisz bilet czy zrezygnujesz. 88% - kupię, 12% - nie

• Wyobraź sobie, że idziesz do kina na film. Bilet kosztuje 10$. Przy kasie orientujesz się, ze zgubiłeś bilet. Czy kupisz bilet czy zrezygnujesz. 46% - kupię, 54% - nie

• W warunkach (2) strata [20$] widziana jako łączna

Ludzie stosują ZBYT wyrafinowane strategie poznawcze -

• eksp. z odkrywaniem treści pojęcia „wolno jeść” - ludzie, małpy

• eksp. z naciskaniem 1 z 3 dźwigni, zapewniającej w 1/3 przypadków nagrodę a wiek badanych ludzi

Motywy rywalizowania

• chęć wygrania

• chęć poprawy wykonania określonych zadań

• okazja do wzbudzenia w sobie dodatkowej motywacji

• chęć uzyskania satysfakcji z poczucia dobrze wykonanych zadań

• preferencja zadań trudnych

---