Słowo rekreacja pochodzi od łacińskiego czasownika recreo. W ujeciu łacińskim rekreacja oznacza czynność odtwarzania lub przywracania czegoś, co istniało wcześniej a także tworzenia.
Definicja rekreacji: słownik Webstera- to sposób uzyskania rozrywki lub osiągnięcia odnowy lub- odnowa sił oraz kondycji psychicznej po pracy.
Wg Winiarskiego to zespół zachowań, które podejmowane są poza obowiazkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi. Służą one rozrywce, wypoczynkowi oraz rozwojowi psychospołecznemu człowieka.
Wg. Wolańskiego to różnego rodzaju zajecia, podejmowane w czasie wolnym, dobrowolnie, dla przyjemności, autoekspresji, formacji własnej osobowosci, odnowy i pomnażania sił psychfizycznych
Podział rekreacji:
-rekreacja ruchowa
-rekreacja twórcza
-rekreacja kulturalno- rozrywkowa
-rekreacja poprzez działalność społeczną
Właściwości rekreacji:
-aktywność- to cecha, która mówi, że rekreacja jest kategorią działania, zaprzeczeniem bezczynności. Rekreacja to zarówno bieganie, wspinanie, zeglowanie, pływanie, jak i rozwiazywanie zadań w myśli (gry stolikowe, krzyżówki), oglądanie dzieła sztuki, czyli kontemplowanie
-dobrowloność polega na pozostawianiu swobody w doborze treści i wyborze różnych jej form, bez konieczności należenia do jakiegokolwiek stowarzyszenia czy grupy, zgodnie z zainteresowaniami i zamiłowaniami, dla samej przyjemnosci i satysfakcji wynikajacej z działania
-bezinteresownosć oznacza w tym przypadku brak motywów ekonomicznych przy jej podejmowaniu
-przyjemnosć to istotny składnik jakości rekreacji, to uczucie zadowolenia jakie osiagamu, kiedy informacje w świadomosci mówią nam, że spełnione zostały oczekiwania zwiazane z wybraną formą aktywności
Rekreacja dokonuje się przez:
-oderwanie od czynników wywołujących zmęczenie
-działalnosć wytwórczą organizmu zmierzającą do uzupełnienia ubytków energetycznych
-przywrócenie równowagi w systemie nerwowym
-wykorzystanie bodźców środowiska.
Rekreacja i turystyka sa wplecione w całokształt życia człowieka, łącząc w sobie wszelkie watki biologiczne, psychiczne, społeczne, ekonomiczne, a także religijne. Mają one zasadniczo personalny wymiar, ale zawsze istnieje kontekst społeczny zwiazany z przyjeciem określonego wzorca zachowania, który w dużym stopniu zależy od wielu.
Odgrywając rózne role zwiazne także z wieliek: dziecka, ucznia, partnera życiowego, pracownika, rodzica, jednostka pozostaje pod wpływem różnych grup, co wiąże się z preferencjami form uczestnictwa w rekreacji w sensie podporządkowania preferencji jednej osoby potrzebom i preferencjom innych. Ujawniają się więc różnice między prawdziwymi i deklarowanymi powodami uczestnictwa w różnych formach rekeracji.
Czynnikami zagrazajacymi równowadze osobniczej są:
-zewnętrzna agresja
-przyspieszony tryb życia
-hałas
-siedzący tryb pracy i wypoczynku
-brak aktywnosci ruchowej
-niedosypianie
-uzależnienie
-przemęczenie
-odżywianie w fast- foodach
Czynnikami zagrażajacymi komfortowi socjalnej strony bytowania:
-poczucie utraty tosamosci jednostki
-wybór życia w samotnosci
-rozpad rodziny
-opuszczenie ludzi starych
-bezrobocie
-rosnąca przestepczość
-migracje w poszukiwaniu pracy
-ciągła rywalizacja
Zadania rekreacji:
-łagodzenie negatywnych skutków przemian ludzkiej populacji
-kompensacja zagrozeń
-realizacja celów prozdrowotnych
-źródło satysfakcji, autoekspresji i samorealizacji
Jednym z najskuteczniejszych srodków słuzących lepszemu zdrowiu jednostki jest ruch. Wartosć tego środka, podstawowego w aktywnej rekreacji należy dostrzegać z perspektywy całego cyklu życiowego człowieka od dzieciństwa do późnej starości.
Program kształtowania postaw wobec rekreacji powinien:
-obejmować rodzinę
-oddziaływać na nowoczesną szkołę
-inspirować społeczność lokalną.
Formy kształtowania postaw wobec rekreacji:
-warsztaty
-kursy wieczorowe lub weekendowe
-wypoczynkowo- szkoleniowe turnusy wakacyjne.
W kształtowaniu postaw wobec rekreacji oraz krzewieniu wzorów zachowań rekreacyjnych, które nie niosą za sobą negatywnych skutków, szczególną rolę odgrywa dziedzina animacji, którą Wolańska definiuje jako intencjonalne kierowanie ludźmi w ich czasie wolnym przez włączanie ich bezpośrednio do określonej aktywnosci.
Metody wykorzystywane w animacji:
-metoda pozyskiwanej argumentacji zdrowotnej
-metoda argumentacji hedonistycznej
-metoda „przeżycia współuczestniczącego”
-metoda naśladownictwa (wykorzystywanie autorytetów)
Instytucje wychowujące do rekreacji:
-rodzina
-szkoła
-instytucje wspomagajace (harcerstwo, organizacje młodzieżowe)
-grupy równieśnicze
-społecznosć lokalna
-media
-kościół
Środki stosowane w rekreacji:
-urządzenia i obiekty plenerowe (baseny, boiska)
-urzadzenia stałe w Sali (kosze, drabinki)
-przyrządy i przybory (piłki)
-środki pomiarowe ( taśma stoper)
-środki do przekazu inforamcji (mikrofon, głosnik)
Formy rekreacji: to dydaktyczne sposoby organizacji i prowadzenia procesu działalnosci rekreacyjnej, postać organizacyjna.
Indywidualne formy rekreacji ruchowej:
-formy o dominancie somatycznej- odnowa życia, naszego ciała
*zabawy i gry rekreacyjne
*sporty rekreacyjne
małe formy turystyki
*formy o charakterze profilaktyczno- leczniczym (ćw. odchudzajace, usprawniające)
*hobby Np. uprawianie ogródka
-formy o dominancie psychicznej
*ćw. relaksacyjne
*dalekowschodnie systemy samorealizacji np. joga,
-formy rekreacji twórczej
*zajęcia plastyczne
*zajecia muzyczne
*zajęcia modelarskie
*zajecia fotograficzne i filmowe
*zajecia techniczno- radiowe
*zajecia motoryzacyjne
-formy kulturalno- rozrywkowe- bierne.
*gry i zabawy świetlicowe
*gry komputerowe
*czytelnictwo
*rozrywki umysłowe
terat, radio, film, telewizja,
*imprezy kulturalne i artystyczne
*spotkania towarzyskie
Zespołowe formy aktywności ruchowej:
-formy gimnastyczne
*aerobik
*stretching
*gimnastyka w wodzie
-gry sportowe
*piłka siatkowa
*piłka nożna
*piłka ręczna
*piłka koszykowa
*siatkówka plażowa
*piłka nożna plażowa
-gry rekreacyjno- ruchowe
*tenis ziemny
*tenis stołowy
*ringo
*unihoc
*kometka
*kregle
*bilard
-rekreacyjne ćwiczenia terenowe
*marsze i biegi
*ścieżki zdrowia
*terenowe gry rekeracyjne (palant, kwadrant)
*biegi na orientację
*atletyka terenowa
-wschodnie systemy samodoskonalenia
*tai-chi-chuan
*aikido
*kung- fu
*kenedo
-sporty wodne
*pływanie, żeglarstwo, kajakarstwo, windurfing, narty wodne, nurkowanie, płetwonurkowanie
-sporty zimowe
*narciarstwo zjazdowe
*narciarstwo biegowe
*snowboard
*skiboby
*łyzwiarstwo
-ćwiczenia odchudzające
-ćwiczenia korekcyjno- kompensacyjne
-inne formy
*jeździectwo, wrotkarstwo, gry świetlicowe, taniec, wędkarstwo, ćw. siłowe.
Formy rekreacji rodzinnej obejmują różnorodne ćwiczenia rodziców z dziećmi.
Formy masowe to duze imprezy, festyny rekreacyjne, a także pokazy i widowiska sportowo- rekreacyjne.
Czas wolny to czas bez obowiazków (zawodowych, rodzinnych i społecznych), czas przeznaczony na zajecia dowolne. W czasie wolnym człowiek z własnej woli może odpoczywać, bawić się, wzbogacać wiedzę, kwalifikacje lub jeśli chce uczestniczyć w życiu społecznosci.
W cywilizacji demokratycznej czas wolny jest jedną z najważej cenionych wartości wywierajacych wpływ na osobowość człowieka i decydujących o jakości życia.
Ograniczenia rekreacji:
-środowiskowe- brak dostępu do określonych zasobów przestrzennych
-ludzkie- bieda, statyczność, wiek, zdrowie, umiejetności.
Podstawowym jednak ograniczeniem jest nieposzanowanie dobra jakim jest czas wolny oraz brak zapotrzebowania na poszukiwanie w nim satysfakcji.
Źródła pasywnosci ludzkiej w zakresie czasu wolnego:
-bariery ideologiczne- upowszechnianie w zbiorowościach i utrwalanie w spolecznej świadomości nieścisłych i sprzecznych informacji dotyczących rekreacji, a także sprzeczności miedzy oficjalnie głoszonymi ideałami, a praktyką, zalecanie i jednocześnie lekceważenie kultury fizycznej w mediach
-bariery poznawcze- brak znajomości funkcjonowania organizmu, jego ruchowych potrzeb, pozorna wiedza, sprzyjanie utrwalania stereotypowego przeświadczenia o zaletach bezruchu jako najlepszego środka odnowy.
-bariery psychologiczne:
*niewykształcenie potrzeb
*słaba motywacja
*nietrwała motywacja
*skromne aspiracje
*brak dyspozycji wolicjonalnych
*lęk przed urazami
*obawa przed narażeniem się na śmieszność
-tradycyjne wyobrazenia o wypoczynku- wypoczynek kojarzy się z bezczynnością, działalnośc ruchowa łączy się bardziej z pracą, z koniecznością dyktowaną nakazami, z celowym wydatkowaniem energii, z brakiem przyjemności dającym poczucie wytchnienia..
Podział czasu wolnego:
-krótki- czas który jednostka może przeznaczyć w ciągu dnia na swoje własne zajecia nie wynikające z obowiazków zawodowych, rodzinnych i społecznych
-średni- obejmuje weekendy czyli całe dni wolne od pracy
-długi- urlopy, wakacje, ferie.
Funkcje czasu wolnego:
-f. regeneracyjna- wypoczynek, regenreacja sił po pracy i obowiazkach domowych, odnowa sił biopsychicznych
-f. rozrywkowa- dobra zabawa, rozrywka, różne typy i rodzaje gier i zabaw, miłe spedzanie czasu w odpowiednim towarzystwie
-f. rozwojowa- rozszerzanie wiedzy o świecie, róznego typu zjawiskach, poznawanie nowych ludzi i miejsc.
-f. kompensacyjna- wyrówqnywanie wszelkiego rodzaju braków, braku ruchu, zabawy, pozycji w grupie
-f. kreacyjna- twórcze spełnienie się w zajeciach formach, rzeczach, których realizacja jest niemozliwa w czasie zajetym obowiazkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi.
-f. katartyczna- funkcja oczyszczająca, pozwalajaca na odreagowanie, ucieczkę od codziennych kłopotów, obniżenie samokontroli emocjonalnej.
-f. integracyjna- mozliwosć poznawania nowych ludzi spoza kręgu domowego i zawodowego, zawieranie przyjaźni, tworzenie grup zabawowych, alternatywnych dla innych środowisk, intergracja w środowisku rodzinnym.
-f. adaptacyjna- pomoc w przystosowaniu się do nowych warunków środowiskowych: zarówno środowiska naturalnego jak i społeczno- kulturowego, pomoc w przystosowaniu się organizmu do wzmozonego wysiłku.
-f. stymulatywna- wspomaganie i pobudzanie rozwoju psychicznego i fizycznego człowieka
-f. korektywna- przeciwdziałanie i niwelowanie szeregu potencjalnych odchyleń (zwłaszcza w rozwoju fizycznym człowieka) np. turnusy dla dzieci niedosłyszących
-f. emancypacyjna- uwalnianie się od szeregu narzucownych człowiekowi niepisanych norm społecznych, nakazów i zakazów (etycznych, moralnych i innych)
-f. ekonomiczna- dbanie o kondycję psychfizyczną obniża wydatki na ewentualne leczenie (profilaktyka) i pozwala na osiaganie lepszych wyników na innych polach działania.
-f. społeczno- ideologiczna- w skali makro kreowanie odpowiednich wzorów zachowań rekreacyjnych pożądanych społecznie i ważnych dla jednostki, za pomocą odpowiednich działań i instrumentów
-f. lokalizacyjna- umiejętnosć i sposób spedzania czasu wolnego, rodzaje aktywnosci rekreacyjnej lokalizują jednostkę w przestrzeni społecznej ( status społeczny, prestiż) nie mnie aniżeli. Pełnione role zawodowe.
Czynniki warunkujące zachowania wolnoczasowe:
- czynniki biologiczne:
*stan zdrowia
*poziom sprawnosci fizycznej
*poziom wydolności fizycznej
*typ budowy somatycznej
- cz. Psychiczne:
*osobowosć
*typ temperamentu
*poziom inteligencji
*postawa życiowa
*struktura wartosci, potrzeb i zainteresowań.
-cz. Społeczno- demograficzne:
*płeć
*wiek
*wykształcenie
*zawód i aktywnosć zawodowa
*pozycja społeczna, miejsce w strukturze społecznej
*styl i sposób życia.
-cz. Gospodarczo- ekonomiczne:
*sytuacja materialna
*poziom dochodów
*ilość wolnego czasu
*dostępność urządzeń, obiektów i oferty rekreacyjnej