Proza strumienia świadomości. Twórczość J. Joyce'a, V. Woolf.
Strumień świadomości to jest w pierwszym znaczeniu zapis umysłowego przeżywania człowieka. Uchwycenie rzeczywistego przeżywania człowieka. Wiąże się z tym zapis myśli i odczuć, narracja wyłącznie subiektywnymi odczuciami. W drugim znaczeniu strumień świadomości jest swoistym stylem, połączeniem umysłu rzeczywistej chwili i swoistą summą odczuć jednej chwili. Dlatego czasowość dzieła jest zbudowana z wielu pozornie realnych światów. W strumieniu świadomości drugiego znaczenia zdarza się narracja narratora wszechwiedzącego, który nie tylko opowiada myślami głównego bohatera, ale i wieloma innymi tworząc przestrzeń świadomości. Doskonale widoczne jest to w Ulissesie, gdzie w grę wchodzą myśli wielu opisywanych osób. W Absalomie, Absalomie... Faulknera natomiast widoczne jest świadome ukazanie relatywistyczności prawdy z punktu widzenia wielu osób.
Ta def. Poniżej przyznaję się bez bicia z wikipedii
Strumień świadomości - termin literacki, oznaczający rodzaj monologu wewnętrznego po raz pierwszy wykorzystany przez Jamesa Joyce'a w Ulissesie. Autor zainspirowany został przez mało znaną wtedy małą powieść Edouarda Dujardina, Wawrzyny już ścięto, stosującą monolog wewnętrzny i pismami Zygmunta Freuda, który przewidział strumień świadomości (później opisywany przez Williama Jamesa. Przedtem Joyce korzystał z monologu wewnętrznego już w Dublińczykach i Portrecie artysty z czasów młodości. Strumień świadomości wykorzystał jeszcze w "Finnegans Wake". Następnie strumień zaczęli wykorzystywać inni pisarze, Virginia Woolf, po raz pierwszy w Pani Dalloway, William Faulkner we Wściekłości i wrzasku i innych dziełach, Hermann Broch, Samuel Beckett i inni. W Polsce strumień świadomości wykorzystywali między innymi Jerzy Andrzejewski i Zofia Nałkowska. Podobnym stylem pisał także Witold Gombrowicz pisząc niejako językiem stereotypów języka polskiego, natury człowieka, sytuacji. Takiego rodzaju strumień świadomości użył w Trans-Atlantyku.
Wirginia Wolf 1882-1941
Osobowośc intelektualna V. W. kształtowała się pod wpływem ojca, Lorda Leslie Woolf, filozofa i historyka, a także atmosfery londyńskiej dzielnicy Bloomsburr, stanowiącej w owych czasach centrum życia umysłowego Anglii i symbol kultury wysokiej. Debiutowała w 1915 r powieścia „Podróż w świat”, nasyconą symbolami, które znajdą rozwinięcie w kolejnych utworach.
Pozniej zaczeła poszukiwać innych środków wyrazu < eksperymentowała ze strumieniem świadomości, relatywizmem czasowym, wielopłaszczyznową naracją> co uczyniło ją najwybitniejszą z przedstawicielek awangardy powieściowej XX wieku. Za najdojrzalsze atrystycznie uchodzą powieści „Pani dalloway” i „W stronę latarni morskiej” , niezwykle subtelne studia ludzkiej psychiki, poddanej wpływowi czasu, ale usiłującej zachować integralność wobec wszelkich czynników zewnętrznych, które w utworach przyjmują postać pozornie bezładnej mozaiki wrażeń, epizodów, emocji impresjonizm. W 1917 r założyła z mężem wydawnictwo Hogarth Press, w którym propagowała pisarstwo młodych, eksperymentujących twórców np. Eliota. Jest autorką esejów i studiów krytycznoliterackich „The common reader” stanowiący swoisty manifest angielskiego modernizmu.
Pozostawiła korespondencję stanowiącą źródło badań nad narodzinami nowoczesnej świadomości literackiej w Anglii i Europie. Pierwsza ważna powieść to „Pokój Jakuba” - to próba zastosowania nowatorskiego typu narracji. Nowa technika polegała na wykorzystywaniu wyłącznie monologów wewnętrznych bohaterów. W ten sposób powstał portret mężczyzny ukazanego poprzez pryzmat subtelnych odczuć i wrażeń innych osób. Wolf zrezygnowała z fabuły i tradycyjnego modelu narratora, narzucającego czytelnikowi interpretację i oceny moralne czynów bohaterów.
Jej powieści to zbiór impresji i przemawiających do wyobraźni symboli, portret człowieka nakreślony poprzez ukazane aury, jaką wokół siebie wytwarza oraz wpływu, jaki wywiera na innych.
W ostatnim rozdziale czytelnik odwiedza pusty londyński pokój zabitego podczas wojny bohatera. To, co się tam znajduje daje bezpośredni wgląd w to, jaki był człowiek tam mieszkający.
W „Do latarni morskiej” oraz „Falach” autorka kontynuowała studia nad ludzką osobowością. Dojrzały styl Wolf zmierzał ku ukazaniu świata taki, jakim on jest w odczuciu człowieka jako jednostki, nie żyjącego wszak fabułą, według określonego scenariusza. W jej pojęciu rzeczywistość składa się ze strzępów rozmów, urywanych monologów wewnętrznych oraz przelotnych skojarzeń. Ta ciekawa technika narracyjna, ochrzczona mianem „strumień św.”, powieści to literacki odpowiednik modnej w owych czasach psychoanalizy, pomagającej na odkrywaniu najgłębszych pokładów pacjenta na podst. urywków wspomnień i skojarzęń, które przyjdą mu do głowy, Takie założenia pisarskie wymagają zastosowania niezwykle wyrazistego, zagęszczonego stylu. Woolf udało się jednak nadać językowi lekkośc i subtelność. Technika zwana „strumień” doskonale obywa się bez chronologii, a czas zdaje się nie istnieć. Akcja „Do latarni…” obejmuje okres ponad 10 lat, z których zaledwie dwa dni opisane są dokładnie.
„Fale” to powieść ukazująca portrety sześciu osób, 3 kobiet i 3 mężczyzn. Bohaterowie opisują swe losy za pomocą wewnętrznych monologów, rozdzielonych krótkimi fragm. Poetyckiej prozy, związanej z przyrodą i wędrówką słońca po horyzoncie. Książka ta jest próbą ukazania ludzkiego życia, marzeń, wzlotów i upadków- od najwcześniejszych zapisanych w pamięci chwil do śmierci. Wśród powieści psychologicznych Woolf do najwyżej cenionych zalicza się: Panią Dalloway (1925), Do latarni morskiej (1927) i Fale (1931). W dorobku pisarki znalazły się ponadto: powieści Orlando (1928, filmowa wersja z 1992 w reżyserii S. Potter), Lata (1937) i Między aktami (1941); opowiadania Znak na ścianie (1919), Poniedziałek lub wtorek (1921), Nawiedzany dom (wydanie pośmiertnie 1943) i inne; teksty krytycznoliterackie Książki dla wszystkich (1925 tom 1, 1932 tom 2) oraz zbiory esejów dotyczących równouprawnienia kobiet Własny pokój (1929) i Trzy gwinee (1938). Pani Dalloway (1925), powieść psychologiczna V. Woolf, rozgrywająca się w Londynie w ciągu jednego dnia.
„Fale”. to powieść ukazująca portrety sześciu osób, 3 kobiet i 3 mężczyzn. Bohaterowie opisują swe losy za pomocą wewnętrznych monologów, rozdzielonych krótkimi fragm. Poetyckiej prozy, związanej z przyrodą i wędrówką słońca po horyzoncie. Książka ta jest próbą ukazania ludzkiego życia, marzeń, wzlotów i upadków- od najwcześniejszych zapisanych w pamięci chwil do śmierci. Virginia opisuje nadmorski krajobraz i wiadomo, że to St. Ives w Kornwalii, raj jej dzieciństwa, gdzie przez 13 lat przyjeżdżała z rodzicami i rodzeństwem na wakacje. I że dzień, w którym rodzina sprzedała wakacyjny dom, był końcem dzieciństwa Virginii. W postaci Percivala nietrudno rozpoznać ukochanego brata Thoby'ego, który zmarł w wieku zaledwie 26 lat. Treść tego utworu stanowią monologi wewnętrzne szóstki bohaterów w dziewięciu różnych okresach ich życia, od dzieciństwa po starość. Bernard, Susan, Rhoda, Neville, Jinny oraz Louise znają się wzajemnie, a ich losy splatają się i mieszają jak w morskiej otchłani.
Przywołane postaci rozrzucone po różnych zakątkach świata pokazują jak bliskie, nieuniknione i jak bardzo potrzebne jest człowiekowi pragnienie dokonywania własnych, niezależnych wyborów, odnajdywanie na nowo sensu w życiu, odradzanie się, uleganie przemianom. . Życie wszystkich istot ludzkich składa się z kilku cykli, rozwój następuje od dzieciństwa, poprzez wiek młodzieńczy, aż do dorosłości. Każda faza bazuje na poprzednio zdobytym doświadczeniu, ale czasem przejście z jednego etapu do drugiego wiąże się z umieraniem tego, czym byliśmy.
V. Woolf pokazuje również, że życie składa się z chwil. Z określonej liczby chwil - takiej, która pozwala każdemu człowiekowi na samorealizację i poznanie własnego siebie. Najgorsze, co można zrobić, to przyjąć narzucone granice tych chwil. Granice odkrywane są w każdym momencie naszego życia
JAMES JOYCE 1882-1941
Ur. 1882 w Dublinie, irlandzki pisarz piszący po ang. Urodził się w katolickiej rodzinie Johna Stanisława Joyce'a i Mary Jane Joyce Był jednym z dziesięciorga dzieci. Dwoje umarło na tyfus/ Uczył się w szkołach jezuickich. W wieku 16 lat porzucił wiarę. Odmówił wtedy swojej matce przyjęcia komunii z okazji wielkanocny, co opisał również w swej autobiograficznej książce "Portret artysty z czasów młodości". Już w młodym wieku postanowił zostać pisarzem. W wieku 16 lat choć już bez wiary studiował namiętnie filozofię św. tomasza z akwinu. którego estetyka była jego podstawą filozoficzną w tworzeniu. W wieku 17 lat odmieniła go lektura dzieł Henryka Ibsena, którego przez długie lata starał się chronić przed lamusem. Od 1898 studiował filo i filoz. na uniwersytecie w Dublinie ucząc się włoskiego, francuskiego i staroangielskiego. OD 1915 mieszkał w Zurychu.
Jego powieść, "Portret artysty z czasów młodości" 1916 to książka o charakterze autobiograficznym. Bohaterem Stefan Dedalus, świat dorastającego chłopca w konwikcie jezuickim. Stefan dąży do uniwersalistycznego celu. Następuje zderzenie seksualizmu Stefana z pobożnością wychowanka. St. porusza się w labiryncie świata. Labirynt jezuickiego kolegium i nocnego Dublina. W powieści następuje rozrost ,monologu wew. ale niej est to jeszcze strumień świadomości.
Dublińczycy (1914) są pierwszym dziełem prozatorskim, jest to zbiór piętnastu krótkich opowiadań, które - w odróżnieniu od niezliczonych zbiorów poczytnych angielskojęzycznych utworów tego typu są zespolone tym, że akcja wszystkich rozgrywa się w Dublinie. Każde opowiadanie w zamierzeniu autora miało ukazać innego mieszkańca i dzięki temu cały cykl miał być odbiciem miasta ukazywanego z różnych perspektyw. Każda dekada ludzkiego życia, od dzieciństwa do dorosłości i pracy wśród społeczeństwa, jest reprezentowana w zbiorze przez grupę skupiających się na podobnym problemie utworów. Pierwsze trzy opowiadania cyklu poświęcone są dzieciństwu, momentom ważnych inicjacji, w których wyniku dziecięca niewinność rozpoznaje nieczułość i brutalność świata. Autor nazywał je obrazami swojego dzieciństwa, Druga grupa nowel poświęcona dorosłości, oraz utwory poświęcone życiu publicznemu. Ostatnie i uważane za najwartościowsze opowiadanie „Śmierć” przedstawia rozczarowanego życiem nauczyciela i jego żonę. Joyce dążył do przedstawienia mieszczańskiej nienawistniej mu codzienności. Bohaterowie dążą do śmierci duchowej, fizycznej i moralnej. Są nieszczęśliwi i unieszczęśliwiają innych. W Dublinie widzi Joyce uwiąd i upadek wartości moralnych. Są niejako wstępem do Ulissesa. Ulisses 1922. Powieść tworzy autonomiczną rzeczywistość artystyczną. Bohaterami są Stefan Dedalus i Leopold Bloom. Akcja zredukowana jest do 18 h. zaczyna si ę 16.06 1904 i kończy się 17.06. Nie ma jednolitej akcji, jest szereg epizodów. Akcja dzieje się na paru płaszczyznach. Kluczem do zrozumienia powieści jest Odyseja, choć związki z epopeją nie są na pierwszy rzut oka takie klaorwne. Tytułowym Ulissesem est w powieści Leopold Bloom, Penelopa- piękna i niewierna Molly Bloom, nauczyciel historii Stefan Dedalus to Telemach. Podobnie jak u Homera, u Joyce'a także Odyseusz (Ulisses) i Telemach poszukują się nawzajem. Powieść zamyka monolog Molly, najsłynniejszy w literaturze przykład monologu wewnętrznego. Ulisses (1922), powieść Jamesa Joyce'a, w której pisarz przetworzył fabułę Odysei na realia współczesnego Dublina, powołując do życia odpowiedników bohaterów Homera: starzejącego się akwizytora ogłoszeń Leopolda Blooma (Odyseusz), podstarzałej śpiewaczki Molly, żony Blooma, (Penelopa), poszukującego ojca Stefana Dedalusa (Telemach). Akcja trwa 24 godziny i toczy się 16 czerwca 1904, w dniu, w którym pisarz jedyny raz po opuszczeniu Irlandii przyjechał do ojczyzny na pogrzeb swojej matki. Wydarzenia zostały wpisane w fotograficznie niemal odtworzoną topografię miasta. Pierwsze epizody powieści odpowiadają Homerowej "Telemachii", opisując losy Telemacha-Dedalusa, najpierw zmagającego się z zalotnikami podczas wspólnego śniadania w Martello Tower, a potem przebywającego w gościnie u Nestora, czyli w szkole pana Deasy, gdzie wysłuchuje wściekle konserwatywnych poglądów dyrektora na tematy ekonomiczne, o kobietach, Żydach, Bogu i Irlandii. W części drugiej Joyce ukazuje wędrówkę Odyseusza, Leopolda Blooma, irlandzkiego Żyda węgierskiego pochodzenia (lat 38). Następują sceny odpowiadające pobytowi Odysa u nimfy Kalipso (scena z Molly), u Lotofagów (epizod rozgrywający się w kościele), w Hadesie (pogrzeb Dignama), na wyspie Eolii (czyli w redakcji "Freeman's Journal"), u czarodziejki Kirke (czyli u Belli Cohen, szefowej domu publicznego). Trzy ostatnie epizody przedstawiają powrót Odysa-Blooma do domu. Szczególną rolę odgrywa epizod XV, przetworzony pobyt Odysa u Kirke, nazywany też Nocnym miastem. W tym dramaturgicznie opracowanym fragmencie Joyce brawurowo ukazuje poszukiwania tożsamości Bloom walczy z urojeniami, zbiorowymi wmówieniami, kościołem, polityką i obyczajowym tabu, aby dotrzeć do swego "ja".Nowe techniki opowiadania wprzągł w dzieło tworzenia wielkiej paraboli ludzkiego losu, obraz wiecznych poszukiwań tożsamości i miejsca w świecie na miarę niepokojów i wyobrażeń człowieka XX wieku. Odsłonił drapieżność związków między ludźmi, patos i tragizm egzystencji. Z brawurą językową i niespożytą pomysłowością malował fantastyczne obrazy, szydził z religii, uroszczeń ideologicznych, patriotycznych i obyczajowych. Celował w odważnych scenach obyczajowych. Zrewolucjonizował sztukę opowiadania, stosując w skali dotychczas nie praktykowanej monolog wewnętrzny, tzw. strumień świadomości, ukazując tą drogą najbardziej tajone, intymne, wcześniej nie wyrażane w literaturze podświadome rejony ludzkich obsesji, tęsknot i skojarzeń.
Człowiek Joyce`a to czł. obnażony, zboczony. J. Ukazuje różne intymne, perwersyjne strony czł, do których zwykle się nie przyznaje. Bloom jest proteuszowo zmienny. Stefan młodszy, naznaczony wyrzutami sumienia bo nie spełnił przykazu matki nie powrócił na łono kościoła. Dzieło J. ukazuje mityczną teraźniejszość, Wszystko dzieje się tu i teraz a także zawsze=> symultanizm. Nie ma akcji, czasu linearnego, postacie nie rozwijają się. Strumień świadomości organizuje prawie całość dzieła. J. kładzie nacisk na uchwycenie psychiki w specyficznym punkcie. Mimo, że monologi są zróżnicowane to jednak ujawniają archetypowe przemyślenia. Inwazja esesju.
Finnegans Wake 1939 Dzieło okazało się doskonałą nowością i dziełem do dziś nie do