Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Turystyka i rekreacja (hotelarstwo i gastronomia)
Studia niestacjonarne II stopnia , semestr III
Grupa: KrZUTr3011Hg
Król Kinga
Krzeptowska-Pałka Aneta
Jurgowian Ireneusz
Temat prezentacji: Turystyka szlakiem najdziwniejszych tradycji i obyczajów na świecie.
CZĘŚĆ PIERWSZA: Wybrane zagadnienia
1 .Turystyka kulturowa to tylko taka turystyka, w której jednym dominującym elementem jest kultura: jej wytwory z przeszłości ( szeroko rozumiane dziedzictwo kulturowe ) oraz kultura współczesna i sposoby życia poszczególnych grup ludzi i regionów. Elementy przeszłości, teraźniejszości i przyszłości są w przypadku tego rodzaju turystyki umiejętnie i bezkolizyjnie „ łączone i przeplatane , a wyjazdy kulturowe przebiegają w atmosferze tolerancji , poszanowania inności, jak najmniejszej ingerencji w środowisko odwiedzane, nie niszczenia kultury i jej wytworów , próbach nawiązania dialogu. Wyjazdy w ramach turystyki kulturowej podejmowane są w wyniku silnych motywacji kulturalnych, przez R.W. McIntosha i C.R. Goeldnera [ 1986 ]tłumaczonych jako : chęć poznawania nowych miejsc, krajów, zwyczajów, folkloru, języka.
Turystyka kulturowa jest rozpoznawana między innymi po tym, że angażuje wszystkie pięć zmysłów człowieka : wzrok , słuch, węch, dotyk i smak , w związku z czym podróżowanie i zwiedzanie może odbywać się na podstawie zasady : ,, Widzę/Spostrzegam ( zabytki , ludzi , nietypowe obiekty i wszystko inne co mnie otacza ) - Słyszę/Słucham ( dźwięki, muzykę, rozmowy w innych językach ) - Czuję/Wącham ( zapachy potraw , przypraw ,miejsc ) - Czuję / Dotykam ( przedmioty , ludzi ,materiały ) - Czuję / Smakuję/ Próbuję potrawy i ich składniki, przyprawy napoje .
2. Poznawanie obyczajów i tradycji jako motyw uprawiania turystyki kulturowej
Związek walorów kulturowych z motywacjami podróży
Motywy są określane jako czynniki wewnętrzne natury psychicznej i fizjologicznej, świadome lub nieświadome, skłaniające do określonego działania . Motyw nadaje kierunek działaniu, które zostało podjęte, aby osiągnąć określone cele. Potrzeby stwarzają ogólną tendencje do reakcji, motywy zaś określają konkretne działanie.
W literaturze spotyka się wiele podziałów z wyszczególnieniem motywacji podróży. Analizowane są w nich zarówno motywy postępowania nabywców usług turystycznych jak i typy podróży, które można wyodrębnić ze względu na motywy.
Związek walorów kulturowych z motywacjami i typami podróży:
Walory kulturowe |
Motywy |
Typy podróży |
Walory historyczne
Walory kulturalne
Interesujące obiekty współczesne |
|
|
Źródło: A. Niezgoda, Wpływ walorów kulturowych na motywacje podróży określonych segmentów rynku turystycznego, „Zeszyty Naukowe” 1999, nr 1(15), Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie. s. 41.
.
3. Tradycja, obyczaj - definicja
Tradycja - przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury (takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne)
Tradycja zazwyczaj definiowana jest jako ogół wierzeń, obyczajów i poglądów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Tradycja stanowi podstawę funkcjonowania w społeczeństwie - dzięki niej możemy odnaleźć się w otaczającej nas rzeczywistości.
Obyczaj - forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej i poparta uznawaną w niej tradycją.
Obyczaj jest elementem kontroli społecznej, stąd jego naruszenie powoduje zazwyczaj negatywną reakcję ze strony grupy. Obyczaje są przekazywane z pokolenia na pokolenie i ulegają zmianom bardzo powoli. Ogół obyczajów w danej zbiorowości tworzy jej obyczajowość.
Zwyczaj - termin ten w mowie potocznej używany jest często zamiennie ze słowem obyczaj, jednak w niektórych naukach (np. w socjologii) terminom tym nadaje się różne znaczenie.
4. Dziedzictwo kulturowe.
Dziedzictwo kulturowe najpowszechniej określane jako ogół dorobku społeczeństw
( narodów i środowisk ) w zakresie nauki, sztuki , architektury, oświaty , techniki, wytworzonego w trakcie jego historycznego rozwoju i przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Dziedzictwo jest tym, czym obecnie żyjemy, oraz tym , co pozostawimy i przekażemy naszym następcom [ Orzechowska- Kowalska, Kowalski 2005, s.110 ]
4.1 Tradycja jako ścisły związek z turystyką niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Oprócz zabytków, a więc dziedzictwa materialnego, w turystyce ogromną rolę odgrywa dziedzictwo niematerialne, które wypełnia przestrzeń dziedzictwa materialnego i jest w turystyce tak samo ważne jak dziedzictwo materialne. Podlega też ochronie. M. Barański [ 2005, s .49-53 ] zawęża jednak pojęcie dziedzictwa niematerialnego do tradycyjnych obrzędów, rytuałów, sposobów wykonywania pracy czy zachowań społecznych w przestrzeni architektoniczno-urbanistycznej, a oprócz niego wyróżnia:
- dziedzictwo pozamaterialne - istniejące dawniej i dzisiaj w świadomości jednostki i zbiorowości w postaci tzw. samodzielnych obszarów kulturowych, tj. muzyki, tradycji mówionej, zachowań społecznych, rytuałów religijnych, tradycyjnych obrzędów i lokalnych zwyczajów, które wiążą się z przestrzenią zabytków: dziedzictwo to oddziałuje na odbiorcę emocjonalnie, poprzez różne systemy przekazu i doznania sensoryczno - psychiczne, powiązane z gamą dźwięków, barw kolorów, smaków, wrażeń i innych doznań zmysłowych, które przez turystę odbierane są w sytuacji bezpośredniego kontaktu z obiektem lub przestrzenią dziedzictwa kulturowego,
- dziedzictwo nieobecne - które jako materialna forma uległo całkowitemu zniszczeniu
( budynki, dzieła sztuki, starożytne cywilizacje, ale tkwi nadal w świadomości społeczeństw i skłania do zachowania pamięci o nim bądź do jej materialnego dookreślenia: turyści mają z nim do czynienia oglądając makiety, obrysy na ziemi czy tablice pamiątkowe, słuchają opowieści przewodników,odczytują nazwy ulic, przystanków.
Dziedzictwo kulturowe może być bardzo różnie pojmowane i przedstawiane. Można je rozumieć jako wszechstronny obraz procesu dziejowego. Obejmuje ono wówczas dzieje polityczne i społeczno - gospodarcze, dzieje filozofii, nauki i techniki, dzieje wychowania i oświaty, dzieje literatury, sztuki , muzyki, dzieje religii i kościołów, dzieje obyczajów , zwyczajów i życia codziennego. Dziedzictwo kulturowe, można rozumieć jako prostą opowieść o powszechnym życiu. Obejmuje ono wówczas codzienne zajęcia i rozrywki, mieszkania i ubiory, stosunki rodzinne i towarzyskie, obyczaje i zwyczaje, wierzenia i moralność, modę i obrzędy, dziedzictwo kulturowe w takim ujęciu przybliża ludzi i czasy minione znacznie lepiej niż historia przedstawiająca wielkie wydarzenia, idee i dzieła.
Jednym z warunków zachowania własnej tożsamości kulturowej, a zarazem dalszego jej trwania jest przekazywanie dziedzictwa kulturowego z pokolenia na pokolenie. Przekazywanie dziedzictwa kulturowego odgrywa bardzo dużą rolę także w utrwalaniu związków poszczególnych jednostek ludzkich i grup społecznych z danym krajem, regionem czy miejscem. Dziedzictwo kulturowe jest uznawane za ważny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego, środek poszukiwania sposobów porozumienia w regionach dotkniętych konfliktami na tle etnicznym lub religijnym oraz za wyraz różnorodności kulturowej krajów i regionów świata. Dziedzictwo kulturowe to pomost między przeszłością, teraźniejszością, przyszłością.
5. Ochrona i pielęgnacja dziedzictwa kulturowego w kontekście turystyki
Ochrona dziedzictwa kulturowego jest obecnie nie tylko domeną konserwatorów zabytków , ale także przedmiotem zainteresowania i działalności różnych instytucji społecznych , kulturowych, samorządowych, turystycznych itd. . w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego na świecie, które wiążą się w bezpośredni sposób z turystyką ( zwłaszcza turystyką kulturową ) do najważniejszych zinstytucjonalizowanych jego form należą :
UNESCO, tj. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wychowania/Oświaty, Nauki i Kultury ( United Nations Educational , Scientific and Cultural Organization ) powołana w 1945 roku , prowadzi szeroko zakrojoną akcję na rzecz ratowania światowego dziedzictwa kulturowego.
Poza prowadzeniem Listy Światowego Dziedzictwa do inicjatyw UNESCO mających znaczenie dla rozwoju turystyki kulturowej należą:
-Międzynarodowa Lista Pamięci Świata, gromadząca od 1992 roku dokumenty i kolekcje o różnorodnym charakterze, w celu ich zachowania,ratowania i udostępniania po ostatnich wpisach z 2007 roku Lista liczy 128 dokumentów i kolekcji, w tym 7 polskich
- pielęgnowanie dziedzictwa niematerialnego, na które zgodnie z Konwencją UNESCO z 2003 roku składają się tradycja i przekazy ustne ( w tym język ); spektakle, widowiska, zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne; wiedza o wszechświecie i przyrodzie oraz związane z nią praktyki; umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem;
-wspieranie działań prowadzących do rozwoju poszczególnych kultur, a także ich ochrony przed negatywnymi skutkami globalizacji oraz podejmowanie inicjatyw pod hasłem ochrony różnorodności kulturowej ( w myśl Konwencji UNESCO z 2005 roku w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego).
CZĘŚĆ DRUGA - charakterystyka jednej z przedstawianych przez nas tradycji:
Dia de los Muertos czyli święto zmarłych w Meksyku
Obrzędy ku czci zmarłych w Meksyku trwają dłużej niż w Polsce i mają zupełnie inny charakter. Zgodnie z tradycją meksykanie celebrują to święto w trzech miejscach - w domu, w kościele oraz na cmentarzu. I co ważne, nie robią tego w tak komercyjny sposób jak ich sąsiedzi z północy. Najważniejsza dla nich jest tradycja.
Dzisiejsze meksykańskie święto zmarłych rozpoczyna się wieloma dniami przygotowań. Dużą rolę odgrywa w nim widowiskowość i teatralność, toteż potrzeba czasu aby zorganizować uroczystości. Już w październiku pojawiają się na ulicach symbole śmierci, takie jak cukrowe czaszki. Są one kolorowe, często nasączone tequilą, albo okraszone czekoladą. Garncarze wyrabiają okolicznościowe kadzielnice, świeczniki i gliniane wizerunki śmierci. Na straganach można kupić małe trumienki z żartobliwymi komentarzami albo specjalny chleb dla zmarłych. Zaczyna się maskarada, zwiastująca nadejście dusz bliskich zmarłych. To pora radości i szaleństwa, niezwyczajny czas w roku, kiedy łączą się ze sobą dwa światy. Meksykanie głęboko wierzą w możliwość takiego kontaktu i cieszą się, hucznie świętując.
Sednem Dia de los muertos nie są żal i refleksja. Najważniejsza jest bowiem szansa na dialog i kontakt z bliskimi, którzy odeszli ze świata ziemskiego do innego wymiaru rzeczywistości. Spotykając się przy barwnych i nasyconych ozdobami grobach, ludzie rozmawiają z duszami zmarłych a nawet opowiadają im, co nowego zdarzyło się, odkąd ich tutaj nie ma. Ta niesamowita tradycja podtrzymuje jednocześnie pewną rodzinną i kulturową jedność, umiejscawiając czas ziemski w jakimś szerszym, boskim czasie wiecznym.
Meksykanie są katolikami ale ich odpowiednik naszego święta trwa dłużej i ma zupełnie inną oprawę. Wierzy się tu w obecność dusz dzieci - pierwszego dnia Dia De los muertos, a więc w noc trzydziestego pierwszego października. Na tę wizytę przygotowany jest każdy dom. W głównym salonie umieszcza się specjalnie zrobiony ołtarzyk. Stanowi go stolik, na którym stoją kwiaty, figurki świętych, zdjęcia bliskich zmarłych i humorystyczne szkielety. Na ścianie wiesza się obrazy z wizerunkami błogosławionych a także krzyże. Następnie do tak przygotowanego pokoju wnosi się potrawy dla odwiedzających dom dusz. Ponieważ bezcielesne istoty żywią się woniami i fluidami potraw, uczta zawiera pokarmy intensywnie pachnące i bogate w przyprawy. Dla dusz „aniołków”, czyli małych dzieci, zostawia się słodycze słodkie napoje, kandyzowane owoce, migdały i orzeszki. Gdy bicie dzwonów oznajmia odejście małych gości, domownicy zmieniają rodzaj ofiary. Teraz bowiem oczekuje się dorosłych duchów. Specjalnie dla nich wystawione zostają: ostro doprawione indyki w sosie z pikantnymi farszami, wieprzowinę i chleb umarłych. Nie może zabraknąć też używek, jak papierosy i alkohol. Wszystko to wiąże się oczywiście ze zmianą zastawy na taką dla dorosłych. Aby ułatwić gościom odszukanie drogi do domostwa, zapala się specjalną lampę w oknie lub na ganku.
W nocy z pierwszego na drugiego listopada wszyscy idą na cmentarz. Tam rozpoczyna się kolorowa i syta uczta. Często towarzyszy jej muzyka. Śpiewa się ulubione piosenki znajomych i bliskich zmarłych. Wizyta na grobach jest jednocześnie rodzajem towarzyskiego spotkania całych rodzin. Częsty jest więc widok krzeseł, które zostają przyniesione na tę okazję. Ludzie rozmawiają, śmieją się , wspominają, ozdabiają groby kwiatami. Wielu przynosi jedzenie, ponieważ tradycja nakazuje spędzanie na cmentarzu całego dnia. Tak też się dzieje, ponieważ święto Zmarłych jest jednym z najpopularniejszych i najbardziej hucznych uroczystości religijnych w Meksyku.
Czas spędzony na cmentarzu ma swoją niepowtarzalną, mistyczną ale też radosną atmosferę. Nad ranem, gdy temperatura spada, rozpala się ogniska. Wszyscy siadają wokół nich, jedząc i rozmawiając. Utrwala się idea wspólnoty. Jednocześnie owe obrządki wzmacniają ludowe tradycje i wierzenia.
Trzeciego dnia święto spędza się w domu. Zbiera się wtedy z ołtarzyka potrawy, które zostawili zmarli, nasyciwszy się już ich woniami i aromatami. Owa ofiara jest również rozdawana pomiędzy sąsiadów i rodzinę. Stwarza to kolejną okazję do wizyt i wspólnych spotkań.
Meksykańskie Dia de los muertos jest specyficzne i charakterystyczne dla kultury południowoamerykańskiej. Bardzo różni się od europejskich zwyczajów, skupionych wokół kontemplacji, smutku i zadumy. Stosunek mieszkańców Meksyku do śmierci jest związany z nieco ludowym i pierwotnym myśleniem o przemijaniu jako czymś wpisanym w naturalny i uporządkowany cykl życia. Wszechobecna podczas dni poświęconych czci zmarłych radość nie jest paradoksem ani nietaktem. Ma za podstawę mocno zakorzenioną wiarę w życie po śmierci. Jest też wyrazem zaufania w mądrze zaplanowaną historię życia człowieka.