MÓZGOCZASZKA
Sklepienie, podstawa czaszki (zew i wew), ściany (boczna, tylna i przednia), wew pow. czaszki zwrócona jest do jamy czaszki i posiada 3 doły (przedni, tylny, środkowy), a zew ściana czaszki składa się z przedniej i tylnej czszki. W ścianach czaszki wystp. liczne otwory, przez które przechodzą naczynia i nerwy. Kości łączą szwy i chrząstkozrosty.
Kość czołowa - łuska czołowa: Pow. zew łuski czołowej: 2 guzy czołowe, łuki brwiowe, gładzizna między łukami brwiowymi, brzeg nadoczodołowy, otwór nadoczodołowy, wcięcie ( otwór czołowy), wyrostek jarzmowy łączy się z k. jarzmową, kresa skroniowa ogranicza pow. skroniową, która stanowi dół skroniowy. Pow. wew. łuski czołowej: otwór ślepy, grzebień czołowy, bruzda zatoki strzałkowej górnej, która jest przeznaczona dla żylnej opony twardej, zatoki strzałkowej górnej, sierp mózgu, wyciski palczaste, ziarnistości pajęczynówki tzw. dołeczki ziarenkowate, bruzdy tętnicze dla tętnic oponowych, dół gruczołu łzowego, dołek bloczkowy, wcięcie sitowe dla blaszki sitowej k. sitowej. Część oczodołowa i część nosowa, 2 zatoki czołowe oddzielone od siebie przegrodą zatok czołowych, kolec nosowy. Połączenia kości: A. łuski czołowej: brzeg tylny, ciemieniowy; szew wieńcowy dla połączenia z k. ciemieniowymi; szew klinowo-czołowy dla połączenia z k. klinową. B. części oczodołowej: szew klinowo-czołowy dla połączenia z k. klinową; szew czołowo-sitowy dla poł. z k. sitową; szew czołowo-łzowy dla poł. z k. łzową. C. części nosowej: szew czołowo-nosowy dla poł. z k. nosowymi; szew czołowo-szczękowy dla poł. wyrostków szczękowych.
Kość sitowa - posiada 2 blaszki. Blaszka sitowa: 2 błędniki sitowe, blaszki kostne, kom. sitowe, blaszka oczodołowa, bierze udział w budowie ścian jamy nosowej i oczodołów. Blaszka pionowa: stanowi część przegrody kostnej nosa, dzieli jamę nosową, wyrasta z blaszki sitowej, błędniki sitowe, grzebień koguci, otwór ślepy, grzebień czołowy, rowek zatoki strzałkowej górnej, guzowatość potyliczna wew, sierp mózgu. Połączenia kości: A. blaszka sitowa: brzeg przedni i boczny łączy się z k. czołową, brzeg tylny z k. klinową. B. blaszka pionowa: brzeg przedni łączy się z k. czołową i k. nosowymi; brzeg tylny z k. klinową i z lemieszem. C. blaszka oczodołowa: brzeg górny łączy się z k. czołową; dolny z e szczęką. Przedni z k. łzową, tylny z k. podniebienia i k. klinową.
Kość ciemieniowa - k. parzysta, płaska, ma 2 pow. i 4 brzegi i 4 kąty. Pow. wew.: jest wklęsła, ma wyciski palczaste, bruzdy tętnicze, bruzda zatoki strzałkowej górnej, dołki dla ziarnistości pajęczynówki, bruzda zatoki esowatej dla zatoki esowatej, otwór szyjny. Pow. zew.: guz ciemieniowy, 2 łukowate kresy skroniowe, otwór ciemieniowy przez który przechodzi gałąź oponowa tętnicy potylicznej i żyła wypustowa ciemieniowa. Ciemiączka - wystp. u noworodków jako pozostałość po nie skostniałych częściach czaszki błoniastej. Kąty: kąt czołowy wystp. w miejscu zetknięcia się brzegu przedniego z górnym; kąt klinowy wystp. w miejscu połączenia brzegu przedniego z dolnym; kąt potyliczny wystp. w miejscu styku brzegu górnego z tylnym; kąt sutkowy wystp. w miejscu połączenia się brzegu tylnego z dolnym. K. ciemieniowa posiada również kresę skroniową (górną i dolną), rowki dla tętnic oponowych, wgłębienia i wyniosłości. Połączenia kości: 1 brzeg strzałkowy łączy się z b. strzałkowym tworząc szew strzałkowy na sklepieniu czaszki. 2 brzeg łuskowy łączy się z przodu ze skrzydłem większym k. klinowej szwem klinowo-ciemieniowym, w odcinku środkowym z łuską skroniową szwem łuskowym, z tyłu z odcinkiem sutkowym szwem ciemieniowo-sutkowym. 3 brzeg czołowy łączy się z k. czołową szwem wieńcowym. 4 brzeg potyliczny łączy się z k. potyliczną szwem węgłowym.
Kość potyliczna - łuska potyliczna, zbud z parzystych części bocznych, części podstawnej tzw. stok. Wew. pow. łuski czołowej: guzowatość potylicza wew., bruzda zatoki strzałkowej górnej, bruzda zatoki poprzecznej dla zatoki poprzecznej do otworu wielkiego, grzebień potyliczny wew. dla przyczepu sierpa móżdżku, namiot móżdżku, bruzda zatoki poprzecznej przechodzi w bruzdę zatoki esowatej, kanał kłykciowy, wcięcia szyjne (powstaje otwór szyjny), otwór szyjny [wyrostek śródszyjny, nerw błędny, nerw dodatkowy, żyła szyjna wew., tętnica oponowa tylna, zatoka skalista dolna, nerw językowo-gardłowy] Rdzeń przedłużony wraz z oponami i tętnice kręgowe, nerwy dodatkowe, splot żylny podstawny, ujście kanału nerwu podjęzykowatego. Bruzda zatoki skalistej dolnej, zatoka skalista dolna. Zew. pow. k. potylicznej: guzek gardłowy, 2 kłykcie potyliczne, dół kłykciowy, kanał kłykciowy, guzowatość potyliczna zew., kresy karkowe górne i dolne, a czasem najwyższe, grzebień potyliczny zew., otwór wielki, zew. podst. czaszki, wcięcie szyjne podzielone guzkiem dróg szyjnych. Połączenia kości: A. łuska i część boczna: brzegi górne, węgłowe łączą się z k. ciemieniowymi; brzeg sutkowy łączy się z odcinkiem sutkowym k. skroniowej; część dolna brzegu dolnego łączy się z k. skroniową. B. część podstawna: pow. przednia łączy się z k. klinową na stoku tzw. chrząstkozrsost klinowo-potyliczny.
Kość skroniowa - 1 część łuskowa: 2 pow. (wew. i zew.), 2 brzegi: ciemieniowy i klinowy, wyrostek jarzmowy, otwór słuchowy zew., bruzda zatoki skalistej górnej, dół skroniowy i żuchwowy, łuk jarzmowy, guzek stawowy, głowa wyrostka kłykciowego żuchwy. Część pomiędzy cz. Skalistą a cz. Bębenkową i łuskową k. skroniowej: ucho zew i środkowe [odcinek boczny tzw. przewód słuchowy zew.: oddzielony błoną bębenkową czyli jama bębenkowa, część kostna trąbki słuchowej, otwór słuchowy wew., przewód, dno (płytka kostna), ucho wew. Jama bębenkowa: ściana błędnikowa, ściana błoniasta czyli pokrywkowa, dół szyjny] 2 część skalista tzw. piramida: Pow. przednia: pokrywa dla narządów ucha wew, pokrywa jamy bębenkowej, kanały nerwowe, bruzda zatoki skalistej dolnej na granicy z tylną, wycisk zwoju trójdzielnego, dół szyjny, otwór tętnicy szyjnej, otwór duży, zatoka esowata, wyniosłość łukowata, 2 bruzdy. Pow. tylna: otwór słuchowy wew., otwór zew. wodociągu, przewód słuchowy wew. przedsionka, nerw twarzowy i słuchowy, dno. Pow. boczna: otwór zew. wodociągu przedsionka, dół podłukowy. Pow. dolna: dół szyjny, otwór szyjny, otwór tętnicy szyjnej, kanał tętnicy, grzebień skalisty, otwór poszarpany, pokryta jest wyniosłościami, stanowi ścianę przyśrodkową jamy bębenkowej. Między pow. tylną a przednią wystp. bruzda zatoki skalistej dolnej. 3 część sutkowata: podst. k. skalistej, na pow. zew: otwór sutkowaty, wyrostek sutkowaty (mięśnie), kom. sutkowate, wcięcie sutkowate. Na pow. wew.:bruzda zatoki sutkowatej, zatoka esowata, jama sutkowata i kom. sutkowate, część sutkowata jest spneumatyzowana. 4 część bębenkowa: ogranicza otwór słuchowy zew. od przodu i od dołu. Pow. zew.: grzebień bębenkowy, wyrostek rylcowaty, panewka wyrostka rylcowatego, otwór rylcowo-sutkowy, szczelina skalista-bębenkowa, nerw, struna bębenkowa. Część bębenkowa stanowi dolną ścianę jamy bębenkowej. Między cz. bębenkową a cz. skalistą wystp. przysrodkowo -szczelina skalisto-bębenkowa, zew. -szczelina skalisto-łuskowa. Przez k. skroniową przechodzą liczne kanały: kanał powitrzny, przewód słuchowy wew., wodociąg przedsionka, kanalik ślimaka, kanał nerwu twarzowego, kanalik bębenkowy, kanaliki szyjno-bębenkowe, kanalik sutkowy, kanalik tętnicy szyjnej. Połączenia kości: A. cz. łuskowe: brzeg górny ciemieniowy łączy się z k. ciemieniową; brzeg przednio-dolny, klinowy łączy się z k. klinową szwem klinowo-łuskowym. B. cz. bębenkowa: poł. z przednią cz. wyrostka sutkowatego (szczelina bębenkowo-sutkowa); Poł. boczne z cz. łuskową. Poł. przyśrodkowe z klinem kostnym cz. skalistej. C. cz. skalista: poł krawędzi tylnej z k. potyliczną.
Kość klinowa - trzon (spneumatyzowany), zatoki klinowe, przegroda zatok klinowych, otwór zatoki klinowej, grzebień klinowy, małżowiny klinowe, dziób klinowy. Odcinek środkowy: siodło tureckie, guzek siodła, dół przysadki, przysadka, grzebień siodła, wyrostki pochyłe tylne i środkowe, bruzda tętnicy szyjnej. 3 pary wyrostków: skrzydła mniejsze - wyrostki pochyłe przednie, namiot móżdżku, kanał wzrokowy, nerwy wzrokowe, nerw III gałko-ruchowy, bloczkowy, szczelina oczodołowa górna, nerw oczny V, tętnica oczna. Skrzydła większe - pow wew. i zew. mózgowa (po. Oczodołowa, skroniowa, klinowo-szczękowa). Szczelina oczodołowa górna znajduje się między dwoma skrzydłami: 1 gałąź nerwu trójdzielnego: n oczny III, IV, VI czaszkowy, nerw odwodzący, gałązki splotu jamistego, gałązka oczodołowa tętnicy oponowej środkowej, żyła oczna górna, gałąź żyły ocznej dolnej. Wyrostki skrzydłowate - blaszki (przyśrodkowa, boczna), haczyk skrzydłowaty, dół skrzydłowy i łódkowaty, kolec k. klinowe, otwór kolcowy (nerw kolcowy), otwór owalny (dla III gałęzi nerwu trójdzielnego), otwór okrągły, dół skrzydłowo-podniebienny (II gałąź nerwu trójdzielnego), bruzda skrzydłowo-podniebienna, kanał skrzydłowy, otwór czaszkowo-gardłowy, wyrostek pochwowy, bruzdy tętnicy szyjnej, gałązki nosowe, grzebień skrzydłowy, skrzydła lemiesza. Powierzchnie: oczodołowa - szczelina oczodołowa dolna (nerw podoczodołowy i jarzmowy), gałęzie oczodołowe, żyła oczna dolna. Skroniowa - dół skroniowy, grzebień podskroniowy. Klinowo-szczękowa, brzegi: jarzmowy, czołowy, ciemieniowy, łuskowy. Połączenia kości: trzonu: grzebień klinowy łączy się z blaszką pionową k. sitowej; przednia pow. trzonu łączy się z błędnikiem sitowym; dziób klinowy z lemieszem. Skrzydła mniejsze: brzeg przedni z częścią oczodołową k. czołowej. Skrzydła większe: brzeg tylno-przyśrodkowy z częścią skalistą k. skroniowej; brzeg boczny z cz. łuskową k. skroniowe; brzeg przednio-górny z k. czołową, brzeg przednio-dolny z k. jarzmową. Wyrostek skrzydłowaty: brzeg przedni bruzdy skrzydłowo-podniebiennej z blaszką pionową k podniebiennej i z pow. przyśrodkową trzonu szczęki; wyrostek pochwowy z k. podniebienną. Trzon k. klinowej i wyrostka pochwowego z lemieszem.
TRZEWIOCZASZKA
Kość łzowa - k. parzysta, cienka, czworoboczna płytka kostna, leży w przednim odcinku ściany oczodołu między przednią krawędzią blaszki oczodołowej k. sitowej a tylną krawędzią wyrostka oczodołowego szczęki, dół woreczka łzowego, bruzdy łzowe, grzebień łzowy, kanał nosowo-łzowy zakończony haczykiem łzowym.
Kość nosowa - parzysta, kształtu czworobocznej płytki, stanowi górne ograniczenie otworu gruszkowatego, zajmuje przestrzeń między wyrostkami czołowymi k. szczękowych, posiada brzegi: czołowy (łączy się z k. czołową), boczny (łączy się z wyrostkiem czołowym szczęki), przyśrodkowy (łączy się z brzegiem przyśrodkowym k. nosowej), wolny (tworzy ograniczenie otworu gruszkowatego). Ma 2 pow. zew. i wew. Grzebienie nosowe przymocowują przegrodę nosową, uczestniczą w budowie grzbietu nosa.
Lemiesz - k. płaska, nieparzysta, skrzydła lemiesza, stanowi blaszkę kostną leżącą w odcinku dolno-tylnym przegrody nosowej. 4 brzegi: górny (łączy się z k. klinową za pomocą skrzydeł_grzebień klinowy dolny), tylny, dolny (łączy się z grzebieniem nosowym), przedni (łączy się z chrząstką przegrody jamy nosowej).
Małżowina nosowa dolna - k. parzysta, stanowi blaszkę kostną, zwinięta rynienkowato, 3 wyrostki: łzowy, szczękowy i sitowy.
Szczęka - k. parzysta, zbud. z 2 części: część pionowa: trzon, 4 pow. (nosowa, oczodołowa, przednia, podskroniowa). Pow. oczodołowa - szczelina oczodołowa dolna, dół podskroniowy, dół skrzydłowo-podniebienny, wejście do bruzdy podoczodołowej, kanał podoczodołowy, otwór podoczodołowy. Pow. przednia: dół nadkłowy, wcięcie nosowe, otwór gruszkowy. Pow. podskroniowa: guz szczęki, otwory zębodołowe przeznaczone dla nerwów i naczyń zębodołowych górnych tylnych. Pow. nosowa: rozwór szczękowy, zatoka szczękowa, zatoka przynosowa, blaszka pionowa k. podniebiennej, kanał skrzydłowo-podniebienny, kanał podniebienny, otwory podniebienne większe i mniejsze, tętnice i nerwy nosowe, gałęzie podniebienne. Część pozioma: szeroka, gruba płytka kostna, wyrostek podniebienny, 2 szwy: szew podniebienno poprzeczny, szew podniebienno przyśrodkowy; wał podniebienny, otwór przysieczny, kanał przysieczny, szew przysieczny (u młodych osób), kość przysieczna, grzebień nosowy, kolec nosowy przedni, bruzda utworzona przez prawy i lewy grzebień nosowy, wchodzi w nią krawędź lemiesza. Szczęka posiada 4 wyrostki: wyrostek zębodołowy - łuk zębodołowy, zębodoły dla zębów szczęki, przegroda międzyzębodołowa, przegrody międzykorzeniowe, łęki zębodołowe. Wyrostek czołowy - grzebień sitowy, grobla nosa, bruzda łzowa, grzebień łzowy przedni, dół woreczka łzowego, kanał nosowo-łzowy. Wyrostek jarzmowy i podniebienny. Połączenia szczęki: poł. trzonu: brzeg tylny i dolny pow. podskroniowej łączą się z blaszką boczną wyrostka skrzydłowatego; brzeg przyśrodkowy pow. oczodołowej łączy się z k. łzową z blaszką oczodołową k. sitowej i z wyrostkiem skrzydłowatym k. klinowej. Odcinek przedni pow. nosowej łączy się z k. łzową. Poł. wyrostka podniebiennego: szew podniebienny pośrodkowy łączy wyrostek podniebienny strony przeciwległej, szew przysieczny łącze się z k. przysieczną, szew podniebienno poprzeczny połączenie brzegu tylnego z k. podniebienną, poł grzebieni nosowych z lemieszem. Poł. wyrostka czołowego: wyrostek czołowy łączy się z brzegiem górnym z częścią nosową k. czołowej oraz brzegiem przednim z k. nosową; brzeg tylny łączy się z k. łzową. Poł. wyrostka jarzmowego: wyrostek jarzmowy łączy się z k. jarzmową.
Kość jarzmowa - k. parzysta, trzon, 2 wyrostki (czołowy, skroniowy, szczękowy), podstawa łuku jarzmowego, łuk jarzmowy, 3 pow. trzonu (oczodołowa, skroniowa, policzkowa), otwór jarzmowo-oczodołowy (ma 2 ramiona), otwór jarzmowo-twarzowy, otwór jarzmowo-skroniowy. Połączenia k. jarzmowej: trzon- poł. pow. oczodołowej z pow. oczodołową trzonu szczęki, poł. pow. oczodołowej ze skrzydłem większym k. klinowej. Wyrostek czołowy łączy się z wyrostkiem jarzmowym k. czołowej i ze skrzydłem większym k. klinowej. Wyrostek skroniowy łaczy się z wyrostkiem jarzmowym tworząc szew skroniowo-jarzmowy, brzeg przednio-dolny kości łączy się ze szczęką.
Kość podniebienia - k. parzysta, zbud. z 2 blaszek. Blaszka pionowa: pow. nosowa(grzebień małżowiny, grzebień sitowy), pow. szczękowa (bruzda skrzydłowo-podniebienna, kanał skrzydłowo-podniebienny), 2 wyrostki: przedni i tylny, czyli oczodołowy i klinowy, wcięcie klinowo-podniebienne, otwór klinowo-podniebienny. Blaszka pozioma: grzebień nosowy, kolec nosowy tylny , tylno-boczny kąt podniebienia kostnego, 2 pow.: szczękowa, nosowa, wyrostek piramidowy. Połączenia k. podniebiennej: poł. blaszki pionowej - pow. szczękowa łączy się z trzonem szczęki, brzeg tylny łączy się z blaszką przyśrodkową wyrostka skrzydłowatego na bocznej ścianie jamy nosowej. Poł. wyrostków - oczodoły i klinowy łączy się z k. klinową i tworzą otwór klinowo-podniebienny w dole skrzydłowo-podniebiennym. Poł. blaszki poziomej - brzeg przedni łaćzy się z wyrostkiem podniebiennym szczęki, brzeg przyśrodkowy z przeciwległą blaszką poziomą, grzebień nosowy z lemieszem.
Żuchwa - kształt półkolisty, trzon, 2 gałęzie żuchwy, kąt żuchwy (podstawa trzonu +brzeg tylny górny), 2 wyrostki (kłykciowy i żuchwowy), wcięcie żuchwy, otwór żuchwy, języczek, kanał żuchwowy, otwór bródkowy, kresa skośna, guzowatość brudkowa, żuchwowa i skrzydłowa, guzki bródkowe, kolec bródkowy, 4 guzki, doły dwubrzuścowe, kresa żuchwowo-gnykowa, łuk zębodołowy.
Kość gnykowa - kształt podkowy, trzon, 2 rogi mniejsze i 2 rogi większe, rogi nawiązują łączność z trzonem, od rogów mniejszych odchodzi wiązadło rylcowo-gnykowe dochodzące do wyrostka rylcowatego k. skroniowej. K. gnykowa powstaje z połączenia 2 par łuków skrzelowych. K. ta nie łączy się bezpośrednio z żadną k. czaszki.