Wrażenia i spostrzeżenia
Wrażenie - najprostsza forma poznania rzeczywistości; odzwierciedlenie jakiejś pojedynczej własności przedmiotu lub zjawiska np. jego barwy, dźwięku, smaku, zapachu, ciepła lub zimna.
Wrażenie powstaje w wyniku pobudzenia złożonych układów komórek nerwowych zwanych analizatorami, które dokonują analizy bodźców, przetwarzając ich energię w impulsy nerwowe.
Psychika wrażeniowa - psychika sensoryczna.
WRAŻENIA WZROKOWE
Budowa oka ( oko porównuje się do aparatu fotograficznego)
gałka oczna- jest kulista i ruchoma, chroni ją od tyłu i z boków osłona kostna oczodołu, zaś od przodu powieki i rzęsy.
przeźroczyste ciała (zamiast obiektywu), załamujące światło:
- rogówka
- przednia i tylna komora wypełnione cieczą
- ciałko szkliste ( galaretowata masa)
- soczewka
soczewka- wisi w elastycznym worku, dochodzą do niej z obu stron mięśnie ciałka rzęskowego, które powodują jej napinanie i rozluźnianie.
Soczewka może zmieniać kształt na bardziej wypukły lub wklęsły, dzięki czemu możemy wyraźnie oglądać raz przedmioty dalekie, a raz bliskie = akomodacja
Na dnie oka powstaje pomniejszony i odwrócony obraz rzeczywistego przedmiotu.
tęczówka ( przysłona w aparacie fot.) - barwna, kurczliwa, w środku ma okrągły otwór zwany źrenicą o szerokości 2-5 a nawet 8 mm zależnie od siły światła.
Przy słabym oświetleniu tęczówka kurczy się, a źrenica rozszerza, wpuszczając możliwie dużo światła ( np. o zmroku, ciemne przedmioty)
Przy zbyt silnym i jaskrawym oświetleniu tęczówka rozszerza się, a źrenica kurczy chroniąc oko od porażenia światłem.
siatkówka ( światłoczuła płyta aparatu fot.) - zajmuje prawie całą wew powierzchnię gałki ocznej; jest osadzona w naczyniówce - błonie zawierającej liczne naczynia krwionośne
Miejsca siatkówki:
plamka żółta - miejsce najbardziej czułe na światło, znajduje się na linii widzenia, naprzeciw źrenicy
ślepa plamka - miejsce zupełnie niewrażliwe na bodźce wzrokowe, tu wchodzi do gałki ocznej nerw wzrokowy.
CZOPKI + PRĘCIKI = FOTORECEPTORY ( komórki odbiorcze)
czopki, pręciki = „ziarno” dla fotografa; zapewniają ostrość widzenia
pręciki - występują w grupach, po kilka pręcików połączonych w jedną komórkę nerwową.
czopki - każdy z nich łączy się oddzielnie z pojedyncza komórką nerwową.
W pręcikach znajduje się purpura wzrokowa niezbędna do widzenia nocnego i o zmierzchu, w czopkach - fiolet wzrokowy zapewniający widzenie dzienne.
Przy przejściu z ciemności do światła i na odwrót przez jakiś czas nie widzimy dobrze otaczających nas przedmiotów, gdyż oko musi się przystosować do zmiany warunków oświetlenia ( musi włączyć odpowiedni aparat - pręciki lub czopki) = adaptacja oka
Widmo słoneczne - światło słoneczne przepuszczone przez pryzmat rozszczepia się na rożnobarwną wstęgę.
Oko reaguje na światło o długości fal 390-760 mm
Rozmieszczenia barw widma wzdłuż koła- naprzeciw siebie barwy dopełniające
niebieska - żółta
czerwona - zielona
Zmieszanie tych barw w odpowiednim stosunku - otrzymanie naturalnej szarości.
Zmieszanie 2 barw niedopełniających się - barwa pośrednia
czerwony + żółty = pomarańczowy
czerwony + niebieski = fioletowy
Teorie widzenia barw
teoria trzech składników
- zapoczątkował ją Michaił W.Łomonosow w połowie XVIII w.
- rozbudowali ją Thomas Young i Hermann von Helmholtz w XIX w.
- w siatkówce występuję 3 rodzaje elementów odbiorczych, wrażliwe na 3 podstawowe barwy ( czerwona, zielona, niebieska). Zależnie od wzajemnego stosunku procesów pobudzenia tych elementów powstaje wrażenie odpowiedniej barwy.
Punkt wyjściowy tej teorii prawo mieszania się barw
Przez zmieszanie barw: czerwonej, zielonej i niebieskiej można otrzymać wszystkie inne barwy.
daltonizm - ślepota na odcienie barw czerwonych i zielonych ; występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet , rzadko zdarza się u ludzi całkowita ślepota na barwy.
WRAŻENIA SŁUCHOWE ( narządem odbiorczym dla nich jest ucho)
W uchu znajdują się narządy dwóch różnych zmysłów - słuchu i równowagi.
Budowa ucha:
Każde ucho dzieli się na trzy części: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne, każda z tych części odbiera dźwięk lub ruch w inny sposób.
Ucho zew - jest pozostałością ewolucyjną, nie odgrywa większej roli przy doznawaniu wrażeń słuchowych, zbiera drgania cząstek powietrza. Dochodzą one przez kanał słuchowy do błony bębenkowej, wprowadzając ją w drgania.
Ucho zewnętrzne stanowi "tubę akustyczną", składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego.
Małżowina uszna- zbudowana jest ze skóry i chrząstki, jej zadaniem jest pobieranie bodźców akustycznych ze środowiska zewnętrznego, które poprzez kanał słuchowy przekazywane są do ucha wewnętrznego. Zbudowana jest z delikatniej, podatnej na odkształcenia tkanki chrzęstnej. Przewód słuchowy zewnętrzny- przewodzi fale głosowe do błony bębenkowej.
Błona bębenkowa -przezroczysta błona oddzielająca ucho zew od środkowego; fale głosowe wprawiają ją w drgania.
Po wew stronie tej błony znajdują się 3 przewodniki kostne ucha środkowego, są to:
- młoteczek
- kowadełko
- strzemiączko
Przewodniki te przewodzą dźwięki do owalnego okienka, stąd dostają się one do ucha wewnętrznego.
ślimak - spiralny kanał kostny, miejsce odbierania wrażeń słuchowych, przedzielony jest przegrodą i wypełniony płynem.
W jego górnej części ( narządzie Cortiego) mieszczą się właściwe receptory słuchowe:
- przewód przedsionkowy
- błona przedsionkowa
- przewód ślimakowy
- błona pokrywkowa
- narząd Cortiego
- błona podstawowa
- przewód bębenkowy
- nerw słuchowy
Nacisk na płyn w ślimaku wywołuje ruchy błony podstawowej, na której jest położony narząd Cortiego. Komórki słuchowe tego narządu opatrzone rzęskami połączone są z zakończeniami nerwu słuchowego Pobudzenie dociera do ośrodków podkorowych słuchu a następnie do korowej części analizatora słuchu w płacie skroniowym.
Teorie słyszenia
Teoria rezonansowa opracowana przez Hermana Helmholtza.
Błona podstawowa działa jak szereg rezonatorów, tzn. włókna są nastrojone na określoną częstotliwość drgań i sygnalizują do mózgu odpowiednie impulsy.
Inne rodzaje wrażeń
Wrażenia:
odzwierciedlające cechy przedmiotów i zjawisk znajdujących się w naszym otoczeniu
odzwierciedlające stan naszego organizmu i ruchy ciała
Charles S. Sherrington podzielił wszystkie narządy zmysłów na:
- eksteroreceptory - odbierają podniety bądź to z pewnej odległości (telereceptory) bądź tez przy bezpośrednim zetknięciu się z przedmiotem (kontaktoreceptory)
- interoreceptory - dostarczają informacji o tym co dzieje się w naszych narządach wew., a także orientują nas w zmianie położenia ciała, ruchach itp.
Wrażenia odbierane przez te narządy to m.in. węchowe, smakowe, dotykowe, ciepła i zimna, organiczne, równowagi, mięśniowo-ruchowe, bólowe
SPOSTRZEŻENIA
Spostrzeżenie - suma wrażeń + inne elementy ( spostrzeżenia są niezwykle złożone; spostrzegamy: zjawiska, zdarzenia, rzeczy i ludzi, melodię piosenki, koloryt np. nieba o określonej porze dnia)
Spostrzeżenie - proces psychiczny który polega na odzwierciedlaniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego w danej chwili na nasze analizatory.
Spostrzeżenie stanowi wyższy stopień zmysłowego poznania rzeczywistości ( w porównaniu z wrażeniem)
Wyodrębniamy spostrzeżenia: wzrokowe, słuchowe, dotykowe, wielozmysłowe (polisensoryczne)
Spostrzeżenia (wg zjawisk rzeczywistości które przez nie spostrzegamy)
spostrzeganie przedmiotów - tj. konkretnych, materialnych rzeczy znajdujących się w naszym otoczeniu
spostrzeganie przestrzeni i stosunków przestrzennych między rzeczami
spostrzeganie czasu - tj. stosunków czasowych miedzy przedmiotami i zjawiskami
spostrzeganie ruchów - zarówno istot, przedmiotów, jak tez ruchów naszego ciała
Właściwości procesu spostrzegania:
- stałość spostrzeżeń
- organizacja spostrzeżeń która polega na strukturacji bodźców
Apercepcja - spostrzeżenia zależą od doświadczeń, wiadomości, zainteresowań czy nastawienia.
Apercepcja wpływa na wybiórczość czyli wyodrębnianie ze środowiska uprzywilejowanych treści przez danego człowieka i odzwierciedlaniu ich w świadomości .
Rola słowa w spostrzeżeniu
Rozpoznanie ogólne, niespecyficzne („jakieś” np. jakieś maszyny - nazwa ogólna)
Rozpoznanie specyficzne („nazwa, rodzaj” - przedmiot znamy z doświadczenia)