POZYTYWIZM

Okres w literaturze polskiej od 1864 do około 1890r. Jest to termin używany dla określania polskiej kultury tamtego okresu. W przypadku literatury europejskiej używamy nazw: realizm, naturalizm, odnoszących się bardziej do technik pisarskich tamtego okresu.

„Pozytywny” oznacza realny, pożyteczny, zaprzeczający wielkiej cudowności. Kultura odchodzi od mistycyzmu, metafizyki, fantastyki typowych dla romantyzmu, skupiała się na aktualnych sprawach, osadzonych we współczesnych realiach.

FILOZOFIA EPOKI:

Założenia filozoficzne epoki wyrastają z dzieł myślicieli oświeceniowych, a niekiedy są kontynuacją istniejących wcześniej prądów. Cechuje je przede wszystkim antyromantyczność, rozumiana jako niechęć do jakichkolwiek spekulacji myślowych.

Scjentyzm - nurt filozoficzny mówiący o nauce (rozumowaniu i doświadczeniu) jako narzędziu w życiu i postępowaniu człowieka.

Ewolucjonizm - W biologii zapoczątkowany przez Charlesa Darwina, mówił o ewolucyjnym (stopniowym) rozwoju świata organicznego. W naukach społecznych ogłosił ciągłość, stopniowość i jednokierunkowość rozwoju społecznego zmierzającego do coraz większego uporządkowania i postępu

Agnostycyzm - niemożliwość całkowitego poznania świata i praw nim rządzących. Odrzucał spekulacje metafizyczne i postulował poznania zmysłowe. Pogląd taki sprzyjał odejściu od tradycyjnych podstaw religii.

Determinizm - pogląd głoszący uzależnienie losów i charakteru człowieka od jego środowiska (determinizm socjologiczny) dziedziczności (determinizm biologiczny) następnie rozciągnięto ten termin na całość dziejów (determinizm dziejowy)

Utylitaryzm - inaczej użyteczność, opiera się na zasadzie molarnej która wymaga, aby wszystkie nasze czynności zmierzały do jednego celu: rozwoju i udoskonalenia

Monizm przyrodniczy - głosił uzależnienie człowieka od praw przyrody, doniosłą rolę przyznawał czynnikom biologicznym panującym nad wolą i intelektem jednostki, negował także nieśmiertelność człowieka. Stosunki społeczne rozpatrywał w kategoriach zaczerpniętych z biologii np pojmował społeczeństwo jako jeden organizm, w którym dominującą rolę powinno odgrywać „prawo wymiany usług”.

HASŁA EPOKI:

Organicyzm - pogląd społeczny zakładający iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak jak w części organizmu, (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa)

Praca organiczna - hasło nawołujące do aktywnego włączenia się w próbę odrodzenia państwa polskiego na drodze legalnych sposobów, postulat o rozwój ekonomiczny i gospodarczy kraju, apel o zakładanie nowych przedsiębiorstw, organizację szkolnictwa, wykorzystania bogactw naturalnych, rozwoju rzemiosła, każdy człowiek jako część organizmu - społeczeństwa powinien mieć na względzie funkcjonowanie organizmu.

Praca u podstaw- kształcenie najniższych warstw społeczeństwa poprzez zakładanie szkół, w celu także umocnienia w chłopach przynależności narodowej. Sposób na demokratyzacje państwa.

Emancypacja kobiet - hasło mówiące o problemie usamodzielnienia się kobiet, wiązało się ono z równouprawnieniem do którego dążyły kobiety oraz brakiem środków do życia,

Asymilacja żydów - walka z ksenofobią i fanatyzmem dążenie do równouprawnienia Żydów względem Polaków, (przy zachowaniu odrębności kulturowej i religijnej) walka ze sterotypami.

PERIODYZACJA:

• 1864 - 1880

-rozwój powieści i noweli tendencyjnej.

-walka o hasła programowe i na łamach literatury i publicystyki

-przełom pozytywistyczny

-zaostrzenie ucisku politycznego i cenzury

- narodziny realizmu krytycznego

• 1880-1890

-odejście od haseł programowych

-literatura realizmu krytycznego z elementami naturalizmu

-powstają najwybitniejsze dzieła pozytywistyczne: „Lalka”, „Trylogia”, „Nad Niemnem”,

-1890 uznajemy za umowny koniec epoki.

ZBRODNIA I KARA:

Fiodor Dostojewski - jeden z najbardziej znanych rosyjskich pisarzy XIXw. Uznany za fenomen literacki w całej Europie i Ameryce. Wielki myśliciel pojmowania problematyki egzystencji. Zauważalny psychologizm w kreowaniu postaci, tak niejednoznacznych i wewnętrznie rozdartych. Przed rokiem 1849 wykazywał poglądy okcydentalizmu (przekonanie o zacofaniu Rosji, odizolowaniu od Europy w sensie gospodarczym i politycznym, przy jednoczesnym głoszeniu konieczności wznoszenia jej wkładu do kultury i cywilizacji zachodu), poźniej po zesłaniu na 4-letnią katorgę zaczął wyznawać pogldy panslawizmu (zjednoczenia wszystkich słowian pod berłem Rosji). Kluczem do zrozumienia autora jest prawosławie jko system religijny, estetyczny, czy światopoglądowy.

Światopogląd Dostojewskiego i jego odbicie w zbrodni i karze:

- zerwanie z „europeizmem” odmienność estetyczna i postaw filozoficznych sterujących życiem bohaterów, „religijna mądrość”

-Chrystus (Pantokrator) władca wszechmocny , nieosiągalny i niezgłebiony o którego dobroci Sonia jest przekonana.

-Bóg i religia nadają sens życiu ludzkiemu.

-irracjonalne i mistyczne widzenia człowieka

-Bunt przeciw cierpieniu i złu (Raskolnikow) lub przyczynianie się do jego rozwoju (Swidrygajłow) są złe, w ich miejscu powinna znaleźć się wszechogarniająca, chrześcijańska miłość, której rzecznikiem jest Sonia.

-człowiek „miniatura wszechświata” - skupia w sobie dobro i zło, zwierzęcość i duszę, dlatego błądzi i popełnia grzechy (Sonia jest prostytutką, Raskolnikow morduje lichwiarkę) ponieważ jednak cierpi jest godny litości.

-człowiek potrzebuje prawa ziemskiego żeby wymierzyć sobie sprawiedliwość

-człowiek nie postrzegany jako istota społeczna, jedyne co zbliża ludzi to miłość.

-miłość nie ma nic wspólnego z erotyzmem

Streszczenie ZBRODNI I KARY:

Były student prawa Rodion Romanowicz Raskolnikow postanawia zamordować starą lichwiarkę Alonę Iwanownę i zagarnąć jej majątek. Młody człowiek jest przekonany o moralnym uzasadnieniu swego czynu. Raskolnikow jest niezmiernie ambitny i wrażliwy, boleśnie odczuwa swoją poniewierkę i nędzę, ostro doświadcza poczucia rozziewu pomiędzy własnymi możliwościami duchowymi i intelektualnymi a ograniczeniem przypisanej mu kondycji społeczne. Spotkanie w szynku z Marmiełodowem i refleksja nad bezmiernym upodleniem ojca Sonii Marmiełodowej uświadamia mu niesprawiedliwość świata i budzi poczucie solidarności ze skrzywdzonymi i upadłymi. Jego zagubienie i świadomość sytuacji bez wyjścia pogłębiają listy od matki, z których dowiaduje się o ciężkiej sytuacji materialnej swoich bliskich i upokorzeniach swojej siostry Duni, skompromitowanej przez Swidrygajłowa i gotowej dla ratowania finansów rodziny oddać rękę znacznie starszemu od niej i antypatycznemu radcy Łużynowi.

Obrazy ludzkiego cierpienia, wizje okrutnych zdarzeń z dzieciństwa (bestialskie zatłuczenie konia przez jego prymitywnego i brutalnego właściciela) konkretyzują w świadomości Rodiona rozpaczliwą decyzję zamordowania starej lichwiarki i zdobycia w ten sposób pieniędzy, które umożliwią godne życie jemu i rodzinie, pomogą nieść pomoc cierpiącym i poniżonym. W zamiarze tym utwierdza go rozmowa podsłuchana w triaktierni: oficer i student rozważają moralną słuszność tego czynu, przywołując dla przykładu rozpaczliwą postać starej.

W chorobliwym podnieceniu Raskolnikow udaje się z wizytą do lichwiarki, morduje ją siekierą, rabuje złote zastawy i sakiewkę z pieniędzmi. Zaskoczony przez jej siostrę, Lizawietę, zabija także niebezpiecznego świadka i w popłochu ucieka. Zbrodnia zostaje wykryta niemal natychmiast i jej sprawca ma kłopoty z opuszczeniem kamienicy. Przeżyty wstrząs i gorączkowe zabiegi mające na celu ukrycie śladów pogłębiają nerwową przypadłość Raskolnikowa i widoczną już dla wszystkich niezborność psychiczną. Rodion chowa zrabowane pieniądze i kosztowności w ustronnym miejscu, błąka się w stanie niepełnej świadomości po mieście, wreszcie - już w swojej izdebce - doznaje ataku choroby, która przez cztery dni unieruchamia go w gorączce i malignie.

Przez ten czas opiekuje się nim przyjaciel - student Razumichin. Po oprzytomnieniu Raskolnikow dowiaduje się, że podejrzenia o zamordowanie lichwiarki kierują się w stronę malarza pokojowego Mikołaja, u którego znaleziono kolczyki z zastawów starej (kolczyki te zgubił Raskolnikow).

Niespodziewana wizyta starającego się o rękę Duni Łużyna wzmaga napięcie Raskolnikowa, oburzony młodzieniec obraża i wyrzuca z domu niefortunnego konkurenta siostry. Łużyn podczas kolacji przygotowanej przez matkę Rodiona obraża kobiety. W konsekwencji zaręczyny zostają zerwane.

W swoich wędrówkach po mieście Raskolnikow staje się świadkiem wypadku ulicznego, w którym zostaje ranny stary Marmieładow. Rodion eksportuje ofiarę do domu i poznaje jego córkę, Sonię. Z przysłanych przez matkę pieniędzy ofiarowuje dziewczynie na pogrzeb Marmiełodowa dwadzieścia rubli. Tego samego wieczoru w jego izdebce pojawiają się przybyłe do Petersburga jego matka i siostra Dunia. W burzliwej rozmowie Rodion namawia Dunię do zerwania z Łużynem; ma bowiem świadomość, że decyzja małżeństwa jest także rodzajem poświęcenia się dla brata. Obie kobiety są zresztą przerażone stanem psychicznym Raskolnikowa. Opiekę nad nim roztacza zawsze gotów do altruistycznych czynów Razumichin; Raskolnikowa zaczyna także odwiedzać Sonia.

Przychodzi wreszcie pora na stawienie czoła niebezpiecznemu przeciwnikowi, jakim jest oficer śledczy Porfiry Pietrowicz. Już przy pierwszej rozmowie z Porfirym Raskolnikow jest zaniepokojony inteligencją, żelazną logiką i dociekliwością psychologiczną śledczego. Sprowokowany przez Porfirego podstępnym sprowadzeniem sensu swojego artykułu O zbrodni do tezy, że "ludzie niezwykli mają prawo do wszelkich zbrodni i wykroczeń",

wykłada swoją teorię o niepodleganiu wybitnych jednostek ograniczeniom moralnym i społecznym i w ten sposób kieruje podejrzenia przeciw swojej osobie.

Poznaje także w tym czasie Swidrygajłowa i już pierwsze kontakty z krzywdzicielem Duni powodują wystąpienie u niego ambiwalentnych uczuć odrazy i fascynacji. W trakcie coraz częstszych odwiedzin w domu Marmieładowych i przy bliższym poznaniu Sonii Raskolnikow uświadamia sobie niezwykłą szlachetność i dobroć tej "upadłej" dziewczyny, a nawet, z charakterystycznym dla siebie manifestowanym emocjonalizmem, w geście najwyższego szacunku całuje nogi młodej prostytutki, mówiąc: "Nie tobie się pokłoniłem, pokłoniłem się całemu cierpieniu ludzkiemu".

Poczucie wspólnoty w upadku i naruszeniu praw moralnych zbliża Raskolnikowa do Sonii. Dalsze wizyty u Porfirego uświadamiają Rodionowi coraz wyraźniej zagrożenie, jakie czyha na niego ze strony dociekliwego śledczego. Nosząc w sobie ciężar skrywanej zbrodni, wyznaje wreszcie swoją winę Sonii i spotyka się nie z oczekiwanym potępieniem, ale współczuciem i litością. Jednak w odpowiedzi na jej pytanie: "Czyż wolno?",

odpowiada dumnie: "przecież zabiłem tylko [...] bezużyteczną, plugawą wesz"

i wygłasza tyradę o tym, że człowiek "mocny i silny rozumem i duchem" ma prawo gwałcenia norm i zakazów, ustanowionych na użytek pospolitej większości. Odrzuca także podsuwaną przez Sonię myśl o dobrowolnym wzięciu odpowiedzialności za swój czyn.

Do Petersburga przybywa Swidrygajłow. Wynajmuje mieszkanie obok mieszkania Sonii i tam podsłuchuje jej rozmowę z Raskolnikowem. Pojawienie się Swidrygajłowa niepokoi Rodiona, szczególnie lęka się on o swoją siostrę, którą Swidrygajłow usiłuje zdobyć. Jego postępowanie jest niezrozumiałe i podejrzane, np. otacza opieką osierocone dzieci Marmieładowych. Ostatecznie w poczuciu przegranej popełnia samobójstwo.

Rozmowa z Porfirym, po której Raskolnikow zdaje sobie sprawę, że śledczy jest przekonany o jego winie i czeka jedynie na przyznanie się zbrodniarza, wywiera jednak wpływ na jego dalsze postępowanie. Rodion żegna się z matką i Dunią i chociaż nadal usiłuje bagatelizować wagę swego czynu (w odruchu megalomanii wyrzuca sobie nawet "lichość" zbrodni), udaje się na policję i oświadcza, że jest mordercą lichwiarki i jej siostry. Podczas procesu jasno i szczegółowo przedstawia okoliczności zabójstwa,. Zostaje skazany na ośmioletnią katorgę - sąd bierze pod uwagę stan psychiczny oskarżonego w momencie dokonania czynu, dobrowolne zgłoszenie się na policję i inne okoliczności łagodzące. Skazańcowi podczas katorgi syberyjskiej towarzyszy Sonia. Raskolnikow w czasie odbywania kary dowiaduje się, że matka umarła, a Dunia wyszła za Razumichina. Przebywszy ciężką, groźną dla życia chorobę przeżywa także głęboką duchową przemianę. Powraca do dawno porzuconej wiary religijnej, pod wpływem Sonii zaczyna rozumieć wartość transcendentnych praw moralnych i chrześcijańskie podstawy wiary w odkupienie win skruchą i cierpieniem.

RÓŻNE FILOZOFIE ZBRODNII:

• Pogańska filozofia zbrodni - reprezentowana przez Raskolnikowa.

-człowiek niezwykły ma prawo do złamania norm moralnych, gdy tego wymaga urzeczywistnienie jego ideii

-jednostki wyjątkowe przelewają krew by ludzkość poszła naprzód

-zabójstwo starej lichwiarki rozumiane jako przekroczenie pewnej zasady, zabicie wszy

-uważa że człowiek wyjątkowy ma prawo zabić pasożyta, za jakiego uważał lichwiarkę.

-„Czy ja zabiłem staruchę?” - kompromitacja pogańskiej filozofii zbrodni.

• Chrześcijańska filozofia zbrodni:

-reprezentowana przez Sonię, wzorowana na biblijnej Marii Magdalenie - reprezentuje mądrość wyższą od intelektualnej, bo religijną

-uważa, że Raskolnikow nie zabił wszy tylko człowieka

-odmawia człowiekowi prawa do zabijania

-za popełnioną zbrodnię człowiek musi odpokutować

-jeżeli tego nie zrobi będzie nosił winą do końca życia, musi przyjąć cierpienie

-nakaz oddania się w ręce sprawiedliwości - skazanie na katorgę, jedyna droga do zrzucenia winy

-chce przyjąć część winy na siebie za Rodiona.

Struktura powieści - powieść polifoniczna (wielogłosowa):

• Autonomia wewnętrzna głównego bohatera

• Głos bohatera jest swobodny, niczym nie ograniczony, nie ingeruje w niego narrator

• Widoczne jest poszukiwanie wielu prawd, odkrywanie różnych wątków, nie ma jednej przewodniej idei, która dominuje i determinuje zachowania i postępowanie bohaterów

• Pluralizm światopoglądowy autora

• Wykorzystywanie przez autora kontrapunktu światopoglądowego, czyli zderzenia dwuch przeciwnych racji np. serca Sonii i rozumu Raskolnikowa

• W kolejnych wydarzeniach autor objawia prawdę i antyprawdę

• Autor oraz narrator nie zajmują końcowego stanowiska, słaniając czytelnika do własnych poszukiwań intelektualnych i opowiedzenia się za którymś z rozwiązań

Polifonia w powieści oznacza więc wielowarstwową kompozycję, bogactwo punktów widzenia, stanowisk idei, dialog narratora i bohaterów z czytelnikiem jego poglądem i bogatą tradycją. Widoczna jest w :

-różnych interpretacjach wydarzeń przez różnych bohaterów powieści

-różnica ich ocen od ocen autora i narratora

-nie ma jednoznacznej interpretacji

• Cechy psychopaty:

-mówił do siebie

-chce być Napoleonem

-choroba psychosomatyczna

- patologiczne sny

-morderstwo z premedytacja

-uzasadnienie zbrodni chorą ideologią

-uważa się za nadludzką jednostkę

• Zabójstwo z premedytacja:

-przygotowanie rekwizytów (siekiera, atrapa papierośnicy)

-zapowiada swoją wizytę wcześniej, bada teren

-matematycznie wylicza opłacalność takiego działania

-wierzy w słuszność swojego działania

Pamiętaj:

Raskolnikow i Swidrygajłow są źli ale są pomiędzy nimi różnice:

Raskolnikow morduje w imię idei, usprawiedliwia się swoją filozofią, ma wyrzuty sumienia po morderstwie, jego moralność ewoluuje staje się dobry, potrafi kochać - zakochuje się z Sonii. Jest wierzący.

Swidrygajłow nie ma poczucia winy po śmierci dziewczyny którą zgwałcił, nie kocha żony - zdradza ją. Nie ma kręgosłupa moralnego. Nie znajduje żadnych wartości do których mógłby się odwołać. Akceptuje siebie i to że jest taki niemoralny. Traktuje ludzi instrumentalnie. Odczuwa pustkę metafizyczną, nie ma dla niego żadnych norm postępowania.

POTOP (porównania do innych gatunków)

Sposób prezentacji	bohaterowie	zdarzenia	etos	Przykład z potopu
BAŚŃ	-zestawienie dobrych i złych bohaterów możliwość metamorfozy	-wędrówki przygody, tajemniczość niezwykłość	Triumf dobra nad złem, moralna nauka	Przemiana Kmicica, szczęśliwe zakończenie (ślub Kmicica z Oleńką)
WESTERN	Zły kontra dobry, wygrywa dobry	Pojedynki walki	Triumf dobra nad złem, morał	Pojedynek Kmicica Motyw porwania - Oleńka
EPOS	Wyidealizowani herosi	Wydarzenia mistyczne, sakralizacja ojczyzny, hiperbolizacja	Wojna obronna, narodowa świętość, przedstawienie czynów bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych	Patriotyzm, historia Kmicica na tle wojen, dramatyczna sytuacja Polski, zasada decorum - szlachta Sceny batalistyczne, obrona jasnej góry, ingerencja Boga.

Baśń - epicki utwór narracyjny o treści fantastycznej, świat realny łączy się zazwyczaj ze światem wyimaginowanym, nadnaturalnym. Charakterystyczny dla literatury ludowej. Występowanie postaci i wydarzeń fantastycznych. Przyroda przybiera ludzkie cechy. Najczęściej ze szczęśliwym zakończeniem ze zwycięstwem dobra nad złem. Zło zostaje ukarane. W baśni występują motywy wędrowne, podróż jako sprawdzian odwagi i sprytu bohatera. Dzieją się w nieokreślonym czasie i miejscu.

Powieść historyczna- powieść której fikcyjna fabuła zbudowana jest na motywach zaczerpniętych z historycznej przeszłości. Głównym składnikiem jest tematyka historyczna. Wydarzania fikcyjne występują wraz z wydarzeniami autentycznymi.

Epos - dłuższy utwór epicki, zwykle pisany wierszem, przedstawiający dzieje legendarnych bohaterów, na tle wielkich wydarzeń dziejowych.

10 cech eposu:

-narrator wszechwiedzący i obiektywny - ujawnia się w inwokacji

-tło - wydarzenia historyczne lub mistyczne

-bohaterowie wyidealizowanie herosi

-podniosły styl opowiadający czyny heroiczne bohaterów

-narracja płynie wolno ze względu na dokładny opis wydarzeń i związków oraz wyjasnień postępowania i myśli bohaterów.

-realistyczne i drobiazgowe opisy sytuacji - gesty, ruchy

-porównania homeryckie

-paralelizm

-kilka wątków prowadzonych jednocześnie

-heksametr - rodzaj metrum (miary wierszowej)

1655-1657 - najazd szwedzki na tereny Rzeczypospolitej

• Andrzej Kmicic i Jacek Soplica

-podobieństwa - porywczość, gwałtowność, bezpośredniość, brak rozwagi, zdolni do wyrzeczeń, osobisty prywatny stosunek do ojczyzny, dobry żołnierz, odważny, w podobny sposób pokutują za winy, podejrzani o zdradę, działają na rzecz ojczyzny pod wpływem religii.

-różnice - Andrzej - krótkowzroczny politycznie, bezwzględny, bezlitosny, okrutny, nie jest emisariuszem politycznym, nie przygotowuje powstania, nie ma syna, nie staje się pokorny (nie całkowicie).

Różnice	BAŚŃ EPOS WESTERN	POTOP
Czas akcji	Ogólne lub nieokreślone	Historyczny dokładnie określony
Prawda historyczna	Zastąpiona fikcja, tło boh., dowolnie przedstawieni	Konsekwentnie realizowana, tak samo ważna jak dzieje boh.
Postacie	Fikcyjne na tle postaci historycznych	na jednym planie postacie fikcyjne i autentyczne
Stan emocjonalny autora do przeszłości	Obojętny pełen szacunku do tego co pisze.	Duże zaangażowanie w opis epoki bohaterów narrator wszechwiedzący.
Funkcje literackie	Nauka, etyczne	Wzbudzenie patriotyzmu, ideologiczne, „ku pokrzepieniu serc”

Inne lektury: (nowele)

• Gloria Victis - Eliza Orzeszkowa

-relacja o klęsce powstańców styczniowych,

-bohaterowie:

Romuland Traugutt - poświece życie dla ojczyzny

Tarłowski - walczy u boku Traugutta

-bohater zbiorowy

Powstańcy - walczą do końca

Wrogowie - zabijają nawet rannych, bezlitośni.

-pochwała zwyciężonych, hołd powstańcom, wzór dla pokoleń, patriotyzm najważniejszą z cnót

• Latarnik - Henryk Sienkiewicz

-bohater - Skawiński - losy emigranta, wieczny tułacz,

- utwór napisany w hołdzie Mickiewiczowi

• Antek - Bolesław Prus

-bohater - uzdolniony chłopiec bez poparcia w otoczeniu traktowany jak darmozjad

-biedna matka, wyprawia chłopca w świat

-tendencyjna wymowa utworu, nakłania do pomocy dziecku, pozostawionemu na pastwę losu

• Katarynka - Bolesław Prus

-nowela o niewidomej dziewczynce, której jedyną radością jest katarynka, znienawidzona przez Tomasza.

-Tomasz zakazuje grania, później odwołuje zakaz widząc szczęście jakie daję upośledzonej dziewczynce katarynka.

• Janko Muzykant - Henryk Sienkiewicz

• Szkice węglem - Henryk Sienkiewicz

• Mendel Gdański - Maria Konopnicka

-bohater - żyd, mieszkający w Warszawie, wychowujący wnuczka,

-problematyka: Mendel - uczciwy i pracowity, dba o odrębność kulturową, nie wstydzi się pochodzenia po ataku tłumu na jego dom traci serce do miasta,

-wymowa utworu: obrona Żydów, którzy zasymilowali się z narodem polskim.

ADAM ASNYK!!!

- tworzy w czasach „niepoetyckich”

-wpływ miała na niego poezja romantyczna

-różnorodna tematyka wierszy od liryków do pejzażowych lub refleksyjno-filozoficznych

• „Daremne żale”

• „Do młodych”

• „Między nami nic nie było”

Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem”: powieść

„KAMIZELKA” Bolesław Prus - nowela

Literatura tendencyjna - zwykle powieść lub dramat której głównym założeniem i zadaniem jest upowszechnienie pewnych określonych idei społecznych lub politycznych oraz doraźne oddziaływanie na świadomość odbiorców. Służą temu: komentarze narratora, interpretacja, ocena zdarzeń, zachowań bohaterów.

---