RZECZOWNIK
Rzeczowniki występują w jednym z trzech rodzajów:
męskim,
żeńskim lub
nijakim,
np. (ten) mały chłopiec, (ta) mała dziewczynka, (to) małe dziecko.
Rozpoznawanie rzeczownika
Najczęściej możemy rozpoznać rodzaj rzeczownika na podstawie jego formy.
Np. rzeczowniki rodzaju męskiego mają przeważnie w mianowniku liczby pojedynczej czysty temat, bez końcówki (np. stół-Ø, pies-Ø, dąb-Ø), rzeczowniki rodzaju żeńskiego najczęściej końcówki -a lub -i (mama-a, dziewczyna-a, pan-i, sprzedawczyn-i), a rzeczowniki rodzaju nijakiego - końcówki -o, -e lub -ę (okn-o, koł-o, pol-e, zwierz-ę, ciel-ę).
Ten sposób rozpoznawania nie sprawdza się jednak w każdym przypadku.
Istnieją bowiem rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -o lub -a (Dyzi-o, mężczyzn-a), a także rzeczowniki rodzaju żeńskiego o temacie zakończonym spółgłoską miękką, które nie mają w liczbie pojedynczej końcówki (złość-Ø, miłość-Ø, twarz-Ø).
Liczba rzeczownika
Rzeczowniki występują przeważnie w dwu liczbach:
pojedynczej i
mnogiej.
Liczba pojedyncza oznacza jeden przedmiot (noga, ptak, osoba), a liczba mnoga - dwa lub więcej przedmiotów (bogi, ptaki, osoby).
Nieliczne rzeczowniki występują tylko w liczbie pojedynczej lub mnogiej.
Tylko liczbę pojedynczą mają niektóre rzeczowniki własne (Polska, Odra, Bałtyk), wiele rzeczowników określających pojęcia abstrakcyjne (miłość, dobro, złość, szlachetność), a także rzeczowniki zbiorowe, które oznaczają zbiór osób lub rzeczy (szlachta, społeczeństwo, mrowie).
Tylko liczbę mnogą mają niektóre nazwy geograficzne (Tatry, Czechy), nazwy przedmiotów składających się z dwu lub więcej części (nożyce, drzwi, spodnie, schody, usta) i inne rzeczowniki (imieniny, urodziny, skrzypce).
Przypadek rzeczownika
Mianownik (kto? co?) chłopiec, chłopcy; dom, domy
Dopełniacz (kogo? czego?) chłopca, chłopców; domu, domów
Celownik (komu? czemu?) chłopcu, chłopcom; domowi, domom
Biernik (kogo? co?) chłopca, chłopców; dom, domy
Narzędnik (kim? czym?) chłopcem, chłopcami; domem, domami
Miejscownik (o kim? o czym?) chłopcu, chłopcach; domu, domach
Wołacz (o!) (służy jako forma bezpośredniego zwracania się do kogoś lub czegoś), np. chłopcze! Zosiu! Ojczyzno!
Odmianę przez przypadki nazywamy deklinacją.