6.04.2005r.

Psychologia osobowości - wykład 5

Osobowość w psychologii egzystencjalnej, personologii H.A. Murraya i psychologii humanistycznej A. Maslowa.

Osobowość w koncepcjach psychologii egzystencjalnej ( np. Frankl, May )

• widoczna jest tutaj koncentracja na problematyce istnienia , fenomenologicznej analizie wolnej woli ( świadomych , wolnych wyborach, za które jednostka przyjmuje odpowiedzialność).

• występuje tutaj powszechność lęku i winy egzystencjalnej

• indywidualny sens życia stanowi metaregulator

• eksponowane jest zaufanie do człowieka i jego możliwości - sama samorealizacja jest opisywana w pozytywny sposób

• dominuje tutaj model człowieka świadomego ( mało miejsca pozostaje na nieświadomość)

• człowiek jest praprzyczyna swoich zachowań - podmiotowość człowieka

• akcentuje się rozumienie i poznanie człowieka ( inny sposób badania ) - ,, czy wyjaśniać czy rozumieć''?

• odrzuca się tutaj środki metodologiczne znane w psychologii - poznanie człowieka nie ma charakteru czysto naukowego

Henry A. Murray ( ur.1983) - personologia

• widoczne jest tutaj dążenie do zrozumienia pojedynczego przypadku w całej jego złożoności i niepowtarzalności

• jest to pełna wiara w człowieka

• jest to psychologia humanistyczna , ale zarazem docenione zostają biologiczne wyznaczniki zachowania - odwołania do psychoanalizy, także nacisk kładziony na rolę wczesnego dzieciństwa w rozwoju osobowości dorosłego

• Murray jednak bardziej przypomniana Eriksona niż Freuda

• widać odejście od podejścia empirycznego

Struktura osobowości Murraya ( jak u Freuda):

• id, ego i superego , ale tu id zawiera nie tylko impulsy nieakceptowane, ale zaakceptowane przez ego i społeczeństwo - centralne pojęcie potrzeby.

Murray - Test Apercepcji Tematycznej:

• przyczynił się on do rozwoju różnych technik pomiaru osobowości , w tym zwłaszcza potrzeb. Jego badania próbują łączyć podejście kliniczne z eksperymentalnym - celem było ukazanie kompletnego obrazu człowieka

• dużą rolę tutaj przypisuje się do motywacji nieuświadomionych - metody projekcyjne

Zlokalizowana w mózgu osobowość odzwierciedlała stałe i powtarzalne, ale też nowe i specyficzne elementy zachowania, które organizuje i ukierunkowuje. Zasadniczą jednostką analizy jest przebieg, tj. interakcja podmiot - przedmiot lub podmiot ( rozłożenie ich w czasie).

Potrzeby i presje odpowiadają sobie , co jest efektem działania sił wewnętrznych. Pojawia się także pojecie tematu jako modularnej jednostki zachowania. Temat jest odniesiony do interakcji między potrzebami a presjami sytuacyjnymi, pozwala na całościowe ujęcie człowieka.

Typologie potrzeb Murraya:

• nacisk na nieświadome motywacje

• zaspokojenie potrzeby pociąga za sobą przynoszącą zadowolenie redukcję napięcia , ale w przypadku niektórych potrzeb następuje wzrost napięcia dopiero później redukowanego.

• potrzeby:

• wiscerogenne ( o podłożu fizjologicznym)

• psychogenne

• wewnętrzne / zewnętrzne

• proaktywne (motywacja od wewnątrz )

• reaktywne ( rządzenie przez zewnętrzne środowisko )

Wyższe procesy psychiczne :

• obejmują planowanie, synchronizację, uporządkowanie

• potrzeby wzajemnie się dostrajają

• Murray jest prekursorem podziału na motywację zewnętrzną i wewnętrzną

Maslow :

• samoregulacja = samourzeczywistnienie

• aktywizacja do wzrostu, wzbogacenia

• motywacja deficytu - rządzi tu zasada redukcji napięcia i przywracania homeostazy

• Maslow nawiązuje do ja ,, filozofii egzystencjalnej'', religii - poprzez negację - psychoanalizy, także do koncepcji Goldsteina - perspektywy holistyczno -dynamicznej i organicyzmu, subiektywizmu, antyscjentyzmu. Widoczne jest także nawiązanie kliniczne - choć badał głównie samorealizujących się ludzi sukcesu, zdrowych i twórczych.

• Maslow upatruje przeszkód w samorealizacji w środowisku. Podobnie jak w koncepcji egzystencjalnej sens życia jest pojmowany jako metaregulator.

• według Maslowa rozwój dąży do harmonii, realizacji własnego potencjału człowieka, możliwości i talentu.

Widoczna jest wiara Maslowa w ,, poczciwego - twórczego'' człowieka, odwołującego się do uczuć. Przypisuje on człowiekowi naturę po części określoną gatunkowo. Jego rozwój jest stymulowany z wewnątrz - wszystko, co go hamuje, frustruje ową naturę, wypacza samorealizację pochodzi z zewnątrz.

Za Allportem Maslow nawiązuje do zasady autonomii funkcjonalnej , tzn. autonomii środków, które stają się celami samymi w sobie.

Człowiek samorealizujący się:

• otwarty

• niekonwencjonalny

• spontaniczny, niezależny ( autonomiczny)

• zdolny do przeżyć mistycznych - jednak realista

• twórczy

• akceptujący siebie

• traktujący innych podmiotowo

• zdolny do miłości

HIERARCHIA POTRZEB wg Maslowa

1. Potrzeby fizjologiczne ( potrzeby podstawowe )

2. Poczucie bezpieczeństwa

3. Przynależność społeczna

4. Uznanie

5. JA

Zaspokojenie potrzeb podstawowych nie zapewnia przyjemności, przeciwdziała jedynie frustracji, nieprzyjemnym doznaniom. Natomiast potrzeby wyższego rzędu, ich realizacja prowadzi do pełnego szczęścia, a brak realizacji nie powoduje znacznych ubytków w rozwoju ( przeżyciu jednostki ). Zaspokojenie potrzeb na danym poziomie motywuje do realizacji innych wyżej ustawionych w hierarchii.

Maslow wiele miejsca poświęca chorobom psychicznym. Podobnie jak Murray interesuje się siłami napędowymi człowieka - odczucia jako kryterium mówiące o szczęściu. Według niego nie należy nadmiernie kontrolować emocji - należy być szczerym a nie sztywnym.

1

---