RAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY

CA. SPINOCELLULARE, CA. PLANOCELLULARE,

SQUAMOSUS CELL CA. (SCC)

1. S Jabłońska „Choroby skóry”

2. D.K Hossfeld „Podręcznik onkologii klinicznej”

EPIDEMIOLOGIA:

• 10 x rzadziej niż rak podstawnokomóórkowy

• Grupy ryzyka:

• osoby narażone na promienie słoneczne przez dlugi czas (żeglarze, rolnicy)

• ludzie o jasnej karnacji , jasnych (niebieskich, lub szarych oszach) i jasnorudych

lub blond włosach

• albinosi, chorzy na xeroderma pigmentosum

ETIOLOGIA:

• Promienie słoneczne:

• większość rakow skóry wywolana jest promieniami nadfioletowymi, dlatego

pojawiają się najczęściej w obrębie skóry narażonej na promienie słoneczne

• Inne:

• promieniowanie jonizujące, produkty smoły pogazowej,związki arsenu

• wirusy - raki umiejscowione w obrębie narządów płciowych (penis, srom)

są często związane z obecnością potencjalnie onkogennych wirusów

HPV 16, lub zbliżonych typów HPV.

STANY PRZEDRAKOWE:

• Rak kolczystokomórkowy najczęściej powstaje na podłożu stanów przedrakowych:

• rogowacenie słoneczne (najczęściej)

• rogowacenie arsenowe

• róg skórny

• leukoplakia

• heilitis glandularis

• Także w obrębie blizn pooparzeniowych i potoczniowych szczególnie wykazujących

stwardnienie i napięcie

• Może powstać na tle owrzodzeń podudzi, w przetokach, w owrzodzeniach jamy ustnej,

w marskości sromu i prącia, zmian hipertroficznych w liszaju płaskim.

•Czynnikami prowokującymi mogą być:

• drażnienie mechaniczne

• przewlekłe działanie promieni słonecznych

• czynniki chemiczne

PATOGENEZA:

• rak powstaje z komórek w-wy kolczystej,które uległy odróżnicowaniu

i zwyrodnieniu anaplastycznemu

OBRAZ KLINICZNY:

• wykwit jest początkowo drobny

• cechuje się zdolnością do wzrostu naciekającego

• duży naciek podstawy i wałowato wywinięte brzegi (bez perełkowatego wału)

•przebieg zależy od umiejscowienia, głębokości naciekania i stopnia zróżnicowania

w obrazie histologicznym

• lokalizacja - może wystąpić wszędzie, gdzie pojawiają się stany przedrakowe,ale

najczęściej:

• warga dolna

• skóra okolicy oczodołu

• nos

• skóra głowy (łysina)

• narządy płciowe

• grzbiety rąk

ODMIANY KLINICZNE:

• wrzodziejąca (SCC exulcerans):

• głęboko drążące owrzodzenie o twardych wałowatych i nacieczonnych

brzegach

• brodawkująca (SCC vegetans):

• rośnie egzofitycznie

• zmiany są przerosłe, ma charakter kalafiorowaty

• naciekanie w głąb jest mniejsze

ROZPOZNANIE:

• objawy nasuwające podejrzenie zmian złośliwych:

• długotrwałe owrzodzenie, które może okresowo goić się,

lub nieznacznie krwawić

• krwawienie, owrzodzenie, lub tworzenie niesymetrycznych guzków

w obrębie keratosis solaris

• owrzodzenie,lub pojawienie się niesymetrycznych guzków w obrębie

blizn, skóry uprzednio napromienianej, lub przetoki

• długo trwająca czerwonawa plama ulegająca nadżerkom (ca preinvasivum?)

• zmiany umiejscowione na pograniczu skóry i błon śluzowych

• przy badaniu używać lupy i dobrego oświetlenia

• w zmianach podejrzanych wykonać biopsję i badanie hist-pat.

• małe zmiany usuwamy w całości z odpowiednim marginesem (2-3 mm.)

• w zmianach większych wykonujemy biopsję sztancą, lub skalpelem z

pobraniem wycinka z brzegu zmiany

• po rozpoznaniu ca. spinocellulare dokonać oceny okolicznych węzłów chłonnych,

zwłaszcza w przypadku zwiększonego ryzyka przerzutu (zmiana pierwotna duża,

umiejscowiona natułowiu, lub w obrębie blizny, lub na wznowie miejscowej)

RÓŻNICOWANIE:

• Rogowiak kolczystokomórkowy:

• szybszy przebieg

• nie występuje na podłożu stanów przedrakowych

• skłonność do samoistnrgo ustępowania

• Rak podstawnokomórkowy:

• perełkowaty wał

• mniejszy naciek podstawy

• powolny przebieg

• nie występuje na błonach śluzowych

• Czerniak bezbarwnikowy:

• częsty rozwój na podłożu znamienia

• szybki wzrost

• skłonność do rozpadu i przerzutów do węzłów

LECZENIE:

• jeśli guz usunięto w całości podczas biopsji chirurgicznej, a margines tkanek otaczających

nie był zmieniony nowotworowo, dalsze leczenie jest zbędne.

• jeśli na obrzeżu znaleziono ogniska nowotworowe należy dokonać reoperacji, lub radioterapii

• leczenie chirurgiczne zaleca się zwłaszcza przy nawrotach po radioterapii i gdy neo. Rozwija

się w bliźnie, lub na podłożu zmian popromiennych

• jeśli zeszycie brzegów rany jest trudne to stosuje się przeszczep skóry (trzeba mieć pewność,

że guz był usunięty doszczętnie)

• leczenie napromienianiem:

• lepszy efekt kosmetyczny zwł. na powiekach i nosie

• naświetlanie musi być wielokrotne (ok. 15x)

• zmiany większe, naciekające kość, lub chrząstkę powinny być w miarę

możliwości leczone chirurgicznie (nawet gdyby należało wykonać zabieg

rekonstrukcji), gdyż napromienianie może spowodować martwicę tkanek

twardych.

• w leczeniu guzów na podłożu chrząstki,w okolicy gałki ocznej, ucha

itp. stosuje się przyspieszacze liniowe elektronów. W przypadku tzw.

szybkich elektronów energia jest mała, a penetracja w głąb niewielka

• w powtarzających się nawrotach stosuje się specjalistyczną metodę zwaną chirurgią kontrolowaną

mikroskopowo - usuwanie guza w postaci cienkich płatków, które są badane mikroskopowo.

Zabieg skrawania prowadzi się doputy, dopuki margines nie zawiera utkania nowotworu. Metoda ta

pozwala na uzyskanie dużego odsetka wyleczeń (98-99%) nawet w bardzo trudnych przypadkach.

• w rzadkich przypadkach przerzutów do węzłów chłonnych należy usunąć je chirurgicznie

POWIKŁANIA:

• przerzuty:

• występują w 2,5-50% przypadków w zależności od stopnia złośliwości, głębokości nacieku, umiejscowienia

• najczęściej przerzuty dają raki umiejscowione na pograniczu skóry i błon śluzowych,

na tułowiu,w obrębie blizny,na wznowach miejscowych

ROKOWANIE:

• zależy od stopnia złośliwości, głębokości nacieku, umiejscowienia

• raki wielkości 2-3 cm. -ok. 90% wyleczeń

• w dużych rakach i przy wystąpieniu przerzutów do węzłów chłonnych 5-letnie przeżycie

u 70-75%

PROFILAKTYKA:

• profilaktyka pierwotna:

• unikanie nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne

• profilaktyka wtórna:

• dokładne oglądanie skóry podczas badania lekarskiego

PATRZ TEŻ:

A

---