Ekonomia: ćwiczenia nr 4, 12 III 2001 r.
Podział dochodu narodowego:
pierwotny - odbywa się w miejscu wytworzenia dochodu, np. w przedsiębiorstwie; nie dzieli się między pracowników i przedsiębiorców. W wyniku pierwotnego podziału tworzą się płace pracowników najemnych i zyski przedsiębiorstwa;
wtórny - tworzony poprzez rynek (mechanizm rynkowy) i budżet państwa. Tworzony poprzez system cen i system podatków. Co się tworzy w wyniku wtórnego podziału dochodów? Tworzy się dochody właścicieli przedsiębiorstw i jednostek usługowych, pracowników sfery nieprodukcyjnej i państwa. Mamy trzy grupy podmiotów, które otrzymują dochody w wyniku wtórnego podziału dochodów.
Jeżeli państwo dysponuje własnymi dochodami, to realizuje zadania polityki gospodarczej i społecznej:
finansuje administracje państwową, wymiar sprawiedliwości, ochronę porządku publicznego;
obronę narodową, powszechną i publiczną oświatę, naukę i kulturę;
obciążenia z tytułów kredytów zagranicznych, publiczną ochronę zdrowia i opiekę społeczną.
Zadania te wynikają z koncepcji państwa dobrobytu, które przychodzi z pomocą swoim obywatelom.
ostateczny - tworzy się fundusz konsumpcji i akumulacji, który tworzy się za pomocą redystrybucji dochodów, podatków i kredytów.
Fundusz konsumpcji - dzieli się na konsumpcję indywidualną i grupową (administracja, oświata, służba zdrowia, nauka, kultura - zaspokajają potrzeby społeczności). Podmioty sfery realnej: konsumpcji, produkcji, wymiany,
Fundusz akumulacji - powiększanie zasobów kapitałowych w gospodarce jako całości. Wydatki finansowane z funduszu akumulacji: inwestycje powiększające zdolności produkcyjne gospodarki, inwestycje w sferze usług nieprodukcyjnych, wydatki powiększające zapasy i rezerwy w gospodarce, wydatki na powiększenie środków obrotowych w gospodarce i finansowanie ujemnego salda bilansu płatniczego. To są wydatki, które możemy sfinansować w gospodarce dzięki akumulacji. (Mamy środki, aby sfinansować ujemny wynik salda, gdy wypływy są większe od obrotów. Jeżeli będziemy finansować inwestycje powiększające zdolności produkcyjne i inwestycje w sferze usług nieprodukcyjnych to będziemy sprzyjali rozwojowi produkcji eksportowej i wtedy możemy doprowadzić do zmian w saldzie bilansu płatniczego kraju).
Jak mówimy o analizie ekonomicznej mierników zmian dochodów narodowych to wprowadzamy pojęcie
PKB
PKB per capito = ------------------------------------
Liczba mieszkańców kraju
PKB per capito - produkt krajowy brutto podzielony przez liczbę mieszkańców danego kraju, świadczy on o jakości życia danego społeczeństwa, nie jest to obiektywny miernik, bo podaje średni dochód na jedną osobę. (w Polsce około 4500 $, jest to trzykrotnie mniej niż w najbiedniejszym kraje UE).
Okazuje się, że ekonomiczne pomiary jakości życia są niedoskonałe.
GNP (PNB) - Produkt Narodowy Brutto, miernik niedoskonały, wady:
nie ujmuje efektów pracy, które nie znalazły się w obiegu rynkowym ( pracy w gosp. domowym, na własnej działce etc.);
nie ujmują rezultatów gospodarki cienia (szarej i czarnej strefy);
nie ujmuje czasu wolnego jako dobra istotnego i będącego istotnym elementem dobrobytu społecznego;
nie obejmuje korzyści z bogactwa nabytego przez gospodarstwa domowe w poprzednich okresach;
ujmuje tzw. antydobra (broń, tytoń, alkohol, narkotyki), które nie służą człowiekowi, wobec tego nie powiększają dobrobytu społecznego.
Alternatywne metody, które uwzględniają te elementy które nie są brane pod uwagę w analizie ekonomicznej:
Metoda genewska poziomu życia - wyróżnia zmienne endogeniczne i egzogeniczne (wewnętrzne i zewnętrzne).
endogeniczne (wew.) - opisują społeczne aspekty poziomu życia, uwzględniając poziom zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych w danym okresie,
egzogeniczne (zew.) - zmienne losowe i nielosowe wyjaśniające przyczyny zmienności stopnia zaspokojenia potrzeb.
Głównie uwzględnia się czynniki endogeniczne. Pierwszą ich wersję w 1966r. opracował Drewnowski i Scott i do zmiennych endogenicznych zaliczyli wówczas: wyżywienie, osłonę (czyli mieszkanie, odzież i obuwie), ochronę zdrowia, wykształcenie, rekreacje, zabezpieczenie społecznie i zagospodarowanie mapy kraju.
Druga wersja została sformułowana w 1974r. przez Drewnowskiego. Rozszerzył on klasyfikację tworząc 3 segmenty (agregaty) potrzeb, które warunkują samoocenę poziomu życia:
potrzeby konsumpcyjne,
potrzeby ochrony,
potrzeby środowiska (socjalnego i przyrodniczego)
W latach '90 agendy ONZ opracowały nowego miernika poziomu życia:
HDI - wskaźnik ludzkiego rozwoju, oceny poziomu życia przez człowieka. Wskaźnik ten ocenia poziom życia mieszkańców krajów zrzeszonych w ONZ, opracowany przez uczonych z Oxfordu. Wskaźnik ten nie uwzględnia stanu jakości środowiska przyrodniczego (jego wada). Stanowi on kombinacje 3 wskaźników:
PKB na jednego mieszkańca (PKB per capita);
przewidywaną długość życia;
poziom wykształcenia.
Na podstawie tych wskaźników opracowuje się ranking krajów pod względem rozwoju.
Miernik NEW - najbardziej znana próba modyfikacji wskaźnika PNB w sensie dobrobytu ekonomicznego netto. Uwzględnia przy obliczaniu NEW nierynkowe dobra i straty. Modyfikuje PNB w następujący sposób:
odejmuje z PNB negatywne skutki oddziaływań na jakość życia: zanieczyszczenia środowiska (powietrza, ziemia, wody), a także hałas i zaśmiecenie;
wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową;
dodaje do PNB efekty pracy gospodarstw domowych i czas wolny.
Miernik NEW jest szeroko wykorzystywany w krajach rozwiniętych i w Japonii. Ma on też szereg wad, wynikających z tego iż koncentruje się wyłącznie na pomiarze dobrobytu ekonomicznego, eliminując tak istotne dla spokoju społecznego usługi jak policyjne, czy przeciwpożarowe.
Nie ma idealnego wskaźnika w sensie ekonomicznym ani w sensie społecznym. Uwzględniając jedne aspekty musimy pominąć inne.
Jeżeli dochód narodowy jest wyrażony w formie pieniężnej, to podlega on zjawiskom aprecjacji lub deprecjacji. Jeżeli mówimy o aprecjacji lub deprecjacji to zyskuje na wartości lub traci w wyniku wystąpienia zjawiska inflacji.
Jeżeli obrazujemy zmiany w poziomie cen to musimy przeprowadzić:
Analiza deflatora : Df - wskaźnik zmian poziomu cen.
NPNB
Df= ----------- x 100
RPNB
NPNB - normalny PNB, ujęty w cenach bieżących, uwzględnia wpływ inflacji,
RPNB - realny PNB, ujęty w cenach stałych, koryguje nominalny PNB o wpływ inflacji, przyjmuje, że ceny z pewnego okresu są cenami bazowymi, i na podstawie tych cen śledzi się zmiany wskaźnika w czasie.
Jeżeli:
Df > 100 , inflacja.
Df < 100, deflacja (spadek ogólnego poziomu cen).
ZADANIE I:
C (wydatki konsumpcyjne)= 1200 PKB w cenach rynkowych = C + I + G = 1900
I (wydatki inwestycyjne) = 400 Nx (eksport netto) = Ex - Im = -30
G (wydatki rządowe) = 300 PNB w cenach rynkowych = C + I + G + Nx = 1870
Ex (eksport) = 120 PNN w cenach rynkowych = C + I + G + Nx - A =
Im (import) = 150 1800
T (podatki) = 500 PKB w cenach czynników wytwórczych = C + I + G +
B (płatności transferowe) = 50 B - T = 1450
A (amortyzacja) = 70 PNB w cenach czynników wytwórczych =
Nx (Ex - Im) = -30 = PKB (C + I + I + G + B - T) + Nx = 1420
PNN w cenach czynników wytwórczych =
= PNB (C + I + I + G + B - T + Nx) - A = 1350
ZADANIE II:
Dobro |
Wielkość produkcji |
Cena |
NPNB wartość prod. w cenach bieżących. |
RPNB wartość prod. w cenach rynkowych. |
||||||||
|
`90 |
`95 |
`00 |
`90 |
`95 |
`00 |
`90 |
`95 |
`00 |
`90 |
`95 |
`00 |
A |
50 |
60 |
65 |
4 |
3 |
2 |
200 |
180 |
130 |
200 |
240 |
260 |
B |
40 |
45 |
50 |
3 |
5 |
7 |
120 |
225 |
350 |
120 |
135 |
150 |
C |
35 |
50 |
60 |
2 |
5 |
2 |
70 |
250 |
120 |
700 |
100 |
120 |
390 |
655 |
600 |
390 |
475 |
530 |
NPNB
Df = ------------ x 100
RPNB
Df w roku 90 = (390/390) x 100 = 100;
95 = (655/475) x 100 = 137;
00 = (600/530) x 100 = 113.