MĘCZENNICY MYŚLI WOLNEJ I NIEZALEŻNEJ
STOICY(świat rzymski)
- filozofia w walce z despotyzmem carów, przedstawiciele tej filozofii podli ofiarą swojego umysłu i charakteru.
- na pierwszy plan wysuwa się święte prawo wolności myślenia wobec polityki; prawo sumienia wobec roszczeń wszechwładzy cezarów
- despotyzm powoduje zepsucie obyczajów panujących w społeczności rzymskiej; chciano uczynić człowika pewnego rodzaju bogiem co w końcu uczyniło z niego szaleńca
- stoicy usiłowali zwalczyć tyranię cazara narażając własne życie. Protestowali własną nauką i działaniem
- Filozofia stoików: najważniejszą jest moralnością a głównym przesłaniem to żyć zgodnie z wolą i rozumną naturą. W filozofii tkwi jedyne dobro mające wartość bezwzględną które polega na uczciwości. Stoicyzm przejął i dalej prowadził dzieło rozpoczęte przez Sokratesa a więc bronić i rozszerzać po świecie z jednej strony pojęcie jedności Boga a z drugiej pojęcie człowieczeństwa w przeciwieństwie do państwa. W stoicyzmie idea człowieczeństwa ukazuje się i świeci całym swoim blaskiem, ponieważ on ogłasza równość wszystkich ludzi. Stoicyzm był nauką o moralności, według stoików kobieta równa jest mężczyźnie, niewolnik również jest człowiekiem wolnym, lecz potępiał instytucję niewolnictwa w imię równości wszystkich ludzi.
- PETUS TRAZEASZ - jego zguba powzięta przez Nerona symbolizowała zatratę najwyższych wartości obowiązujących w państwie. Po zamordowaniu przez Nerona własnej matki i umieszczeniu obrazu Nerona na miejscu posągu bogini Minerwie T opuścił senat. Uchylał się od obecności Nerona, od składania przysięgi, nie składał ofiar. T protestował przeciw służalstwu i zbrodniom swą nieobecnością .Niejaki Cossutianus wróg T chciał się zemścić na nim i przedstawił go Neronowi jako bezbożnika i buntownika. Sprawę tą pozostawiono senatowi, a skarżenia były za to że nie uznaje boskości Poppei i za bunt. T mógł uniknąć śmierci lecz tego nie zrobił, według niego nie popełnił żadnego przestępstwa.
- SORANUS - również został skazany za to że był buntownikiem tym grożniejszym od T że do zbrodni włączył własną córkę. Oskarżycielem jest człowiek który niegdyś wykładał stoicyzm Soranusowi.
- HELWIDIASZ PRYSK - rzucony na wygnanie tym samym wyrokiem, który skazał na śmierć jego teścia T. Uzbrojony nauką żył odważnie ale też nie uląkł się śmierci. Był on przeciwnikiem cesarskiego despotyzmu, chciał wyjaśnić śmierć teścia ukazując że został on zamordowany bezpodstawnie. Helwidiasz został znów zesłany na wygnanie, a przez cesarza Wespazjana
- RUSTYKUS ARISTENUS - został skazany na śmierć za to że stanął w obronie Helwidiasza Pryska
- SENECION- także przepłacił życiem pochwałę Helwidiasza.
GIORDANO BRUNO (Włochy)
- filozofowie włoscy myśl ludzką pchnęli do samych granic możliwości poznawczych człowieka, ze śmiałością myślenia umieli połączyć heroizm poświęcenia oraz odwagę męczeństwa.
-B wstąpił do zakonu i tam odnalazł w sobie ducha filozofii. Ciągłe sprzeczał się z władzą, której podlegał. Opuścił Włochy, aby uniknąć prześladowań, dotyczące katolickich dogmatów, poglądów na temat Arystotelesa. Poświęcił wszystko na rzecz przekonań dla których 20 lat później miał poświęcić życie. Wędrował z jednego miasta do drugiego. Był w Genewie, do której przywiodła go reformacja lecz wkrótce spotkał tą sama nietolerancję, która uprzednio zmusiła go do ucieczki z Włoch, spotkał również tą samą wiarę w Arystotelesa. Pobyt w Genewie nie był ani dobry ani bezpieczny. Następnie udał się do Taluzy lecz tu zobaczył coś co nazwał „szałem scholastycznym” i jak szybko opuścił to miasto. Kolejnym miastem był Paryż, otrzymał prawo wykładania logiki, potem wypowiedział walkę fizyce Arystotelesa. Według filozofii Bruna naczelną zasadą jest wolność myślenia której był wierny przez całe życie. Wymagał aby w wyborze poglądów i systemów decydował rozum i dostrzeganie tego, co widoczne jest samo przez się. Wygłaszał przemówienia, mówił śmiało to co myślał i to właśnie zmusiło go do wyjazdu z Paryża. Następnymi państwami były Anglia, Niemcy gdzie był doktorem teologii, lecz nie otrzymał upoważnienia do odczytów filozofii. W jednym z przemówień wypowiedział gorącą pochwałę Lutra i to za nią został oskarżony że publicznie wychwala diabła i duszę zaprzedał szatanowi. Wędrował z jednego miasta do drugiego, aresztowano go, spędził 6 lat w podziemiach w Wenecji zanim odwieziono go do Rzymu. W Rzymie chciano nawrócić Bruna, rozpoczęli z nim dysputy, grożono mu karą śmierci, lecz był nie ugięty , dla niego filozofia była apostolstwem, obowiązek sumienia nakazywał mu umrzeć śmiercią męczeńską. Został skazany na śmierć przez spalenie, przed śmiercią rzekł: „Wyrok, który tu przed chwilą wydaliście więcej sprawia niepokoju wam aniżeli mnie!” - były to słowa Sokratesa i słowa wszystkich męczenników.
CAMPANELLA
Losy C. Wykazują podobieństwo z losami Bruna. Również wstąpił do zakonu i tak jak on zerwał z duchem tego zgromadzenia, uderzając w Arystotelesa i średniowieczną filozofię. Nie zginął tak jak Bruno, lecz przechodząc za życia prawdziwe piekło stał się bohaterem i obrońcą wolnej myśli. Ominął go stos lecz 27 lat spędził w więzieniu, 15 razy był sądzony i 7 razy poddawany najstraszniejszym torturom. Obwiniano go za: swoją naukę, za książkę której nie napisał, za podzielanie opinii Demokryta, że żywi złe uczucia przeciw Kościołowi, za to że jest heretykiem, za bunt, spisek, za przeczenie tego co głosił Arystoteles. Z myślą łączył czyn. Długa i okropna niewola nie złamały tego człowieka. Nawet w więzieniu pracował nad udoskonaleniem swojej nauki. Z głębi więzienia bronił poglądów Kopernika a także napisał obronę Galileusza. Wypuszczono go z więzienia i schronił się we Francji.
VANINI
Śmierć nadaje mu to samo chlubne miejsce w rzędzie męczenników myśli swobodnej jak Bruno i Campanella. Oskarżono go o ateizm, a czy było to uzasadnione czy nie tego nie wiemy. Zbrodnia jaką popełniono na zawsze pozostanie czynem odrażającym. Był to kolejny objaw oraz dowód okrutnego i ślepego fanatyzmu, jaki panował w Taluzie, mieście katolickim. Również wędrował po różnych miastach jak Bruno, osiedlił się w Paryżu i tam został aresztowany i postawiony przed parlamentem. Potępiono go wyłącznie za ateizm, bluźnierstwa, bezbożność. Nie prosił o ułaskawienie i śmierć przyjął z męstwem oraz godnością. Wyrok śmierci był bardzo okrutny, najpierw zhańbili go a potem obcięli mu język i udusili aż w końcu spalili na stosie.
GALILEUSZ
Również zalicza się do tej tragicznej listy męczenników. Galileusz to imię słynne wprawdzie geniuszem aniżeli niezłomnością charakteru. Prześladowania jakie doznał za swe śmiertelne odkrycia, umieszczają go w rzędzie męczenników myśli. Podjął się naukowego potwierdzenia kopernikowskiej hipotezy o obrocie Ziemi wokół Słońca: hipotezy której Bruno i Campanella bronili ze stanowiska filozoficznego. Został skazany za swoje poglądy zawarte w książce „Dialogi Galileusza”, został on potępiony. Cierpiał okrutne tortury moralne, kiedy pod groźbą katuszy, więzienia, tak skromnie musiał się wyrzec samego siebie, zaprzeczyć wyników nieśmiertelnych swoich odkryć oraz uznać za prawdziwe to co było fałszem, że nie będzie uznawał tego, co do tej pory przyjmował za prawdę. Galileusz po zadanych mu udrękach wyszeptał „a jednak się kręci”, i jeśli słowa te nie są historycznie prawdziwe to są prawdziwe filozoficznie i w takim znaczeni zostaną nieśmiertelne. „A jednak się porusza” to głos protestu przeciw fanatyzmowi i bezrozumnym prześladowaniom, to słowa godne wszystkich obrońców rozumu, postępu i prawdy.
KAZIMIERZ ŁYSZYŃSKI (Polska)
Literatura swą niezależnością w dziedzinie nauki, dojrzałością myśli politycznej potrafiła podjąć problemu z jakimi borykała się myśl europejska. Niestety przykre budzą się refleksje kiedy do szeregu męczenników idei przychodzi nam dołączyć imię rodaka. I choć w rzeczpospolitej przyjęło się mówić o państwie bez stosów to jednak rok 1689 jest datą męczeństwa K.Ł. W okresie XVI w w Polsce heretycy uznani byli za wrogów ojczyzny. Ludzi myślących obrzucano obelgami. W XVI wieku szatańska siła osłonięta boskim imieniem zatruwała krew naszego społeczeństwa w ciągu blisko dwóch stuleci. Ł odznaczał się wielkim zamiłowaniem do nauki i nieprzeciętnymi zdolnościami. Pism Ł na podstawie których oskarżono go o ateizm nie znamy. Powodem oskarżenia stały się jego objaśnienia którymi opatrzył dzieło Altstediusa „ Encyklopedia biblijna”, a właściwie jeden dopisek „ więc nie ma Boga”. Przed sądem uznał że pisał to lecz nie uznał tego za wyraz własnych przekonań.. Ł wierzył w Boga. Oskarżycielem jego był przyjaciel Jan Brzóska. Sąd odbył się podczas sejmu, odwołanie się do Boga policzyć trzeba za szereg zbrodni. Wyrok był następujący: pisma jego spalono przez kata, sam zaś Ł wywieziony za Warszawę został spalony żywcem na stosie. Wyrok ten został potępiony przez papieża i Świętą Inkwizycję.
„MYŚL NIE UMIERA, A JEŚLI ZDAJE SIĘ , ŻE UMIERA TO PO TO , ABY JAK FENIKS ODRODZIĆ SIĘ Z POPIOŁÓW SWOICH”