BIOMY 1. PUSTYNIE LODOWE WOKÓŁBIEGUNOWE Lokalizacja/charakterystyka: wieczne lody w strefie polarnej, wieczna zmarzlina zajmuje na kuli ziemskiej 21 milionów kilometrów kwadratowych (z czego na półkuli południowej tylko 1 milion). Arktyka charakteryzuje się słabym zlodowaceniem kontynentalnym. Pory roku wyznaczane przez dzień polarny i noc polarną. Klimat: Temperatura: średnie temperatury miesięczne zawsze niższe od 0 stopni Celsjusza (od -10 w lecie do -50 w zimie). Powietrze suche i mroźne. Bardzo silne wiatry. Obfite opady śniegu. Wysokie albedo. Gleby: Arktyczne typowe i arktyczno-pustynne. Ciekawostki: Grubość lodu miejscami do 4000 metrów. Brak stałej ludności (eskimosi) Zwierzęta: Foki, morsy, wieloryby, lisy polarne (pieśce), niedźwiedź polarny, pingwiny (tylko na południu), albatrosy. Rośliny: Okres wegetacyjny trwa 4-6 tygodni. Brak zwartej roślinności. Kriofity (rośliny lubiące niskie temperatury). Nieliczne rośliny kwiatowe - trawy kępkowe, rośliny poduszkowe, mszaki, porosty, glony i bakterie. 2.TUNDRA Lokalizacja/charakterystyka: Pomiędzy pustyniami lodowymi a północną granicą lasu. W Eurazji nie przekracza na ogół koła podbiegunowego, w Ameryce Północnej - dochodzi nawet do 55 stopni. Łączna powierzchnia około 3 miliony kilometrów kwadratowych. Około 90% to półkula północna.
|
Klimat: surowy. Temperatury od -8 do -50 zimą, latem nawet do +20 stopni Celsjusza, średnio 5-10. Słabe nasłonecznienie. Roczna suma opadów - 200 do 300 mm (Eurazja) i 750 mm Ameryka Północna. Silne wiatry. Gleby: Wieczna zmarzlina, rozmarzanie gleby do 2 m. Rozległe zabagnienia i torfowiska. Gleby glejowe, torfowo-glejowe, poligonalne. Soliflukcja (spływanie rozmarzniętej wierzchniej warstwy gleby). Zwierzęta: Lemingi, bezskrzydłe ptaki i owady, dużo paleoendemitów, dominacja hemikryptofitów i chamefitów. Zające bielaki, renifery, woły piżmowe. Rośliny: Sezon wegetacyjny - 2 do 3 miesięcy. Mchy i porosty, rośliny żyworodne, malina moroszka, wierzby i brzozy karłowate. Ciekawostki: Rodzaje tundry: mszysto-porostowa, krzewinkowa (drzewa tylko nad rzekami), lasotundra (z torfowiskami). Na półkuli południowej - południowy fragment Patagoni, nieliczne wyspy. Tunturi - łysa góra. Parki narodowe: Kobuk Valley - Alaska, Północno-wschodniej Grenlandii, na Wyspie Baffina - Kanada, Wyspa Ellesmera -Kanada (najbliższa bieguna stale zamieszkana osada ludzka), Sarek - Szwecja 3. TAJGA Pirofity np. Sosna Banksa (Fire Tree), tulipanowce - drzewa liściaste, podobnie jak sekwoje przetrwał tylko w USA, gdyż tam góry są ustawione „pionowo”, i sekwoje przesunęły się przed lodowcem na południe. Północna Azja, Europa, Ameryka. Pomiędzy 45 a 75 stopni szerokości północnej. Prawie 70% rośnie na wiecznej zmarzlinie (Syberia, Kanada). |
Klimat - chłodny, miejscami surowy, wyraźnie sezonowy, wysoka amplituda temperatur rocznych, styczeń od -10 do -30 stopni Celsjusza, latem średnio 10-20 stopni. Opady: 300-700 mm Sezon wegetacyjny - 3-5 miesięcy. Gleby - zakwaszone, bielicowe. Przewaga drzew iglastych, domieszkowo topole i brzozy, rzadziej wierzby i olsze Drzewostany wiecznie zielone, jednopoziomowe, warstwa podszytu uboga. W runie liczne krzewinki z rodziny wrzosowatych. Przekrój drzew - wysokie i strzeliste, płytkie i szerokie systemy korzeniowe (mikoryza) Im dalej na północ tym węższe korony i mniej zwarte drzewostany. Im dalej na wschód zmieniają się gatunki (świerk syberyjski, modrzew dahurski). Liczne torfowiska. Zwierzęta: wapiti (jeleń - wikariant), rosomak Typy tajgi: -urman - zachodniosyberyjska tajga ciemna (czerń) z przewagą jodły syberyjskiej, domieszką świerka i limby. -tajga jasna - (świetlista), wschodniosyberyjska, z przewagą modrzewia dahurskiego. 4.BOREALNE LASY IGLASTE Większa ilość opadów, Świerk biały, świerk sitkajski, modrzew amerykański, brzoza papierowa, topola balsamiczna, sosna Banksa. Północna granica lasu Zwierzęta: Niedźwiedź brunatny (grizlie) i szary Rosomak, ryś, dzik, łoś, jeleń północny, sarna, zająć, wiewiórka Obszary chronione: Park Narodowy Katmai na Alasce, Park Narodowy Pukaskwa - Kanada, P.N. Bjornlandet - Szwecja, Wodłozierski Park Narodowy - Karelia (Rosja) |
5. STEPY równina pozbawiona drzew, rzek i jezior. Step przypomina pod tym względem prerię, z tą różnicą, że preria jest z reguły zdominowana przez wysokie trawy, a step może być obszarem półpustynnym lub pokrytym trawą i krzewami (czasem w zależności od pór roku). Występuje w warunkach klimatu umiarkowanego z gorącym, suchym latem. Klimat: Stepy występują w obrębie strefy umiarkowanej, w głębi kontynentów, gdzie napływ wilgotnego powietrza morskiego jest niewielki. Skąpe opady, choć większe niż w strefie pustyń, nie wystarczają, żeby rozwinęła się roślinność leśna. Strefa stepów charakteryzuje się dość suchym klimatem o chłodnych zimach i upalnych latach. Latem, wskutek silnego parowania, tylko niewielkie ilości wody opadowej wsiąka w glebę. Zapas wody w glebie nie zaspokaja potrzeb drzew i dlatego w krajobrazie stepowym brak jest lasów. Roślinności: Podział stepów ze względu na dominujące gatunki traw: -łąkowe (Europa Wschodnia, Ameryka Północna) - najbogatsze gatunkowo; składają się z wysokich traw (do 120 cm). Występują tu czarnoziemy, przez co wykorzystywana jest jako uprawy rolne -ostnicowe (Azja Środkowa, Mongolia, Nizina Kubańska)- uboższe gatunkowo; występuje w klimacie suchym, kontynentalnym. Ten rodzaj stepu wykształca gleby bielicowe. Częściej tereny te, wykorzystuje się do pasterstwa niż do rolnictwa ze względu na mniejszą zawartość próchnicy - piołunowe - najuboższe gatunkowo; gleba zawiera niewiele związków odżywczych i jest mocno zasolona, dlatego rzadko jest wykorzystywana rolniczo Obok traw rośnie sporo innych roślin zielnych, np. wrotycz, sasanka, niezapominajka, miłek wiosenny, tararus zwyczajny. Okres roku, w którym rozwijają się rośliny stepowe nie jest długi. |