Rezerwaty przyrody
Rezerwaty obejmują naturalne lub mało zniekształcone ekosystemy, biocenozy i zbiorowiska roślinne, lub też poświęcone są ochronie rzadkich składników szaty roślinnej i świata zwierzęcego bądź ochronie określonych składników środowiska należących do przyrody nie ożywionej.
Już w 1918 r. posiadaliśmy w Polsce 39 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 1469 ha, a do roku 1939 liczba rezerwatów wzrosła do 180. Po II wojnie światowej przystąpiono do rekonstrukcji sieci rezerwatów. W końcu 1965 r. było ich już 490 i zajmowały łącznie ponad 31 tys. ha. Razem w ciągu ostatnich 45 lat utworzono w Polsce 953 rezerwaty przyrody, przy czym najbardziej dynamiczne były lata 1955-1960 (278 obiektów) oraz lata 1980-1985 (161 obiektów).
Obecnie sieć rezerwatów przyrody tworzy 1122 obiektów, zajmujących powierzchnię ponad 121,3 tys. ha, przy czym największy udział mają rezerwaty leśne.Rezerwaty nie są równomiernie rozmieszczone na obszarze kraju. Największe ich zagęszczenie występuje w Karpatach, w pasie starych gór i wyżyn południowych oraz na obszarze pojezierzy: Drawskiego, Kaszubskiego, Mazurskiego i Wielkopolskiego.
Rezerwaty przyrody są cennymi obiektami do badań naukowych, a główne zainteresowania badaczy skupiają się na zagadnieniach florystycznych, fitosocjologicznych (czyli dotyczących zespołów roślinnych) i faunistycznych. Spośród istniejących rezerwatów przyrody za najcenniejsze należy uznać te, które reprezentują walory przyrodnicze mające znaczenie dla międzynarodowej ochrony przyrody. I tak, na liście rezerwatów biosfery znajduje się rezerwat ornitologiczny "Jezioro Łuknajno", który został również umieszczony w spisie obszarów objętych Konwencją Ramsarską "O obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życia ptactwa wodnego". W spisie tym ponadto figurują rezerwaty (jeziora): "Siedem Wysp", "Karaś", "Świdwie" oraz "Słońsk".
REZERWAT PRZYRODY
Ustawa o ochronie przyrody przewiduje ochronę obszarową w postaci parku narodowego i krajobrazowego. Obszarową formą ochrony są również rezerwaty przyrody, które w Polsce są najważniejszą po parkach narodowych formą zabezpieczenia zasobów naturalnych świata przyrody. Z zapisu w prawie polskim wynika, że obiektem uznanym za rezerwat przyrody są tereny obejmujące „zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi” (art. 13 ust. 1 Ustawy z dn. 16 kwietnia 2004 r.).
W rezerwatach ochronie podlega całość przyrody, ale zwykle któryś ze składników przyrody jest głównym przedmiotem ochrony. Z tego powodu można rezerwaty podzielić na wiele rodzajów. W naszym kraju przyjęło się wyróżniać następujące rodzaje rezerwatów: faunistyczne, florystyczne, krajobrazowe, leśne, przyrody nieożywionej, słonoroślowe, stepowe, torfowiskowe, wodne.
W rezerwatach stosuje się ochronę częściową i ścisłą. Wg art. 5 ust. 4 ww. ustawy ochrona częściowa umożliwia „ochronę gatunków roślin, zwierząt i grzybów dopuszczającą możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części”. Interpretując ten zapis, ochrona częściowa ma na celu przywrócenie stanu pierwotnego środowiska i zmierza do unaturalnienia biocenoz lub zachowania ich w określonym stanie. Ochrona częściowa może być związana z przebudową stanu gatunkowego, poprzez promowanie wybranych gatunków przy jednoczesnym eliminowaniu ich konkurentów.
Ochrona częściowa w rezerwacie może mieć charakter zachowawczy (koncentracja działań na zapewnieniu przyrodzie zewnętrznego bezpieczeństwa), lub czynny (stabilizacja, renaturalizacja, przebudowa lub eksperyment wewnątrz rezerwatu).
Natomiast ochrona ścisła polega na zaniechaniu całkowitej ingerencji człowieka. Definiuje ją art. 5 ust. 9, który mówi, że ochrona ścisła to „całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka w stan ekosystemów, tworów i składników przyrody oraz w przebieg procesów przyrodniczych na obszarach objętych ochroną, a w przypadku gatunków - całoroczną ochronę należących do nich osobników i stadiów ich rozwoju”.
W granicach wszystkich rezerwatów zabronione jest niszczenie roślin, chwytanie i zabijanie dziko występujących zwierząt, niszczenie stanowisk i miejsc rozrodu, zbieranie grzybów i runa leśnego, wycinanie bądź niszczenie drzew i krzewów, niszczenie gleby oraz zmiany stosunków wodnych. Wszelkie zakazy jakie obowiązują w rezerwatach przyrody szczegółowo reguluje obowiązująca ustawa w art. 15. W tym samym art. 15 ust. 2, ustawa dopuszcza ingerencję w żywe i martwe zasoby rezerwatu jeżeli jest to uzasadnione i wynika z potrzeby zabezpieczenia przyrody, planu i zadań ochrony rezerwatu.
Wokół rezerwatu może być wyznaczona otulina. Ma ona na celu zabezpieczenie przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka. Otulinę jako strefę ochronną wyznacza się indywidualnie dla każdego z rezerwatów przyrody.
Rezerwat przyrody zostaje powołany w drodze rozporządzenia wojewody, „który określa jego nazwę, położenie lub bieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a także sprawującego nadzór nad rezerwatem” (art. 13 ust. 3). Mając na celu zachowania wartości przyrodniczych, dla których został powołanych rezerwat, sporządza się plan ochrony na okres 20 lat. W planie tym uwzględnia się stan przyrody, potencjalne wewnętrzne i zewnętrzne zagrożenia, ocenę dotychczasowych sposobów ochrony oraz charakterystykę i ocenę stanu zagospodarowania przestrzennego.
Jednak, zanim nastąpi formalne utworzenie rezerwatu przyrody, prowadzone są liczne, trwające wiele lat badania i analizy naukowe. Swoim zakresem obejmują: dane geograficzne, hydrografię terenu, szczegółową inwentaryzację składu gatunkowego roślin, zwierząt i grzybów. Biorą pod uwagę również wpływ czynników antropogenicznych na tworzony obiekt. W planowaniu uwzględnia się także oddziaływanie ruchu turystycznego. Dotyczy to w szczególności tych obiektów, które są atrakcyjne do uprawiania turystyki wypoczynkowej, krajoznawczej i specjalistycznej (kwalifikowanej).
Efektem końcowym badań i analiz jest sporządzenie projektu rezerwatu. Projekt ten wraz z całą dokumentacją opiniowany jest przez wojewódzką komisję ochrony przyrody i Państwową Radę Ochrony Przyrody. Na podstawie tej opinii w drodze rozporządzenia wojewody powoływany jest rezerwat przyrody.
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Art 23. 1.
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Wyznaczenie obszaru chroninego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmiana granic obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po zaopiniowaniu przez wojewódzką radę ochrony przyrody oraz właściwe miejscowo rady gmin, z powodu bezpowrotnej utraty wyróżniającego się krajobrazu o zróżnicowanych ekosystemach i możliwości zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i i wypoczynkiem.
Projekt rozporządzenia w sprawie wyznaczenia lub powiększenia obszaru chronionego krajobrazu wymaga uzgodnienia z właściwą miejscowo radą gminy.
Jeżeli wojewoda nie wyznaczuył obszaru chronionego krajobrazu, obszar ten może być wyznaczony przez radę gminy, w drodze uchwały, która określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy własciwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego czesci wybrane sposród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikajace z potrzeb jego ochrony.
Likwidacja lub zmiana granic obszaru chronionego krajobrazu nastepuje w drodze uchwały
rady gminy.
Projekty studiów uwarunkowan i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin,
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania
przestrzennego województw i planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód
wewnetrznych, morza terytorialnego i wyłacznej strefy ekonomicznej, w czesci dotyczacej
obszaru chronionego krajobrazu, wymagaja uzgodnienia z własciwym wojewoda.
Art. 24. 1.
Na obszarze chronionego krajobrazu moga byc wprowadzone nastepujace
zakazy:
1) zabijania dziko wystepujacych zwierzat, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronien i
miejsc rozrodu oraz tarlisk, złoonej ikry, z wyjatkiem amatorskiego połowu ryb oraz
wykonywania czynnosci zwiazanych z racjonalna gospodarka rolna, lesna, rybacka i
łowiecka;
2) realizacji przedsiewziec mogacych znaczaco oddziaływac na srodowisko w rozumieniu
art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony srodowiska;
3) likwidowania i niszczenia zadrzewien sródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie
wynikaja one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczenstwa ruchu
drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy
urzadzen wodnych;
4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałosci, w tym
kopalnych szczatków roslin i zwierzat, a także minerałów i bursztynu;
5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcajacych rzezbę terenu, z wyjatkiem prac
związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub
przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem
urządzeń wodnych;
6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody
lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka
wodna lub rybacka;
7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokosci 100 m od linii brzegów rzek,
jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących
prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej;
9) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od linii brzegów klifowych
oraz w pasie technicznym brzegu morskiego.
2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:
1) wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa;
2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem
powszechnym;
3) realizacji inwestycji celu publicznego.
Woda krystalizacyjna - woda wbudowana w różny sposób w sieć przestrzenną kryształu. Tego rodzaju kryształy nazywa się hydratami.
We wzorach hydratów podaje się liczbę cząsteczek wody, przypadających na jedną cząsteczkę związku chemicznego: np. CuSO4*2(H2O). Hydraty mają często diametralnie różne własności fizyczne niż kryształy bezwodne tego samego związku chemicznego, m.in. inną barwę i inną temperaturę topnienia.
Krystaliczna woda
Flok lub inaczej koagulant to związek chemiczny zdolny do łączenia małych, rozpuszczonych w wodzie cząstek w większe. Te rozpuszczone cząstki to najczęściej rozbite algi, mocznik i inne. Sprawiają one, że woda nie jest doskonale przejrzysta lecz lekko zamglona. Samo użycie tradycyjnego filtra piaskowego nie usunie zmętnienia, gdyż cząstki je powodujące są po prostu za małe - przelatują przez złoże filtrujące. Użycie koagulanta (np. Superflock lub Quickflock Super) sprawi, że małe cząstki połączą się w większe, które już z łatwością zostaną wychwycone przez filtr.
Flok może występować w postaci płynnej lub stałej. Ten drugi rodzaj jest używany do ciągłego oczyszczania wody z drobinek, zaś ten pierwszy używa się gdy potrzebne jest szybkie, jednorazowe działanie.
Koagulanty nie mają zastosowania jeśli woda filtrowana jest przy użyciu filtra papierowego.
Woda higroskopijna - to cienka warstwa wody powstała w wyniku adsorpcji cząsteczek pary wodnej z powietrza na wolnej powierzchni ciała stałego.
Woda higroskopijna jest tak silnie związana, że nie posiada ona zdolności zwilżania innych ciał stykających się z powierzchnią, na której się znajduje. Woda higroskopijna występuje naturalnie na powierzchni wielu ciał, np.: na szkle. Jej pozbycie się wymaga suszenia powierzchni w bardzo wysokiej temperaturze.
Wody higroskopijne związane są siłami molekularnymi z ziarnami mineralnymi skał. Powstają na drodze adsorbcji przez ziarna drobin pary wodnej z powietrza. Gęstość w. h. wynosi 2 g/dm3, temperatura zamarzania -78 st.C. W. h. nie przenoszą ciśnienia hydrostatycznego, nie mają zdolności rozpuszczania, ani zdolności do ruchu. Mogą otaczać ziarno mineralne częściowo lub całkowicie. Całkowite wysycenie powierzchni ziarn drobinami wody nazywamy maksymalną wilgotnością higroskopijną;
Woda konstytucyjna nie występuje w związkach chemicznych jako cząsteczka wody,• natomiast wydziela się w czasie ich rozkładu. Należy tutaj m.in. Ca(OH)2, KOH, H2SO4, itp. Na przykład pod wpływem ogrzewania:
Ca(OH)2 --> CaO+H2O