PARAZYTOLOGIA WYKŁAD 1.12.2006r.

1. Nitnikowce (Nematomorpha)

2. Kolcogłowy (Acanthocephala)

3. Mięczaki (Mollusca)

4. Pijawki (Hirudinea)

5. Wrzęchy (Liguatulida = Pentastomida)

NITNIKOWCE

- ok. 200 gatunków, pasożytniczy tryb życia prowadzą tylko postacie larwalne!!!!!!!!!!!!!!, postacie dojrzałe są wolnożyjące, występują w wodach słodkich, w wilgotnej ziemi

- larwy pasożytują u owadów lub skorupiaków,

- monokseniczne, rozdzielnopłciowe, rozwój złożony z metamorfozą.

Gordius aquaticus (drucieniec, nitnik wodny)

• Występowanie: kosmopolityczny

• Żywiciel ostateczny: larwy i imago owadów, m.in. motyli

• Lokalizacja w żywicielu: hemocel, gonady, (odwłok)

• Zarażenie: połknięcie przez żywiciela z wodą

• Chorobotwórczość: prowadzi do śmierci żywiciela

KOLCOGŁOWY

- 4 grupy pasożytów wewnętrznych,

- występują u wszystkich kręgowców ,od ryb po człowieka,

- białawo- żółte, rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy wyraźnie zaznaczony, samice większe i pulchniejsze, samce smuklejsze; występuje torebka kopulacyjna,

- heterokseniczne; żywicielem pośrednim są owady lub och larwy i skorupiaki

- inwazje kolcogłowów są masowe;

- samiec w układzie rozrodczym ma gruczoły cementowe, których wydzieliną zakleja samicę po kopulacji, samica posiada dzwon maciczny, dzięki czemu zapobiega marnowaniu się jaj, możliwa jest selekcja,

- znane są kolcogłowy z rodzaju?: Bolbosoma, Macracanthorhynnchus, Pomphorhynchus

Typy aparatu czepnego:

- Kinaga

- Sphaerechinorhynchus

- Paracanthocephalus

Cykl rozwojowy

postać dojrzała- żywiciel ostateczny (w jelicie)

Cykl alternaty

cystykant (3) cykl typowy cystakant

żywicel parateniczny akantella (2) jajo

żywiciel posredni

Akantor (1)

Macracanthorhynnchus hirudinaceus (kolcogłów olbrzymi)

• Występowanie: kosmopolityczny

• Żywiciel ostateczny: świnia domowa, dzik, psowate, koniowate, człowiek,

• Żywiciel pośredni: chrabąszcze i ich larwy, żuk gnojowy

• Lokalizacja w ż.ost.: jelito cienkie, żołądek, rzadko jelito grube

• Zarażenie: zjedzenia chrząszcza (lub jego larwy) zarażonego cystakantami

Macracanthorynchoza świń

• Mechaniczne uszkodzenie tkanek

• Wynikiem ran i drażnienia jelita są ostre nekrotyzujące stany zapalne jelit, krwawe biegunki,

• W przypadku perforacji jelit dochodzi do zapalenia otrzewnej

• Zatrucie organizmu toksynami- objawy ze strony układu nerwowego

• Zaburzenia wzrostu i osłabienie młodych

Wykrywanie:

- badania kaproskopowe w celu stwierdzenia obecności jaj

Acanthocephalus lucil

• Występowanie: Europa

• Żywiciel ostateczny: ryby słodkowodne, głównie okoń…

• Żywiciel pośredni: wodne skorupiaki, głównie ośliczka, równonogi

• Lokalizacja w ż.ost.: jelito, wyrostki pyloryczne

• Zarażenie: ryby zarażają się zjadając skorupiaki zainfekowane cystakantami

• Chorobotwórczość: perforacja jelita, migracje do jamy ciała i innych narządów np. wątroba, gonady

Echinorhynchus gadi

• Występowanie: północna Holarktyka

• Żywiciel ostateczny: ryby morskie; dorsz, mintaj

• Żywiciel pośredni: wodne skorupiaki, głównie obunogi, bokopływy i kiełże

• Lokalizacja: jelito

• Zarażenie: ryby zjadają skorupiaki

• Chorobotwórczość: stany zapalne i perforacja jelit, zahamowanie wzrostu

Polymorphus minutus

• Występowanie: kosmopolityczny

• Żywiciel ostateczny: kaczki, gęsi, łabędzie, wróbowate

• Żywiciel pośredni: kiełż Gammarus lacustrs

• Lokalizacja: jelito cienkie

• Zarażenie: ptaki zarażają się zjadając skorupiaki

• Chorobotwórczość: polimorfoza- mechaniczne uszkodzenia jelita, zaburzenia wchłaniania i trawienia pokarmu, wzrost wtórnych inwazji bakteryjnych

MIĘCZAKI

- Glochidium- larwa skójkowatych, miniatura małży dorosłej, występuje tu pasożytnictwo larwalne!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Glochidium

• Występowanie: Euroazja

• Żywiciel ostateczny: ryby słodkowodne; płoć, leszcz, ukleja, okoń, jazgarz

• Lokalizacja: skóra, skrzela, płetwy

• Zarażenie: larwy aktywnie atakują ryby

• Chorobotwórczość: nieznana, słabo zbadana

• Cykl: małże rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewnętrzne lub w wodzie, larwy przyczepiają się do ryb, odpadają jak są młodociane

PIJAWKI

- nie wszystkie są pasożytami, część to drapieżcy

Podział systematyczny pasożytniczych pijawek i jego kryteria:

Hirudinea:

1. Kinga

2. Arhynchobdellide; brak ryjka, otwór gębowy uzbrojony w szczęki z ostrymi ząbkami, np. Hirudo medicinalis, Limnatis niotica, Haemodipsa ceylonica

Glossiphonia complanata (odlepka ślimacza)

• Występowanie: Europa Zachodnia, Azja, Ameryka Pn.

• Żywiciel ostateczny: wodne ślimaki płucodyszne, małże, ślimaki lądowe, larwy chruścików, wodne skąposzczety, inne pijawki, inne ryby

• Lokalizacja: powierzchnia ciała

• Zarażenie: pijawki aktywnie atakują swoich żywicieli

• Chorobotwórczość: nieznana

Helobdella stagnalis

• Występowanie: kosmopolityczna

• Żywiciel ostateczny: liczne bezkręgowce, skąposzczety, larwy owadów, mięczaki, rzadziej krew niższych kręgowców (ryby, płazy)

• Lokalizacja: powierzchnia ciała

• Zarażenie: aktywnie atakują swoich żywicieli

• Chorobotwórczość: nieznana

Hirudo medicinalis (pijawka lekarska)

• Występowanie: Eurazja, Pn. Afryka, Pd. Ameryka

• Żywiciel ostateczny: liczne gatunki kręgowców, także człowiek

• Lokalizacja: skóra, czasami jama ustna, nosowa, gardłowa, krtań, tchawica, oskrzela

• Zarażenie: aktywnie atakują swoich żywicieli

• Chorobotwórczość: hirudinoza - ubytek krwi z ciała żywiciela, rany powierzchniowe są wrotami wtórnych infekcji bakteryjnych, w przypadku umiejscowienia się w przewodzie oddechowym: kaszel, ból w okolicy szyi, krwotok z nosa, zaczopowanie światła dróg oddechowych, uduszenie (zgon)

Czy mogą być groźne dla ludzi?

Limnatis nilotica

• Występowanie: Pd. Europa, Pn. Afryka

• Żywiciel: ssaki dzikie i domowe (bydło), człowiek

• Zarażenie: picie wody, podczas kaszlu przedostają się do jamy ustnej, gardzielowej, nosowej, przyczepiają się do błony śluzowej i ssą krew

• Chorobotwórczość: obrzęk dróg oddechowych, masowa inwazja doprowadza do śmierci

Haemadipsa ceylonica

• Występowanie: wilgotne lasy strefy tropikalnej i subtropikalnej; Azja, Ameryka Pd, Afryka

• Żywiciel: ssaki domowe (bydło) i dzikie, także człowiek

• Zarażenie: oczekują na żywiciela na liściach drzew i krzewów, spadają na niego i ssą krew

• Chorobotwórczość: niewiarygodna żarłoczność - 10x zwiększają swój ciężar, masowa inwazja może doprowadzić do śmierci człowieka, rany bardo trudni się goją, wrota infekcji bakteryjnych

WRZĘCHY

- wyłącznie pasożytnicze (ok. 70 gatunków)

- pasożytują w płucach i drogach oddechowych gadów (jaszczurki, węże), również w workach powietrznych ptaków oraz przewodach nosowych ssaków

- heterokseniczne, rozdzielnopłciowe, z wyraźnym dymorfizmem płciowym

- ciało robakowate, segmentowane

- przód- prosoma- zaopatrzony jest w otwór gębowy z czterema zagłębieniami i z czterema oskórkowymi hakami, tylny odcinek- metasoma- bez przydatków

- kilka stadiów larwalnych

Linguatula errata

• Występowanie: kosmopolityczny

• Żywiciel ostateczny: pies, wilk, lis, rzadziej bydło i człowiek

• Żywiciel pośredni: ssaki trawożerne; królik, zając, owca, bydło, konie

• Lokalizacja: przewody nosowe, zatoki czołowe i przynosowe

• Zarażenie: wraz z żywicielem pośrednim lub przez drogi oddechowe

• Chorobotwórczość: wrzęchowaci - podrażnienie błony śluzowej i ostre ropne stany zapalne nosa

• Cykl: typowy: pies-kał - zjedzenie przez trawożerce- królik; w mięśniach- gdy pies nie zje królika, królik wydala larwy z kałem i przez nos dostają się one do organizmu psa

5

---