Spotkanie 3

J. Piaget

Wczesne dzieciństwo od 2 do 7 lat.

Wraz z pojawieniem się mowy istotnej modyfikacji ulega zarówno afektywna, jak i intelektualna strona zachowań.

Dziecko staje się zdolne dzięki mowie rekonstruować swoje przeszłe działanie pod postacią opowiadania i antycypować działania przyszłe za pośrednictwem przedstawień słownych.

1. Możliwości wymiany między jednostkami, tj. początek uspołecznienia działania

2. Interioryzacja mowy, tj. pojawienie się właściwego myślenia opiera się na mowie wewnętrznej i systemie znaków

3. Interioryzacja działania jako takiego, które - dotychczas czysto percepcyjne i ruchowe - może odtąd rekonstytuować się w intuicyjnej płaszczyźnie obrazów i „doświadczeń umysłowych”.

W zakresie życia uczuciowego wynika z tego szereg równoległych przekształceń: rozwój międzyosobniczych uczuć (sympatie i antypatie, szacunek…) i wewnętrznej uczuciowości, która organizuje się na zasadach bardziej trwałych niż w poprzednich fazach.

Od chwili, gdy objawia się mowa, dziecko znajduje się już nie tylko, jak do tej pory, wobec świata fizycznego, ale wobec dwóch nowych światów, zresztą ściśle ze sobą związanych: świata społecznego i świata wewnętrznych wyobrażeń.

Wobec stosunków społecznych i rodzącej się myśli, małe dziecko reagować będzie początkowo nieświadomym egocentryzmem, stanowiącym przedłużenie egocentryzmu niemowlęcia, i dopiero stopniowo zaadaptuje się wedle analogicznych reguł równowagi.

• W przebiegu całego okresu wczesnego dzieciństwa obserwuje się częściowe powtórzenie w nowych płaszczyznach ewolucji dokonanej już przez niemowlę w elementarnej płaszczyźnie praktycznych przystosowań.

• USPOŁECZNIENIE DZIAŁANIA.

Pojawienie się mowy staje się możliwa wymiana i stała komunikacja między jednostkami.

Kolejne naśladownictwa dźwięków proces ten przechodzi ostatecznie w nabywanie samej mowy.

Dopóki język nie jest jeszcze opanowany w ostatecznej postaci, stosunki między jednostkami ograniczają się więc do naśladowania cielesnych i zewnętrznych gestów oraz do globalnego powiązania uczuciowego, bez zróżnicowanych form komunikacji.

Wraz z pojawieniem się mowy, wspólne staje się życie wewnętrzne jako takie. Tworzy się ono świadomie w miarę tego, jak zaczyna stawać się przekazywalne.

ELEMENTARNE FUNCJE MOWY - KATEGORIE:

1. zjawisko podporządkowania i stosunki duchowego przymusu, jaki dorosły wywiera na dziecko. Wraz z mową dziecko odkrywa bowiem nieoczekiwane bogactwo świata realności nadrzędnych wobec siebie.

• IDEALNE JA narzuca się w ten sposób jaźni dziecka, a każdy idący z góry przykład staje się tym samym wzorem, który należy starać się naśladować czy też usiłować mu dorównać.

Wszelkie zjawiska wymiany z samym dorosłym (z innymi dziećmi) ten rodzaj obcowania odgrywa równie istotną rolę w postępach działania. Przekształcają one materialne zachowanie w myślenie w tej mierze, w jakiej prowadzą do formułowania samego działania i opowiadania o działaniach przeszłych.

• Do 7 lat dzieci NIE UMIEJĄ ZUPEŁNIE DYSKUTOWAĆ MIĘDZY SOBĄ i ograniczają się do rzucania przeciwstawnych stwierdzeń . Kiedy jedne drugim usiłują dostarczyć wyjaśnień, wyjaśnień trudnością udaje im się uwzględnić punkt widzenia tego, kto nie wie, o co chodzi, i mówią jak do samych siebie.

• Małe dziecko mówi nie tylko do innych, ale mówi też nieustannie do siebie w różnych monologach, które towarzyszą jego zabawom i działaniom

• wypowiadane są na głos i mają charakter uzupełnienia bezpośredniego działania. Te monologi, podobnie jak monologi zbiorowe (przy zabawie zbiorowej) stanowią jedną 1/3 spontanicznych wypowiedzi dzieci w wieku jeszcze 3 - 4 lat i systematycznie maleją do 7 lat.

• GENEZA MYŚLENIA

Mowa, dzięki której jednostka może zdać sprawę ze swoich działań, daje jej zarazem władzę rekonstytuowania przeszłości wywoływania jej w nieobecności przedmiotów, których dotyczyły poprzednie działania, a także moc antycypowania działań przyszłych, jeszcze nie dokonanych, a nawet moc zastępowania niekiedy słowem działania, nigdy faktycznie nie wykonanego.

Język prowadzi do uspołecznienia działań.

Sam język przenosi bowiem koncepcje i pojęcia, które należą do wszystkich i wzbogacają myśl indywidualną o rozległy system myśli kolektywnej.

W wieku id 2 do 7 lat spotyka się wszystkie formy przejściowe między dwiema skrajnymi postaciami myślenia, reprezentowanymi w każdym z przebytych w tym okresie etapów, przy czym druga z nich zyskuje przewagę nad pierwszą.

• Myśl egocentryczna w czystej postaci przejawia się w tych rodzajach ZABAW, które można nazwać ZABAWĄ SYMBOLICZNĄ.

• Zabawa jest formą wyjściową niemal każdej aktywności.

W okresie znacznie poprzedzającym mowę obserwujemy grę czynności sensoryczno-motorycznych, która jest ćwiczeniem czysto zabawowym, uczynniającym jedynie ruchy i percepcje.

• na poziomie życia zbiorowego (od 7 do 12 lat) widzimy, jak powstają u dzieci zabawy ujęte w reguły, cechujące się pewnymi wspólnymi zobowiązaniami. Istnieje pośrednia forma zabawy, właściwa okresowi wczesnego dzieciństwa. Uczestniczy w niej myślenie czysto indywidualne jest to zabawa symboliczna albo zabawa wyobraźni i naśladownictwa (zabawa lalkami, obiady dla lalek )

Bawiące się dziecko odtwarza swoje własne życie, ale koryguje je wedle własnej idei.

• Kompensuje i uzupełnia rzeczywistość przez fiksację

• Symboliczna zabawa nie jest wysiłkiem, ale jest deformującym włączaniem rzeczywistości do własnego JA

• Jeśli mowa uczestniczy w tym imaginacyjnym myśleniu, narzędziami jej są przede wszystkim obrazy i symbole.

Na drugim planie myślenie intuicyjne samo doświadczenie i koordynacja sensoryczno-motoryczna, ale odtworzone czy antycypowane dzięki wyobrażeniom.

Między tymi dwoma skrajnymi typami znajduje się forma zwykłego myślenia słownego, które jest, w przeciwieństwie do zabawy, poważne, ale bardziej odległe od rzeczywistości niż sama intuicja potoczne myślenie dziecka w wieku od 2 do 7 lat.

Od 3 lat, a nieraz wcześniej, pojawia się zasadnicza forma ZAPYTYWANIA, która potem do 7 lat występuje coraz częściej „dlaczego?”

Pytanie to ma znaczenie niezróżnicowane, pośrednie między celem a przyczyną, implikuje je zawsze razem.

Pewnej „racji bytu” poszukuje „dlaczego” racji bytu zarazem PRZYCZYNOWEJ i CELOWEJ. Właśnie przez to, że wszystko powinno mieć jakąś rację, dziecko potyka się o zjawiska przypadkowe i pyta o nie.

ANIMIZM dziecięcy tendencja, by traktować rzeczy jako żywe i wyposażone w intencje. Początkowo żywy jest każdy przedmiot, który wykonuje jakąś czynność, jeśli przynosi ona pożytek człowiekowi: lampa, księżyc…

• Z życiem wiąże się świadomość w sensie minimum wiedzy i intencjonalności, niezbędnego rzeczom, by spełniały swoje czynności, a zwłaszcza by poruszały się czy kierowały ku wyznaczonym im celom.

• Następnie obdarza się świadomością tylko RUCH SPONTANICZNY

ANIMIZM i FINALIZM wynika z asymilacji rzeczy do własnej aktywności.

Są one wyrazem pomieszania, czy też braku rozdziały, między światem wewnętrznym czyli subiektywnym, a światem fizycznym, nie zaś prymatu wewnętrznej rzeczywistości psychicznej.

Polegają na deformującej asymilacji rzeczywistości do własnej aktywności - wszystko jest skopiowane do modelu własnego ja.

• INTUICJA

W myśleniu małego dziecka uderza fakt, że dziecko zawsze twierdzi, a nigdy nie udowadnia

Egocentryzm pojmowany jako brak zróżnicowania między własnym a cudzym punktem widzenia.

(normalnie jak niektórzy starsi ;) )

Dziecko w wieku od 4 do 7 lat nie umie definiować pojęć, jakimi się posługuje i ogranicza się do wskazywania przedmiotów lub określania ich przez użytek („to jest do…”). Dzieje się tak pod podwójnym wpływem finalizmu i trudności w uzasadnianiu.

DWA PRZYPADKI:

1. inteligencja „praktyczna”

2. myślenie zmierzające do poznania, ale w dziedzinie eksperymentalnej

„Praktyczna inteligencja” odgrywa znaczną rolę w wieku od 2 do 7 lat, stanowi bowiem z jednej strony PRZEDŁUŻENIE SENSORYCZNO-MOTORYCZNEJ INTELIGENCJI okresu poprzedniego, a z drugiej strony zaś przygotowuje pojęcia TECHNICZNE, jakie będą się rozwijać aż do wieku dorosłego.

Dziecko jest często bardziej rozwinięte w zakresie działania niż mowy.

Do 7 lat dziecko pozostaje PRELOGICZNE, zastępuje logikę mechanizmem INTUICJI, zwykłą interioryzacją osób i ruchów w formie reprezentacji obrazowych i „doświadczeń” umysłowych, które w ten sposób przedłużają schematy sensoryczno-motoryczne bez racjonalnej koordynacji w ścisłym sensie.

Wiek 4 - 5 lat ocenianie ilości jedynie na podstawie zajętej przestrzeni poprzez globalne cechy percepcyjne danego zbioru, bez uwzględniania analizy stosunków.

Wiek 5 - 6 lat istnieje równość o tyle, o ile mamy wzrokową, czyli optyczną zgodność, ale nie zachowuje się przez zgodność logiczną. nie ma tu więc operacji racjonalnej, jest po prostu INTUICJA. Jest już ona artykułowana, nie globalna, ale pozostaje jeszcze intuicyjna poddana prymatowi PERCEPCJI.

Właściwością pierwotnych intuicji jest SZTYWNOŚĆ i NIEODWRACALNOŚĆ: dają się porównać z percepcyjnymi schematami i czynnościami nawykowymi, które dane są w całości i których nie można odwrócić. Nawyki bowiem nie dają się odwrócić w przeciwnym kierunku.

• Pierwotna intuicja jest więc tylko transponowanym w akt myślowy schematem sensoryczno-motorycznym.

• Jest działaniem całościowym

• Intuicja artykułowana zaś wkracza poza pierwotną intuicję: antycypuje skutki tego działania i rekonstruuje stany poprzednie

• początki tego stanowią regulację początkowych intuicji, a ta regulacja zapowiada operacje

• ŻYCIE UCZUCIOWE

1. Związany z uspołecznieniem działania rozwój uczuć interindywidualnych (przywiązanie, sympatie i antypatie)

• Spontaniczne uczucia jednej osoby dla drugiej rodzą się z coraz bogatszej wymiany wartości.

• sympatia dla osób, które reagują na zainteresowania dziecka i je waloryzują

• Antypatia rodzi się z dewaloryzacji, pochodzi ona często z braku wspólnych upodobań czy wspólnej skali WARTOŚCI

• Wszystkie WARTOŚCI dziecka są przykute do obrazów MATKI I OJCA

2. Pojawienie się intuicyjnych uczuć moralnych, wywodzących się ze stosunków między dziećmi i dorosłymi

• Szacunek (przywiązanie i strach) jest źródłem pierwszych uczuć moralnych

• Pierwsza moralność dziecka jest moralnością posłuszeństwa, a pierwszym kryterium dobra dla małych dzieci pozostaje długo WOLA RODZICÓW

• Pierwsze uczucia moralne dziecka pozostają intuicyjne

• Moralność okresu wczesnego dzieciństwa pozostaje bowiem zasadniczo heteronomiczna uzależniona od woli zewnętrznej - woli szanowanych osób czy rodziców

• Pierwsze wartości moralne są niewolniczym naśladownictwem otrzymanej reguły, o to reguły, której ducha się nie rozumie, ale przyjmuje wedle litery

• Aby te same reguły zorganizowały się w system zarazem ogólny i spójny, uczucia moralne muszą osiągnąć pewną autonomię, a przedtem szacunek musi przekształcić się z jednostronnego we wzajemny

3. Regulacja zainteresowań i wartości, związanych z regulacją myślenia intuicyjnego intuicyjnego ogólności

• Zainteresowanie jest przedłużeniem potrzeb stosunek między przedmiotem a potrzebą

• wraz z rozwojem myśli intuicyjnej zainteresowania mnożą się i różnicują, dają początek stopniowemu odłączeniu mechanizmów energetycznych, założonych w zainteresowaniu, od samych wartości, jakie zainteresowanie to rodzi

• Jest ono regulatorem energii mobilizuje wew. rezerwy sił, interesująca praca…itp.

• Zakłada system wartości, „interesy” poprzez wyznaczanie działaniu coraz bardziej złożonych celów

• We wczesnym dzieciństwie zainteresowanie słowami, rysunkami, obrazami… wszystkie te zjawiska nabierają dla dziecka wartości stosownie do jego potrzeb

• Z zainteresowaniami i wartościami ściśle łączą się uczucia samowartościujące (poczucie niższości/wyższości)

• System stworzony przez te liczne wartości warunkuje przede wszystkim MIĘDZYOSOBNICZE STOSUNKI AFEKTYWNE

Podstawą życia uczuciowego, cechującego ten poziom rozwoju, jest krystalizowanie się zainteresowań, samowaloryzowanie wartości międzyosobniczych i intuicyjnych wartości moralnych.




1

---