Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzenia wszystkich podstawowych procesów życiowych (przemiany metaboliczne, wzrost, rozmnażanie)
Podstawowa jednostka morfologiczno - czynnościowa ustroju
Występowanie w komórkach jądra jest podstawą podziału organizmów na jądrowe (eukarioty) i bezjądrowe (prokarioty) choć faktycznych różnic w budowie komórkowej tych grup dotyczy nie tylko obecność jądra komórkowego
PROKARIOTA (bakterie, sinice)
Organizmy najliczniej występujące na Ziemi
Nie zawierają jądra otoczonego błoną
Bakterie mają kształt: kulisty - ziarniaki, cylindryczny - pałeczki lub śrubowaty - krętki i dzielą się na 2 grupy: eubakterie i archebakterie
Eubakterie - występują powszechnie w glebie i w wodzie oraz żyją wewnątrz większości organizmów; objemują bakterie Gramdodatnie oraz Gramujemne i fotosyntetyzujące sinice.
Archebakterie - rosną w środowisku nietypowych, tj. zbiorniki o dużym zasoleniu, gorące źródła, głębiny morskie, obejmują bakterie siarkowe i metanogenne
BUDOWA KOMÓRKI
Otoczona błoną komórkową, która całkowicie oddziela cytoplazmę od otoczenia zewnętrznego
Błona komórkowa składa się z dwuwarstwy lipidowej i zawartych w niej białek określanych jako mezosomy (miejsce replikacji DNA i innych wyspecjalizowanych reakcji enzymatycznych)
Kwas deoksyrybonukleinowy występuje w cytozolu (układ koloidalny białek zawieszonych w roztworze wodnym także białek katalizujących reakcje biochemiczne komórki (enzymów)
Ściany komórek bakteryjnych
Zbudowane z peptydoglikanu (białko + oligosacharyd)
Ochrania komórkę prokariotyczną przed działaniem sił mechanicznych i osmotycznych
Bakterie można podzielić na Gramdodatnie i Gramujemne w zależności od tego jak wybarwiają się w barwieniu Grama
Bakterie Gramdodatnie mają grubą ścianę komórkową otaczającą ich błonę komórkową natomiast Gramujemne mają ścianę komórkową cieńszą i otoczoną przez błonę zewnętrzną (jest ona wysoce przepuszczalna dla względnie dużych cząsteczek)
EUKARIOTA
Komórki eukariotyczne mają otoczone błonami jądro i pewną ilość innych błonowych organelli wewnątrzkom., z których każda pełni specyficzne funkcje
Komórki zwierzęce i roślinne mają taką samą budowę podstawową aczkolwiek niektóre organelle występują tylko w komórkach zwierzęcych, a inne w roślinnych (np. chloroplasty, wakuola, śc. Kom - rośl, lizosomy - zwierzęc.)
BŁONA KOMÓRKOWA
Otacza komórke oddzielając ją od otoczenia i umozliwia utrzymanie w cytozolu właściwego składu jonowego i ciśnienia osmotycznego
Jest nieprzepuszczalna dla większości substancji, ale staje się selektywnie przepuszczalna dla niektórych cząsteczek, dzięki obecności błony specyficznej bialek transportowych
Pełni również ważną funkcje w porozumiewaniu się komórek między sobą, w szczególności przez wiązanie na swej powierzchni ligandów (małych cząsteczek tj. hormony, przekaźniki nerwowe) z białkowymi receptorami
Bierze udział w procesie egzocytozy (wydzielania) i ednocytozy (wchłaniania) makrocząsteczek
JĄDRO
Otoczone jest przez dwie błony - zewnętrzną i wewnętrzną błonę jądrową
Te dwie błony są ze sobą złączone w porach jądrowych poprzez które mogą się przemieszczać z jądra do cytozolu nawet duże cząsteczki (informacyjny kw. Rybonukelinowy mRNA białka, a nawet cząstki jak podjednostki rybosomów)
Zewnętrzna błona jądrowa powstaje często w ciągłości z szorstkim retikulum endoplazmatycznym (RER)
W obrębie jądra DNA jest ciasno owinięty helikalnie wokół białek histonowych i zorganizowany w kompleksy stanowiące chromosomy
Wypełnione nukleoplazmą, która stanowi wodny roztwór białek, soli mineralnych, aminokwasów i nukleotydów
W mikroskopie świetlnym jest widoczne jąderko - wyodrębniony obszar stanowiący miejsce syntezy rybosomowego kw. Nukleinowego (rRNA)
Główna funkcja to magazynowanie i powielanie informacji genetycznych oraz przekazywanie tych informacji do miejsc syntezy białka, czyli rybosomów
Retikulum endoplazmatyczne (ER)
Jest siecią połączonych ze sobą pęcherzyków błonowych przeważnie spłaszczonych w cysterny
Szorstkie retikulum endoplazmatyczne (RER) ma od strony cytozolowej przyłączone rybosomy, które są miejscem biosyntezy białek błonowych i wydzielniczych oraz miejscem ich potranslacyjnej modyfikacji
Gładkie ER (SER) pozbawione jest rybosomów, jest miejscem biosyntezy fosfolipidów oraz miejscem, w którym zachodzi wiele reakcji detoksykacyjnych
APARAT GOLGIEGO
System spłaszczonych woreczków blonowych, jest w komórce ośrodkiem sortującym
Pęcherzyki błonowe powstają z RER, zawierają bialka błonowe i wydzielnicze, ulegają fuzji z aparatem Golgiego i uwalniają do niego swą zawartość. Przechodząc przez a. Golg. Ulegają dalszym modyfikacjom potranslacyjnymi i są następnie sortowane oraz pakowane w odmienne pęcherzyki. Pęcherzyki te odpączkowują z aparatu Golgiego i są transportowane w obrębie cytozolu ulegają ostatniej fuzji albo z błony komórkowej uwalniają swą zawartość do przestrzeni międzykomórkowej albo z organelli komórkowych
MITOCHONDRIA
Błona wewnętrzna, błona zewnętrzna, macierz mitochondrialna (matrix)
Pomiędzy błonami przestrzeń międzybłonowa
Zew błona zawiera porynę, białko, które umozliwia przechodzenie przez tę błonę cząsteczek mniejszych niż 10kDa
O wiele mniej przepuszczalna błona wewnętrzna wytwarza silnie wpuklone fałdy, grzebienie, wnikające do centralnej matriks
Blona wewnętrzna jest miejscem transportu elektronów i związanej z nim fosforylacji oksydacyjnej wytwarzanej z ATP
Matriks jest miejscem, w którym przebiegają liczne reakcje metaboliczne łącznie z cyklem kw cytrynowego i szlakiem rozkładu kwasów tłuszczowych
W matriks znajduje się mitochondrialny DNA, który koduje niektóre białka mitochondrialne
RYBOSOM
Organelle służące do produkcji białek w ramach translacji. Są zbudowane z rRna i białek. Katalityczna aktywacja rybosomu związana jest właśnie z zawartością w nim rRNA, natomiast białka budują strukturę rybosomu i działają jako kofaktory zwiększające wydajność translacji
CHLOROPLASTY
Mają błonę zewnętrzną i wewnętrzną
Występujący w nich wewnętrzny system blonowy utworzony przez pęcherzyki tylakoidowe (połączone ze sobą pęcherzyki spłaszczone w kształt dysków), które tworzą stosy o nazwie grana
W pęcherzykach zawarty jest zielony barwnik chlorofil i enzymy