POZNANIE SPOŁECZNE
Sposób myślenia o społecznej rzeczywistości oraz jak spostrzegamy innych ludzi i siebie, jest jednym z obszarów zainteresowań psychologii społecznej.
Nie jest ważne to co jest faktyczne, ale nasz sposób interpretacji otaczającej rzeczywistości.
POZNANIE SPOŁECZNE
to sposób, w jaki ludzie selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informacje płynące z otoczenia do podejmowania decyzji i budowania własnej wiedzy o świecie.
Jak budujemy nasze sądy o świecie?
W jakiej postaci przechowujemy to co spostrzeżemy?
Dlaczego nie zawsze jest to wiedza racjonalna?
W umyśle wiedza zorganizowana jest w formie schematów poznawczych.
SCHEMATY POZNAWCZE
organizacja uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób lub obiektów.
Są to struktury poznawcze, w których zawarta jest wiedza o świecie według pewnych zagadnień.
Schematy zwykle nie zawierają wszystkich wiadomości z danego fragmentu rzeczywistości, lecz wiedzę pochodzącą z życiowych doświadczeń, uogólnioną.
Wiedza o tym, jak przebiegają zakupy w hipermarkecie (tj. wejście z koszykiem lub wózkiem, dokonanie zakupów, zapłacenie za nie w kasie itp.) składa się na schemat „robienie zakupów w hipermarkecie”.
Dlaczego schematy są ważne w poruszaniu się po społecznej rzeczywistości?
W schematach poznawczych zapisujemy informacje „jak zazwyczaj ludzie zachowują się w restauracji, jakimi ludźmi zwykle są politycy, czym charakteryzują się osoby z zaburzeniami psychicznymi” itp.
SKRYPT
umysłowa reprezentacja sekwencji zdarzeń, działań lub ich ciągów.
Jest to szczególny rodzaj schematów wydarzeń.
Skrypty zawierają informację o kolejności zdarzeń, osobach, typowych obiektach w danej sytuacji, warunkach uruchamiających całą sekwencję oraz ostatecznych jej rezultatach.
Skrypt pomaga skoordynować nasze zachowanie z zachowaniem innych osób.
W sytuacji „zdawanie egzaminu” skrypt mógłby zawierać w sobie następujące informacje:
a) wejście do sali,
b) zajęcie dogodnego miejsca,
c) odbiór karty egzaminacyjnej,
d) podpisanie jej imieniem i nazwiskiem,
e) udzielenie odpowiedzi na pytania,
f) zwrot wypełnionej karty,
g) opuszczenie sali.
Wniosek
Ludzie mają różne reprezentacje umysłowe podobnych zjawisk, lecz wszystkich nas łączy jedno -schematy i skrypty odbijają nasze spojrzenie na świat i pomagają się w nim poruszać.
Reprezentacja osób
inaczej schemat osób, rodzaj schematów, często przyjmuje postać stereotypów i ról społecznych
Kobiety są …
Schemat roli społecznej
to z kolei zbiór oczekiwań co do zachowań odpowiednich dla osób zajmujących dana pozycję społeczną (np. schemat roli matki, schemat szefa itp.)
Ukryte teorie osobowości, czyli „sieć powiązań między poszczególnymi cechami”. Za pomocą ukrytej teorii osobowości możemy tworzyć wyobrażenia o osobie, już po krótkim okresie znajomości.
wesoły czyli też towarzyski i lubiany, mimo, że tego nie widzieliśmy
schemat samego siebie-obejmuje informacje o nas samych.
Dlaczego tak upraszczamy rzeczywistość?
1.człowiek, gdy tylko może, stara się szukać drogi na skróty w przetwarzaniu informacji, oszczędzać energię poznawczą;
2.nie jesteśmy zdolni ogarnąć i analizować całej oddziałującej na niego informacji społecznej;
3.schematy ułatwiają przetwarzanie danych;
4.służą identyfikacji napotkanych obiektów;
5.ukierunkowują uwagę i proces poszukiwania informacji;
6.decydują o tym jak rozumiemy informację, jak ją zapamiętamy;
7.wpływają na planowane działanie i samo zachowanie.
Ludzie łatwo przywiązują się do swoich schematów. Co więcej, trwają przy swych założeniach nawet wtedy, gdy mają do czynienia z niezgodną z nimi informacją.
EFEKT UPORCZYWOŚCI
utrzymywanie się przekonań pierwotnych nawet wtedy, gdy dane je wspierające zostały podważone.
EFEKT PIERWSZEŃSTWA
sytuacja, w której pierwsze wrażenie dotyczące osoby wpływa na to, że w późniejszym czasie jej zachowanie interpretujemy z pierwotnie wytworzonym schematem. Późniejsze informacje przeczące mu mogą być ignorowane czy uważane za nieistotne.
Związek schematów z działaniem
Ludzie zachowują się zgodnie ze schematem, a także poprzez swe działanie wytwarzać mogą dane potwierdzające schemat.
Zjawisko samospełniających się proroctw
Samospełniające się proroctwa potwierdzają nasze schematy.
Heurystyki
kolejny sposób w jaki nadajemy sen otaczającemu światu.
Są to umysłowe „drogi na skróty”, uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektowny.
Nie zawsze wnioski wyciągane za pomocą heurystyk są poprawne, w wielu przypadkach jednak -podobnie jak schematy -ich stosowanie jest funkcjonalne i służy nam w poruszaniu się w gąszczu informacyjnej rzeczywistości.
Rodzaje heurystyk
heurystyki reprezentatywności
heurystyki dostępności
heurystyki oparte na postawach
Heurystyka reprezentatywności
uproszona strategia umysłowa polegająca na tym, że klasyfikacji obiektu dokonuje się według jego podobieństwa do przypadku typowego.
totolotek
Heurystyka dostępności
reguła umysłowa, którą posługujemy się, gdy uzależniamy swe oceny od łatwości, z jaką możemy sobie coś przypomnieć.
lot samolotem
Heurystyki oparte na postawach
uproszczone sposoby podejmowania decyzji poprzez zaliczenie obiektów do pozytywnej lub negatywnej kategorii.
W polityce często aktualna ekipa rządząca, darząc niechęcią rządy poprzednie czyni je odpowiedzialne za obecną złą sytuacje państwa.
Rodzaje heurystyk opartych na postawach
Efekt aureoli
nastawienie polegające na tym, iż korzystne lub niekorzystne wrażenie, jakie wywiera na nas osoba, wpływa na nasze wnioski i oczekiwania jej dotyczące.
Efekt fałszywej jednomyślności
skłonność do przeceniania procentu ludzi, którzy są z nami zgodni w jakiejś sprawie.
Jeśli jesteś zapalonym pływakiem, mogłeś być przekonany, że bardzo wielu ludzi także fascynuje się tym sportem.
Myślowe uproszczenia w wydawaniu sądów społecznych
1. wnioskowanie z prób niereprezentatywnych;
2. określanie związku między dwiema zmiennymi.
Wnioskowanie na podstawie informacji z prób niereprezentatywnych
dokonywanie uogólnień na podstawie prób informacji, o których wiadomo, że są mało typowe.
wycieczka do obcego kraju
Szacowanie współzmienności
ocenianie związku między dwiema zmiennymi
związek „bycia kotem” z cechą „bycia wrednym”
WNIOSKI
Schematy i heurystyki są ludziom potrzebne w sprawnym poruszaniu się w rzeczywistości społecznej, ale ich stosowanie obarczone jest ryzykiem błędnego wnioskowania.
Naszego społecznego poznania nie można uznać za doskonałe.
Za cenę oszczędności poznawczej dochodzi czasem w naszym społecznym poznaniu do poważnych zniekształceń.