O zachowaniu się przy stole

Przykłady

Prezentowane przykłady ukazują rozprzestarzenianie się obyczajów i modeli dworskich przejmowanych przez warstwy mieszczańskie. Autor podkreśla ich ewolucję oraz to, że większość z ich jest związana z hierarchią społeczną.

1. 1530 rok Erazm z Rotterdamu

~ serweta: należy ją przerzucić przez lewe ramię lub zawiesić na lewej ręce,

~ zasiadając do stołu z dostojnymi ludźmi należy zdjąć kapelusz i zwrócić uwagę czy uczesanie jest przyzwoite

~ Zachowanie przy stole: kubek i czysty nóż powiniem znajdować się po stronie prawej, chleb po lewej

~ nie należy od razu łapczywie jeść gdyż jest to cecha charakterystyczna dla wilków nie człowieka,

~ nie należy sięgać od razu do półmisków które podano ponieważ zdradza się swoja łapczywość oraz może to grozić spażeniem się które prowadzi do wyplucia a co za tym idzie sytuacji z jednej strony śmiesznej z drugiej zaś niedopuszczalnej

~ z czasem chłopiec nauczy sie hamować swoje popędy, wyłącznie chłop macza palce w sosie

~ ciasto lub pasztet na łyżce: należy jak najbliżej podsunąć talerz przełożyć kawałek i oddać łyżkę

~ dania płynne: kosztujemy łyżką, którą następnie wycieramy serwetką i oddajemy

~tłuste palce: nie wolno ich oblizywać anie wycierać o ubranie, lepiej użyc do tego obrusu lub serwetki.

2. 1560r. Z Civilite C. Calviaca ( tekst zawiera zapożyczenia z Erazma oraz oryginalne uwagi autora)

~ patrz serweta i zachowanie przy stole u Erazma + inforamcje dotyczące szczegółowo kubka, który jeśli nie będzie nikomu przeszkadzał może znajdować się po prawej stronie.

~chłopiec musi dostosować się do sytuacji w jakiej się znajduje. Kiedy podaje mu się deseczkę z jedzeniem chłopiec powiniem wybrać pierwszy kawałek z brzegu,

~sosy: można w nich maczać chleb, ale z umiarem

~ ważną umiejętnościa, której chłopiec powinien się nauczyć w młodości jest rozkrawanie udzca, kuropatwy, zająca itp.

~ nie przystoi częstowąć kawałkiem którego już nie chcemy, można to zastosowac jedynie do swego sługi,

~ nie przystoi także kłaść kawałków które miało się juz w ustach z powrotem na deseczkę ( za wyjątkiem kiedy wysysa się szpik z jakiejś drobnej kostki czy wujmuje sie pestki z wisien czy śliwek),

~ chłopiec nie powinien obgryzać nieprzystojnie kości

~ sól: należy nałożyć szczyptę na czubek noża, nie wolno jej brać w trzy palce,

~ mięso: chłopiec powinien pokroić je na małe kawałki, wkładać prawą ręką ujmując tylko 3 palcami

~ sposób żucia: jest on bardzo zróżnicowany, zachowanie chłopca jest uzależnione od kraju w którym się znajduje gdyż każdy naród ma swoje własne obyczaje.

W Niemczech: żuje się z zamkniętymi ustami. Jedząc potrawy płynne i zupy używa się łyżki.Niemcy dużą uwagę przykładają się do posiadania noża i kiedy muszą o niego prosić są bardzo niezadowoleni.

We Francji: żuje się z otwartymi ustami i szybko. Używa się zarówno noża jak i widelca. Nie dziwi nikogo używanie kilku noży ani też możliwośc pożyczenia go komuś najpierw go wycierając.

We Włoszech żuje się bardzo powoli. Włosi nie dbają o posiadanie noża używają jedynie widelca.

3. 1672r. Z Nouveau traite de Civilité Antoine'a de Courtin

*Zasady dotyczące jedzenia ze wspólnego półmiska:

Nie należy sięgać do niego póki najdostojniejsza osoba w towarzystwie nie uczyni tego pierwsza,

Należy brać tylko to co znajduje się w półmisku leżącym obok,

Nie należy sięgać po najlepsze kawałki nawet gdybyśmy byli ostatnimi którzy częstują się z półmiska,

Łyżkę którą już mieliśmy w ustach należy zawsze wytrzeć jeśli chcemy wziąść coś z innego półmiska. Jeżeli znajdujemy się w towarzystwie ludzi bardzo schludnych należy poprosić o nową łyżkę,

Nie je się zupy z wazy, ale nakłada na własny talerz, nie należy także odrazu jej spożywać gdyż może być za gorąca a dmuchanie na każdą łyżkę nie przystoi. Jeśli się już zdarzy, że oparzymy się nie wolno w żaden sposób tego okazywać i znosić cierpliwie ból. Jeśli jest on naprawdę nie do zniesienia należy dyskretnie aby nikt nie zauważył podnieść talerz i zasłaniając sie wypluć i oddać lokajowi.

Palce: nie przyzwoite jest dotykanie palcami czegoś tłustego lub sosu czy syropu. Należy je wytrzeć w serwetke. Za szczyt nieprzyzwoitości uchodzi oblizywanie palców.

Autor tekstu podkreśla, że wiele zwyczajów się już zmieniło i będą się one zmieniały dalej wraz z upływem czasu. Podaje przykład maczania chleba w sosie który niegdyś jeśli nie był nadgryziony był powszechny natomiast w jego czasach jest czymś co nie przystoi.

4. 1717r. Z De la Science du Monde et des Connoissances utiles à la Conduite de la vie François de Callières'a

Autor przedstawia zwyczaje panujące w Niemczech jak i w królestwch północy. Jego uwagi dotyczą „toastów”. Za dobry zwyczaj uchodzi kiedy książe podejmując swych gości jako pierwszy wypija kielich za ich zdrowie i podaje go im dalej. Jest to jego wyraz szczerości i przyjaźni. Jeśli chodzi o kobiety one także jako pierwsze wznoszą kielich i podają go dalej lub proszą by podano go osobie za której zdrowie piją. W tych krajach nie jest to oznaką żadnej faworyzacji.

5. 1714r. Z anonimowej Cyvilité françoise

Zupa : nie należy chłeptać jej z miski. Jest to dozwolone jedynie we własnym domu. Kiedy nalewa się zupę ze wspólnej miski należy zachować odpowiednią kolejność oraz umiar.

Nóż: nie należy go trzymać cały czas w ręce bo jest to cecha charakterystyczna dal ludzi ze wsi. Używa się go w momentach koniecznych.

Mięso: nie należy go brać ręką, a widelcem lub nożem trzymanym w prawej dłoni.

Nie należy mięsa wąchać ani podawać by inni je wąchali.

Obierki itp.: nie należy ich rzucać na podłogę. W przypadku pestek nie wypluwamy a wyjmujemy z ust dwoma palcami.

6. 1729r. Z Les règles de la bienséance et de la civilité chrétienne de La Salle'a

`Obyczaje nieprzystojne ` o których wspomina autor zanikły już w warstwach wyższych.

~ O rzeczach którymi należy posługiwać się przy stole:

1. serwetka: jako pierwsza powinna być rozwinięta przez osobę najdostojniejsza w towarzystwie, reszta powinna zaczekać. W wypadku kiedy wszyscy są mniej więcej równi robi się to jednocześnie. W serwetkę nie wyciera się twarzy ani zębów a co najważniejsze nie smarka się. Używa się jej do wycierania ust, palców czy też sztućców. Wszystko to pokazuje jak bardzo obyczaje i zwyczaje regulują zachowania przy stole. Każdemu przedmiotowi przypisane są precyzyjne przepisy posługiwania się oraz nakazów i zakazów. Sposób posługiwania się narzedziami stołowymi jest ściśle połaczony ze strukturą stosunków międzyludzkich.

2. Sztućce: jeżeli są bardzo tłuste nie należy ich oblizywać ani wycierać w obrus (o którego czytsość powinniśmu dbać) lecz wytrzec w serwetkę. Nie należy używać sztućców do czyszczenia talerza. Nóż powinien znajdować się w ręce kiedy jest potrzebny. Nożem nie powinno się także brać do ust pokarmów. Widelec i łyżkę trzyma się trzema palcami. Widelca zawsze używa sie jedząc mięso ponieważ neiprzystoi dotykać palcami rzeczy tłustych, sosów czy syopów gdyz prowadzi to do złamania kolejnych zasad czyli wytarcia dłoni w serwetkę która bardzo by sie zbrudziła.

Reguła ta staje się coraz bardziej powszechna w miarę demokratyzacji społeczeństwa i rodziny.

7. Wydanie 1774r. Les règles de la bienséance et de la civilité chrétienne de La Salle'a

U schyłku panowania Ludwika XV wraz ze wzrostem potrzeb reform, które odpowiadają przemianą społecznym, wraz z ugruntowaniem się pojęcia „CYWILIZACJA” wzrasta również potrzeba zmiany, aktualizacji traktatu de La Salle'a który dotąd drukowany był bez żadnych zmian. Zmiany jakich dokonano są bardzo znaczące i podkreślają one fakt, iż o pewnych rzeczach się już nie wspomina bo są oczywiste. Wydanie z 1774 jest skrócone, a ton zmienia się w bardziej ostrzejszy.

1) serwetka: znajduje się ona na talerzu i ma przede wszytskim chronić przed ubrudzeniem ubrania i powinna być ułożona na kolanach.

2) sztućce: umieszczane powinny być zwsze po prawej stronie. Jeżeli są bardzo ubrudzone a nie można prosić o czyste należy wytrzeć je serwetką , niedopuszczalne jest wytarcie w obrus.

3) talerz: jeżeli jest brudny prosimy o nowy nie wycieramy ani nie czyścimy przy użyciu sztućców. Służba sama powinna zmienić talerz.

4) palce: nie oblizwać ich, nie dotykać nimi mięsa, gmerać w sosach. Soli niegdy nie powinno się brać palcami.

5)mięso: nie wąchać, nie podawać innym do powąchania gdyż ubliża to panu domu. W wypadku pojawienia się jakiś nieczystości w jedzeniu nie informujemy nikogo o tym usuwamy sami.

8.1780r. Z anonimowej publikacji La Civilité honete pour les enfants

Pojawia sie element ewolucji potwierdzony także w innych tekstach a dotyczący sposobu jedzenia mięsa. Dawniej mięso nawet w warstwach wyższych było rozszarpywane rękami. Tu mamy już następny etap: mięso kroimy nożem.

Noża nie bierzemy do ust. Nie kładziemy rąk na tależu ani nie podpieramy sie łokciami(jest to dozwolone tylko dla osób starszych i chorych).

Istotne jest zachowanie kolejnośći; najmłodsi częstują się z półmiska na końcu.

---